Geological and Mineralogical Features ofMineralizations From Southern Part of Baskil Elazığ

Yıl 2005, Cilt: 29 Sayı: 1, 1 - 20, 01.05.2005

Özcan Dumanlılar Doğan Aydal Halide Dumanlılar

Öz

The Upper Cretaceous Baskil and Bilaser Tepe Magmatites and Pliocene sediments crop out throughout the study area within the Eastern Taurus Orogenic belt. On the basis of petrogrophical and geochemical studies, it has been concluded that the Baskil Magmatites belong to the volcanic-arc granitoids whereas the Bilaser Tepe Magmatites belong to the post-collisional granitoids. Two types of mineralization have been recognized, to be associated with the Bilaser Tepe Magmatites. First type is a porphyry-type copper mineralization vvhich has developed in granitoid, granite porphyry, and dacite porphyry phases of the Bilaser Tepe Magmatites and in diorites of the Baskil Magmatites making contacts with them. Second type is characterized by Au-and Cu-bearing auartz veints hosted in granites of the Bilaser Tepe Magmatites. First type of mieralization is accompanied by potassic, phyllic, auartz-sericite-carbonate and propylitic alteretion assemblages. Mineralization mainly occurs in quartz-carbonate veins or as coatings along fissures and cracks and as disseminations inplaces wherephyllite and qartz-sericitecarbonate alterataions prevail. Main ore minerals are pyrite, arsenopyrite, chalcopyrite and bismuthinite. Quartz veins belonging to the second type containpyrite, chalcopyrite with lesser amount of gold. These veins are envelopedby argillic and silide alteretions.

Anahtar Kelimeler

post-collisional granitoids, Bilaser Tepe Magmatites, prophyry-type copper, Baskil

Baskil Elazığ Güneyindeki Cevherleşmelerin Jeolojik ve Mineralojik Özellikleri

Öz

Doğu Toros Orojenik kuşağı içerisinde yer alan çalışma alanında Üst Kretase yaşlı Baskil ve Bilaser Tepe Magmatitleri ile Pliyosen yaşlı genç çökeller yüzeylemektedir. Petrografik ve jeokimyasal çalışmalar sonucunda, Baskil Magmatitlerinin volkanik ada yayı, Bilaser Tepe Magmatitlerinin ise çarpışma sonrası granitoyidler olduğu belirlenmiştir. İnceleme alanında Bilaser Tepe Magmatitlerine bağlı olarak gelişmiş farklı iki tip cevherleşme belirlenmiştir. Birinci tip, Bilaser Tepe Magmatitlerinin granodiyorit, granitporfir ve dasitporfır fazı ile bunların dokanağmdaki Baskil Magmatitlerine ait diyoritlerin içinde gelişmiş porfiri bakır cevherleşmesidir. İkinci tip cevherleşme ise Bilaser Tepe Magmatitlerine ait granitler içerisinde yer alan Au-Cu içeren kuvars damarlarıdır. Birinci tip cevherleşmede, potasik, fıllik, kuvars-serisit-karbonat ve propilitik olmak üzere dört alterasyon tipi belirlenmiştir. Cevherleşme genellikle fıllik ve kuvars-serisit-karbonat alterasyonun etkili olduğu bölgelerde kuvars-karbonat damarlarında, çatlak-kırıklarda sıvama ve kayaç içinde saçınımlı olarak bulunmaktadır. Ana cevher mineralleri pirit, arsenopirit, kalkopirit ve bizmutindir. Granitler içerisindeki ikinci tip cevherleşmeyi oluşturan kuvars damarları pirit, kalkopirit ve çok az miktarda altın içermektedir. Damarlann çevresinde ise killeşme ve silisleşme gözlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çarpışma sonrası granitoyid, Bilaser Tepe Magmatitleri, porfiri bakır, Baskil

