İstanbul’da Zayıf Jeolojik Ortamlarda Metro Tüneli Kazılarının Neden Olduğu Oturma Teknesindeki Değişimler

Yıl 2022, Cilt: 46 Sayı: 1, 1 - 16, 30.06.2022

Candaş Topal Yılmaz Mahmutoglu

Öz

Kentlerde artan nüfusun beraberinde getirdiği toplu taşıma problemleri pek çok modern
şehirde, toplu taşıma sistemlerinin yeraltına taşınmasıyla çözülmeye çalışılmaktadır. Bu
kapsamda yeni metro hatlarını oluşturabilmek için pek çok lokasyonda, geometri ve erişimle
ilgili proje kriterleri sınırlamaları gereği sığ ve zayıf jeolojik ortamlarda, birbirine yakın çoklu
yeraltı kazıları gerçekleştirilmektedir. Bu kazılar neticesinde, etkileşim alanı içerisinde kalan
bölgedeki yapılarda ciddi hasarlara sebep olacak oturmalar gerçekleşmektedir. Çalışma
kapsamında İstanbul’un Avrupa yakasında kazısı gerçekleştirilmiş olan Kirazlı-OlimpiyatBaşakşehir Metro Hattı üzerinde bulunan 4, Ataköy-İkitelli Metro Hattı üzerinde ise 2 farklı
lokasyonda kazı sürecini takip amacıyla ölçülen yüzey deformasyonu izleme verileri
değerlendirilmiştir. Toplam 12 kesit üzerinde tünel kazılarının yüzeyde oluşturduğu oturma
şekilleri incelenmiştir. İzleme verilerinden elde edilen çıktıların analizinden, benzer jeolojik
ortamda, aynı geometriye ve tünelcilik yöntemine sahip ardıl açılan tünellerden, önde ilerletilen
tünelin geçtiği jeolojik ortamı örselediği, aynı kesitten geçen ikinci tünelin bu durum
neticesinde yüzeyde artan ve asenkron gelişen bir oturma şekli oluşturduğu anlaşılmıştır. Bu
sonuç, eksenleri yakın ve sığ derinliklerde açılan ikiz metro tünellerinde oturma teknesinin
büyüklüğünü etkileyen malzeme parametresinin (K), tünel kazıları sonrası tekne oturma
şeklinin kanatlarında farklı değerler aldığı ve bu durumun da yüzey oturma teknesinin şeklini
değiştirdiği anlamına gelmektedir. Kayaç litolojisine bağlı olan “K” malzeme
Sayfa 2 / 30
parametresindeki bu değişimin önceden kestiriminin, özellikle sığ derinliklerde ve zayıf
jeolojik ortamlarda açılan çoklu tünellerin tasarım aşamalarında ileride doğabilecek riskleri
azaltmak adına önemli olduğu düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

İkiz Tünel, İstanbul Metrosu, Jeoteknik İzleme, Oturma Teknesi, İkiz Tünel, İstanbul Metrosu, Jeoteknik İzleme, Oturma Teknesi

Kaynakça

• Addenbrooke, T. I. and Potts, D.M. 2001. Twin tunnel interaction: surface and subsurface effects. Int J Geomec 1(2):249–271.
• Ağbay, E., Topal, T., 2020. Evaluation of twin tunnel-induced surface ground deformation by empirical and numerical analyses (NATM part of Eurasia tunnel, Turkey). Computers and Geotechnics, 119, 103367.
• Arıç, C., 1955. Haliç-Küçükçekmece Gölü Bölgesinin Jeolojisi. (Doktora Tezi), İ.T.Ü Maden Fakültesi, İstanbul, 45 s