İklim Değişikliğinin Havza Ölçeğinde Akım ve Sediman Miktarına Etkilerinin Değerlendirilmesi: Yuvacık Baraj Gölü Havzası

Yıl 2021, Cilt: 45 Sayı: 1, 129 - 154, 18.06.2021

Ayfer Özdemir

https://doi.org/10.24232/jmd.941528

Cited By: 6

Öz

İklim değişikliğinin hidrolojik etkilerinin kantitatif tahminleri, gelecekteki sel ve kuraklık gibi su kaynağı
problemlerinin anlaşılması ve dolayısıyla bunların yönetilmesinin sağlanmasında yararlıdır. Bu çalışmanın
amacı, iklim değişikliğinin nehir akışına etkisini belirlemeye yönelik bir çalışmanın ön sonuçlarını sunmak
ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin azaltılmasına yönelik sürdürülebilir havza yönetimi politikalarının
hazırlanabilmesi için muhtemel kentsel su kullanımı ve çevresel etkilerini değerlendirmektir. Bu kapsamda,
öncelikle Toprak ve Su Değerlendirme Aracı (SWAT), Marmara Bölgesi’ndeki Yuvacık Baraj Gölü havzasında
çalıştırılarak mevcut hidrolojik durum ortaya konmuştur. Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye için
Temsili Konsantrasyon Rotaları (RCP: Representative Concentration Pathways), RCP 4.5 ve RCP 8.5, senaryolarına
göre üretilen 20 km çözünürlüklü iklim değişikliği projeksiyon verileri kullanılarak hidrolojik model 2021-2099
yılları arasında çalıştırılmıştır. Böylece, söz konusu yıllar arasında iklim değişikliğinin su ve sediman miktarına
etkisi tahmin edilmeye çalışılmıştır. RCP 4.5 ve RCP 8.5 senaryolarına göre yıllık ortalama yağış miktarlarında
2.23% ve 2.062 % azalma, ve sıcaklık değerlerinde 1.24 ve 0.03o
C’lik artış tahmin edilmekte olup, Nisan ve Ağustos
ayları arasında yağış miktarlarında artış olması beklenmektedir. Havzadaki Yuvacık Barajı’nı besleyen Kazandere,
Kirazdere ve Serindere derelerinin 2006-2014 yıllarında ölçülen aylık ortalama akım değerleri sırasıyla, 0.55, 1.28
ve 1.94 m3
/s’dir. Bu değerler, 2021-2099 yılları için RCP 4.5 ve RCP 8.5 senaryolarına göre modellenen akım
değerleriyle karşılaştırıldığında, sırasıyla Kazandere 0.14 ve 0.17 m3
/s, Kirazdere 0.41 ve 0.33 m3
/s, Serindere
0.86 ve 0.68 m3
/s’dir. Bu sonuçlar, barajı besleyen derelerin akım debilerinde azalma olacağını göstermektedir.
Ayrıca, özellikle Kazandere ve Serindere pik akım değerlerinde yaklaşık 8 m3
/s’den 2 m3
/s’ye ciddi miktarlarda
azalma olduğu tahmin edilmiştir. Serindere istasyonunda 2010-2014 yılları için ölçülen yaklaşık aylık ortalama
49 ton sediman miktarı 2021-2099 yılları için RCP 4.5 senaryosuna göre aylık ortalama 247.58 ton ve RCP 8.5
senaryosuna göre 332.21 ton olarak hesaplanmıştır. Her iki senaryoya göre, Nisan ve Ağustos ayları arasındaki
tahmin edilen yağış miktarında artış ve sıcaklık değerlerinde yükselme, havzada mekanik erozyona sebep olacaktır.
Bu nedenle, akımla taşınan sediman miktarının artması beklenmektedir. Yuvacık Barajı Sakarya ve İzmit illerinin
içme suyu ihtiyacını karşılamanın yanısıra, sulama, sel ve taşkın önleme ve kuraklık dönemlerinde su yönetimi
sağlamak üzere kullanılmaktadır. Bu nedenle, baraj gölünü besleyen derelerin debi değerlerindeki azalma, baraj
gölünün su hacminde azalmaya sebebiyet verecek olup, baraj gölünden sulanan alanlardaki ürün deseni ve içme
suyu kullanımı için geleceğe yönelik su yönetim planlaması yapılması gerekmektedir. Ayrıca, baraj gölünü besleyen
derelerin debilerinde düşüş havzadaki orman alanlarının azalmasına, orman alanlarının azalması erozyon miktarında
artışa sebep olacaktır. Bu durum, baraj gölüne gelen sediman miktarının artışına sebep olacağı için baraj gölünün
kullanım süresi kısalacaktır.

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği, hidroloji, SWAT, RCP 4.5, RCP 8.5, Yuvacık Barajı

Kaynakça

• Alp, E., Özcan, Z., 2017. Effects of climate change on diffuse pollution in Lake Mogan Watershed. American Geophysical Union, Fall Meeting 2017.
• Ardas, S., Creutzberg, D., 1995. Soil Reference Profiles of Turkey. Dept. of Soil Science, Faculty of Agriculture-Çukurova University, International Soil Reference and Information Centre, Country Report 3.
• Arnold, J.G., Srinivasan, R., Muttiah, R.S., Williams, J.R., 1998. Large area hydrologic modeling and assessment part I: model development. Journal of the American Water Resources Association, 34 (1), 73-89.