Acil Durum ve Afet Yönetimi Planlarının Tarihsel Gelişimi

Yıl 2023, Cilt: 47 Sayı: 2, 165 - 181, 25.12.2023

Bülent Özmen

https://doi.org/10.24232/jmd.1339062

Öz

6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen ve asrın felaketi diye isimlendirilen Kahramanmaraş merkezli depremlerin elli binden fazla vatandaşımızın hayatını yitirmesine ve 100 milyar doların üzerinde ekonomik kayba neden olması nedeniyle ülkemizi çok ciddi şekilde etkilemiş ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine önemli bir sekte vurmuştur. Depremin yanı sıra Türkiye başta sel ve orman yangınları olmak üzere farklı tür birçok afete maruz kalmakta her yıl çok sayıda vatandaşımız hayatını yitirmekte, ekonomik kayıplar meydana gelmekte ve sosyolojik, psikolojik olarak bütün toplum olarak afetlerden önemli derecede etkilenilmektedir. Bu sonuçlar bize Türkiye’nin afetlerle istenilen düzeyde mücadele edemediğini, afetlere dirençli yerleşimler yaratamadığını, afete dirençli toplumlar oluşturamadığını göstermektedir. Olası afetlerin etkilerini en aza indirebilmek için olaya bütüncül bakarak farklı konularda farklı alanlarda çok sayıda çalışma yapmak gerekmektedir. Bu çalışmalar arasında acil durum ve afet yönetimi planları önemli bir yer tutmaktadır. 1945’li yıllardan itibaren değişik tarihlerde hazırlanan birçok yasa ve yönetmelikte bu planların yapılması gerektiği ile ilgili birçok düzenleme yapılmıştır. Makalenin amacı afet ve acil durum yönetimi planlarının tarihsel süreç içinde nasıl geliştiğini kronolojik olarak ortaya koymak, eski tarihli ve en güncel Türkiye Afet Müdahale planı hakkında bilgiler vermek, planların hazırlanması hususunda yol gösterici olmak, etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamaya katkı vermek ve konunun önemine ve gereğine dikkat çekmektir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Acil Durum, Afet Yönetimi, Plan, Afete Müdahale

Historical Development of Emergency and Disaster Management Plans

Öz

The earthquakes in Kahramanmaraş, which took place on February 6, 2023 and was called the disaster of the century, had a serious impact on our country and disrupted its sustainable development goals, as it caused the death of more than fifty thousand of our citizens and an economic loss of more than 100 billion dollars. In addition to the earthquake, Türkiye is exposed to many different types of disasters, especially floods and forest fires, many of our citizens lose their lives every year, economic losses occur and the whole society is affected by disasters sociologically and psychologically. These results show us that Türkiye cannot cope with disasters at the desired level, cannot create disaster-resilient settlements, and cannot create disaster-resilient societies. In order to minimize the effects of possible disasters, it is necessary to carry out many studies in different fields by looking at the event holistically. Among these studies, emergency and disaster management plans have an important place. In many laws and regulations prepared on different dates since 1945, many regulations have been made regarding the need for these plans. The aim of the article is to reveal chronologically how disaster and emergency management plans have developed in the historical process, to provide information about the old and most up-to-date Türkiye Disaster Response Plan, to guide the preparation of the plans, to contribute to ensuring their effective implementation, and to address the importance and necessity of the issue, is to draw attention.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Emergency, Disaster Management, Plan, Disaster Response

Kaynakça

• 7269 Sayılı Kanun’un 4 üncü Maddesine Göre Hazırlanan Yönetmelik. (1963, 9 Nisan). Resmi Gazete (Sayı: 11377). https://www.resmigazete. gov.tr/arsiv/11377.pdf
• AFAD. (2023). 06 Şubat 2023 Pazarcık-Elbistan Kahramanmaraş (Mw: 7.7 – Mw: 7.6) Depremleri Raporu. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
• Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği. (2013, 18 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 28855). https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2013/12/20131218-13.htm
• Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği. (2022, 24 Şubat). Resmi Gazete (Sayı: 31760). https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2022/02/20220224-31.pdf
• Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Programları Hakkında Yönetmelik. (1968, 12 Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 12999). https://www.resmigazete. gov.tr/arsiv/12999.pdf
• Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik. (1988, 8 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 19808). https://www. resmigazete.gov.tr/arsiv/19808.pdf
• Bozkurt, Ö. Çiçekdağı, H.İ. (2023). Afetlere müdahale mevzuatının tarihi gelişimi. N. Varol ve T. Gültekin (Ed.ler), Disiplinlerarası Bakışla Afet Risk Yönetimi 1, (ss. 237-262). Nobel Yayınları.
• Bozkurt, Ö. (2023). Türkiye afet müdahale planı’nda (TAMP) afet yönetişiminin izleri. N. Varol ve Ö. Bozkurt (Ed.ler). Afet Yönetişimi, (ss 27-50). Ankara Üniversitesi.
• Özmen, B. (2017). Türkiye’de afet ve acil durum yönetim planlarının mevcut durumu ve mevzuat karmaşası. Afet ve Acil Durum Yönetiminde Kurumlararası İşbirliği ve Yönetişimi Çalıştayı Bildiriler Kitabı, (s.205-214).
• Özmen, B. 2018, Acil durum ve afet yönetimi planları mevzuatı. S. Pampal (Ed.), Acil Durum ve Afet Yönetimi Planları, (s.22-41). Anadolu Üniversitesi.
• Özmen, B. Tün, M. (2022). Türkiye afet müdahale planına ilişkin tespit ve öneriler. 4. Uluslararası Afet ve Dirençlilik Kongresi Bildiri Özleri Kitabı, (s.21-22).
• Şahin, A.U. (2020). Afet yönetimi ve planlaması perspektifinden Türkiye afet müdahale planının değerlendirilmesi. Dirençlilik Dergisi, 4(1), 129- 158. https://doi.org/10.32569/resilience.638838.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP). (2014, 3 Ocak). Resmi Gazete (Sayı: 28871). https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2014/01/20140103-12.htm
• Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP). (2022, 15 Eylül). Resmi Gazete (Sayı:31954). https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2022/09/20220915-28.pdf
• Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun. (1959, 25 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 10213). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10213.pdf
• Yersarsıntısından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun. (1944, 22 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 5763). https://www.resmigazete. gov.tr/arsiv/5763.pdf