Kaynakça

• Akande, S.O. and Zentilli, M., 1983. Geologic, fluid inclusion and the stable isotope studies of the Gays River lead-zinc deposit, Nova Scotia, Canada: Econ. Geol., 79, 1187-1211.
• Akgül, M., 1991. Baskil Elazığ granitoyidinin petrografik ve petrolojik özellikleri. Yerbilimleri Geosound, 18,67-78.
• Akgül, B. ve Bingöl, E, A, 1997. Piran köyü (Keban) çevresindeki magmatik kayaçlarm petrografik ve petrojenetik özellikleri. Selçuk Üniv. Müh-Mim. Fak. 20. Yıl Jeoloji Semp. Bildirileri 13-14.
• Alıcı, P, Temel, A., Gourgaud, A., Kieffer, G. and Gündoğdu, M.N. 1997. Petrology and geochemistry of Lower Pliocene alkaline volcanism in the Gölcük area (İsparta, SW Turkey). Terra abstracts, abstracts supplement, No. 1, Terra Nova, Vol.9.
• Alıcı, P, Temel, A., Gourgaud, A., Kieffer, G. and Gündoğdu, M.N. 1998. Petrology and geochemistry of potassic rocks in the Gölcük area (Isparta, SW Turkey): genesis of enriched alkaline magmas. J. Volcanol. Geotherm. Res., 85 (1-4), 423-446.
• Asutay, H.J., 1985.Baskil (Elazığ) çevresinin jeolojik ve petrografik incelenmesi: A.Ü. Fen Bilimleri Enst. Doktora Tezi, (yayımlanmamış), 156, Ankara.
• Asutay, H.J., 1988. Baskil (Elazığ) çevresinin jeolojisi ve Baskil magmatitlerinin petrolojisi. M.T.A Dergisi, 107, 49-72, Ankara.
• Bingöl,A.F, 1984. Geology of the Elazığ area in the Eastern Taurus region: in: O. Tekeli ve M.C. Göncüoğlu (eds), Geology of the Taurus Belt int symp. Proceedings 199- 208.
• Carten, R.B., 1986. Sodium- calcium metasomatism: Chemical, temporal, and spatial relationships at the Yerington, Nevada, porhyry copper deposit: Econ. Geol., 81,1495-1519.
• Chappell, B.W. and White, A.J.R., 1974. Two contrasting granite types: Expanded abstract, Pasifle Geology, 8,173-174.
• Diles, J., H, and Emaudı, M., T., 1992. Wall Rock alteration and hydrothermal flow paths about the Ann- Mason Porphyry Copper Deposit, Nevada- A6- km vertical reconstruction. Econ. Geol., 87, 1963- 2001.
• Dumanlılar, Ö. 2002 Baskil (Elazığ) civanndaki granitoi d kayaçların a bağl ı cevherleşmelerin incelenmesi. Doktora Tezi A.Ü. Fen Bilimleri Enst. 196. Ankara (yayımlanmamış).
• Evans, A:M:, 1987. An Introduction to Ore Geology. Blackwell Sci. Publ (second edition). 385s
• Fonteilles, M., Soler, P, Demange, M., Derre, C, Krier-Schellen, A.D., Verkaeren, J., Guy, B. and Zahm, A., 1989. The scheelite skarn deposit of Salau (Ariege, French Pyrenees) : Econ. Geol., 84, p. 1172-1209.
• Fu, M., Changkakoti, A., Rrouse, H.R., Gray, J. and Kwak, T.A.P., 1991. An O, H, S and C isotope study of carbonate-replacement tin deposits of the Dachang tin fıeld, China: Econ.Geol., 86,1683-1703.
• Gerçek, E.,1996. Nazaruşağı (Baskil Elazığ) hidrotermal kuvars damarları ve ilgili cevherleşmeler. Yüksek Lisans Tezi Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. 51. Elazığ (yayımlanmamış).
• Harris, N.B.W., Pearce, J.A. and Tindle, A.G., 1986. Geochemical chracteristics of collision-zone magmatism. in Coward, M.P. ve Ries, A.C., Collision tectonics, Geological Society of London Spec. Publ., no: 19,67-81.
• Herece, E., Akay, E., Küçümen, E., ve Sanaslan, M., 1992. Elazığ- Sivrice- Palu dolayının jeolojisi. MTARaporu, No: 9634.
• Karapetian, S.G., Jrbashian, R.T. and Mnatsakanian A.Kh. 2001. Late collision rhyolitic volcanism in the north-eastern part of Armenian Highland. Journal of Volcanology and geothermal Research, 112,189-220.
