Effects of Lithology and Settlement Areas on Groundwater Pollution : Ulupınar Spring, Sorkuncak-Eğirdir-Isparta

Yıl 2004, Cilt: 28 Sayı: 2, - , 01.11.2004

Ali Yalçın Ayşen Davraz Mehmet Özçelik

Öz

Water is the most important substancefor human life. So, settings occur generally near surface vaters or springs. Depending on development oftechnology, consumption ofyvater and pollution of groundwater and surface waters increases. in ourcountry, in many places especially in countrysides, settings have beenfoundednear springs or in recharge areas. Due to wastes ofthese settings, groıındwater is polluted rapidly depending on geologicalfeatures. So health problems arise due to the pollution of ground water. Sorkuncak village, Eğirdir-lsparta, is an examplefor settlement area ofthis kind. Flow direction of surface and groundwater in Sorkuncak village founded in a valley, is south to north. Contact type Ulupınar spring occurring in the lover level ofthe village has been used to supply the water demand of the village. The spring is recharged and issues from travertine. Travertine cropps out or located near surface. in some areas, these travertines are covered by thin alluvium deposits. Aquifer is polluted by the domestic and agriculture wastes. So, health or juridical problems arise. High colibacillus concentration were detected. Pollution and colibacillus concentration increases during rainy seasons. As a result, toprevent health problem and pollution, settlements should be founded out of recharge areas ofthe springs. Associated with this, there are law related problems along with health problems. High level of colyform 240 units has been determined as a result ofanalyzing water samples which are obtained from Uluıinar spring in different time scales. When results of analyze has been examined, it has been that impurity and amount of colyform increasing with seasons which have rainfalls. New residential areas must be selected as possible as outside of the catchment areas of springs to prevent underground watersfrom impurity andplagues in thefuture.

Yeraltısularının Kirlenmesinde Litoloji ve Yerleşim Alanlarının Etkisi: Ulupınar Kaynağı, Sorkuncak-Eğirdir-Isparta

Öz

Su insanların yaşamı için önemli maddelerin başında gelmektedir. Suyun öneminden dolayı yerleşim birimleri genellikle yüzey suları ve kaynakların yakın civarında bulunmaktadır. Gelişen teknoloji ile birlikte su kullanımı da artmakta, buna paralel olarak yeraltı ve yerüstü suları hızla kirlenmektedir. Ülkemizde özellikle kırsal alanlarda bulunan küçük yerleşim birimleri başta olmak üzere birçok yerleşimde, kaynakların beslenme havzasında veya kaynak civarında iskan fazlalaşmaktadır. Su kaynaklan yerleşim birimlerinin atıkları ile, jeolojik yapıya da bağlı olarak hızla kirlenmektedir. Kirlenme etkisiyle yerleşim birimlerinde salgın hastalıklar görülmektedir. Örnek olarak seçilen İsparta ili, Eğirdir ilçesi Sorkuncak Köyü de sözkonusu yerleşim alanlarından birisidir. Bir vadi içerisinde bulunan Sorkuncak Köyü'nde yüzey ve yeraltısularının akışı yaklaşık güneyden kuzeye doğrudur. Vadi içerisinde yerleşim birimlerine göre daha düşük kotlarda, ; dokanak kaynağı şeklinde yüzeye çıkan Ulupınar kaynağı uzun süredir köyün su ihtiyacını karşılamaktadır. Ulupınar kaynağı travertenlerden beslenmekte ve boşalmaktadır. Travertenler, kaynağın yakın civarı ve beslenme havzasında yer yer yüzeyde gözlenirken, çoğunlukla kalınlığı fazla olmayan alüvyonlar tarafından örtülürler. Bu havza içerisinde; tarımda kullanılan zirai ilaçlar ile yerleşim alanında kontrolsüz şekilde depolanan evsel ve hayvansal atıklardan sızan kirli sular, geçirimli özelliğe sahip alüvyon ve travertenlerden süzülerek yeraltısularının ve akiferlerin kirlenmesine neden olmaktadır. Bunun sonucunda sözkonusu alandan beslenen Ulupınar kaynağıda kirlenmektedir. Buna bağlı sağlık sorunları yanında hukuki sorunlar da yaşanmaktadır. Ulupınar kaynağından farklı zamanlarda alınan su örneklerinin analizi sonucunda yüksek miktarda koliform 240 adet saptanmıştır. Analiz sonuçları incelendiğinde kirlilik ve buna bağlı koliform miktarının yağışlı mevsimlerde fazlalaştığı görülmüştür. Gelecekte yeraltısularının kirlenmesini önlemek, salgın hastalıkların önüne geçebilmek için, yeni yerleşim yerlerinin mümkün olduğunca kaynakların beslenme alanlarının dışında seçilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kirlilik, Ulupınar kaynağı, yeraltısuyu, yerleşim merkezi

Kaynakça

• Çevreye Genç Bakış Dergisi, 2004. Gazi Ünv. Çorum Fen Edebiyat Fak., Sayı 4
• Erguvanlı, K. ve Yüzer, E., 1987. Yeraltısuları Jeolojisi, İTÜ yayın no: 23, İstanbul, 339s.
• Eğirdir Asliye Ceza Mahkemesi, 2002. EğirdirSorkuncak köyünde tedbirsizlik, dikkatsizlik, nizam ve emirlere riayetsizlik sonucu hastalanmaya sebep olmak, İsparta
• Halıcı, N., 1982. Isparta-Eğridir-SorkuncakGökçehöyük-Çayköy-Yılgıncık ve Havutlu köylerinin Hidrojeoloji Etüd Raporu, DSİ 18. Bölge Müdürlüğü (yayınlanmamış)
• Medicana, 1993. Genel sağlık ansiklopedisi, cilt:2, Ana yayıncılık A.Ş., İstanbul
• TSE, 1997. İçmesuyu Standartları, TS-266. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
• Uslu,0. ve Türkman A., 1987. Su Kirliliği ve Kontrolü, TC. Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğ ü Yayınları Eğiti m Dizisi,Ankara, 364s.