• Layne, G.D., Longstaffe, F. J. and Spoone, E.T.C., 1991. The Jc tin skarn deposit, S. Yukon Territory: 2. A carbon, oxygen, hydrogen and sulfur stable isotope study: Econ. Geol., 86, p. 48-65.
• Lindgren, W., 1933, Mineral deposits: Mc Graw HillNew York, 930.
• Lowell, J. D. and Guübert, J. M., 1970. Lateral and vertical alteration-mineralization zoning in porphyry ore deposits. Econ. Geol., 65,373-408.
• Mohr, M., 1963. Baskil-Nazaruşağı bakır prospeksiyonu hakkında rapor. M.T.A Maden Etüt rapor no: 667.
• Ohmoto, H. and Rye, R.O., 1979. Isotopes of sulfur and carbon: Geochemistry of Hydrothermal Ore Deposits de., H.L. Barnes, 2. Baskı, John Wiley and Sons, 509-567.
• Pearce, J.A., Harris, N.B.W and Tindle, A.G., 1984. Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic roeks. J. Petrology, 25,956-983.
• Pearce, J.A., 1996. Sources and settings of granitic rocks.Epidodes,vol. 19,4
• Poyraz, N., 1988. İspendere-Kömürhan (Malatya) ofıyolitlerinin jeolojisi ve petrografisi. Doktora Tezi, G.Ü. Fen Bilimleri Enst., 151 s. (yayımlanmamış), Ankara.
• Rye, R.O. and Ohmoto, H., 1974. Sulfur and carbon isotopes and ore genesis: a review: Econ. Geol., 69,826-842.
• Sawkins, F. J., 1984. Metal deposits in relation to plate tectonics. Springer-Verlag Berlin Heidelberg,325s.
• Shimazaki, H., 1988. Oxygen, carbon, and sulfur isotope study of skarn deposits in Japon: Proceeed. 7th Quadrennial IAGOD Symp., 375-381.
• Streckeısen, A., 1976. To each plutonic rock, its propername.EarthSci.Rev., 12,1-13.
• Tauson, L.V., 1974. Geochemical types and potential ore-bearing granitoids (in Russian). Nauka, Moscow, 279 pp.
• Taylor S., R. and Mc Lennan, S.M., 1985, The continental crust: its composition and evolution: An examination of the geochemical record preserved in sedimentary roeks. Blackwell Scientifıc Publications,46p.
• Turan, M., Aksoy, E. ve Bingöl, F.A., 1995. Doğu Torosların jeodinamik evriminin Elazığ civanndaki özellikleri. F.Ü. Fen ve Müh. Bil. Derg., 7 (2), 177-199.
• Tüfekçi, M. Ş. ve Dumanlılar, Ö., 1994. Malatyaİspendere ve Elazığ-Baskil-Nazaruşağı arasında görülen cevherleşmelerin genel görünümü ve maden jeolojisi çalışma raporu: MTA Raporu, No: 9739 (yayınlanmamış).
• Tüfekçi, M.Ş.ve Dumanlılar, Ö.,1998. G.A.P Elazığ ili, Baskil ilçesi, Topaluşağı köyü, MTA ruhsatlı Bakır- Altın sahası sonuç raporu. Maden Etüd Arşiv No: 2859.
• Türkyılmaz, B.ve Şaşmaz, A., 2000. Cansızhimik, Galuşağı ve Topalkem (Baskil Elazığ) köyleri arasındaki alanın toprak jeokimyası.Yerbilimleri, 22,129 - 136.
• Yazgan, E., 1981. Doğu Toroslarda etkin bir Paleo-kıta kenarı etüdü (Üst Kretase-Orta Eosen): H.Ü Yerbilimleri, 7,83-104.
• Yazgan, E., Asutay, H J., Gültekin, M.C., Poyraz, N., Sirel, E. ve Yıldırım, H., 1987. Malatya güneydoğusunun jeolojisi ve Doğu Torosların jeodinamik evrimi. MTA Raporu,No:2268.
• Yazgan, E., 1984. Geodynamic evolution of the eastem Taurus region, Geology of the Taurus beltprocoeding. O. Tekeli andM.C Göncüoğlu (Edit) MTA, Ankara.
• Yazgan, E. ve Chessex, R., 1991. Geology and tectonicevolution of the Southeastern Taurides in the region of Malatya. Türkiye Petrol Jeol. Der. Bült., 3,11 -42.
• Yılmaz, H., 1993. İspendere-Kale (Malatya), Baskil, Hankendi (Elazığ) Genel Jeokimyasal Prospeksiyon raporu. Maden Etüt arşiv no: 2669.
• Zaluski, G., Nesbitt, B., and Muehlenbachs K., 1994. Hydrothermal alteration and Stable Isotope Systematics of the Babine Porphyry Cu Deposits, British Columbia: İmplications for fluid evolution of porhyry systems. 89,1518-1541.