Geochemistry And Genetic Interpretation of the Çelebi Instrusion İn The Inner Anatolian Granitoid Belt

Yıl 1986, Cilt: 10 Sayı: 4, 27 - 35, 15.10.1986

Hasan Bayhan

Öz

The Inner Anatolian granitoid belt is situated at the western proximity of the Kırşehir Massif. Forty samples of Çelebi granitoid, which contitutes one of the intrusions in the belt, were analysed for major and trace elements. The geochemical properties and the origin of the intrusion are discussed. Principal dark colored minerals of the granitoids in dhe area studied., which have granitic, granodioritic, quartzmonzonitic, quartzmonzodioritic composition and calc-alkaline character, consist of homblend + biotite ± clinopyroxene and titanite. These instrusions contain abundant residual rock inclusions of similar mineralogic composition, and are of I-type granitoid character. They have a high concentration of K, Rb, Sr, Ba, Zr, Nb, Th, U, Rb/Sr, and a low concentration of K/Rb and Sr/Ba. It can be claimed that the Çelebi granitoid, which shows similarities to volcanic arc and post-collision granitoids in terms of the content of certain trace elements, is formed through partial melting of the continental crust ± mantel material, basing on its mineralogical-petrographical and geochemical properties.

Anahtar Kelimeler

Geochemistry, Çelebi Intrusion, Granitoid Belt

İç Anadolu Granitoyid Kuşağındaki Çelebi Sokulumunun Jeokimyası ve Kökensel Yorumu

Öz

İç Anadolu granitoyid kuşağı, Kırşehir Masifi'nin batı kenarında yer almaktadır. Kuşaktaki sokulumlardan birini oluşturan Çelebi granitoyidine ait 40 örneğin ana ve iz element kimyasal analizleri yapılarak jeokimyasal özellikleri ve kökeni belirlenmeye çalışılmıştır. Granit, granodiyorit, kuvars monzonit, kuvars monzodiyorit bileşiminde ve kalkalkali karakterindeki inceleme alanı granitoyidlerinin önemli koyu renkli minerallerini homblend + biyotit ± klinopiroksen ve titanit oluşturmaktadır. Benzer mineralojik bileşime sahip, bolca artık mafik kayaç kapanımları içerirler ve I-tipi granitoyid özelliğindedirler. K, Rb, Sr, Ba, Zr, Nb, Th, U, Rb/Sr, La, Ce konsantrasyonun yüksek, K/Rb ve Sr/Ba konsantrasyonları ise düşüktür. Bazı iz element içerikleri açısından volkanik yay çarpışma sonrası granitoyidlere benzerlik gösteren Çelebi Granitoyidinin, mineralojik-petrografik ve jeokimyasal özelliklerine göre, kıtasal kabuk ± manto malzemesinin bölümsel ergimesiyle oluştuğu ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler

Jeokimya, Çelebi Sokulumu, Granitoyid Kuşağı

Kaynakça

• BAYHAN.H., 1984, Kesikköprü Skarn kuşağının (Bala/Ankara) mineralojisi ve petrojenezi: Yerbilimleri, 11, 45-57.
• CHAPPEL, B.W. ve WHITE, A.J.R., 1974, Two contrasting granites types: Pacific Geol., 8, 173-174.
• ÇAPAN, U.Z., LAUER J.P. ve WHITECHURCH.H., 1983, Ankara Melanjı (Orta Anadolu): Tetis kapanışını belirlemede önemli bir eleman: Yerbilimleri, 10, 35-43.
• ENGEL, A.E.J., ENGEL, C.G. ve HAVENS, R.G., 1965, Chemical Characteristics of oceanic basalts and upper mantle: Geol. Soc. Amer. Bull., 76-719-734
• GAST.P.W., 1965, Terrestrial ratio of potassium to rubidim und compositions of the earth's mantle: Science, 147, 858- 860.
• GREENLAND, L.P., 1970, An equation for trace element distribution during magmatic crystallization: Amer. Mineral., 55, 455-465.
• GÖRÜR, N., 1981, Tuzgölü-Haymana havzasının stratigrafik analizi: Türkiye Jeol. Kur. 35.Bil.Tek. Kurultayı, İç Anadolu'nun Jeolojisi Sempozyumu, 60-65.
• GÖRÜR, N., OKTAY, F.Y., SEYMEN, I. ve ŞENGÖR, A.M.C., 1985, Palaeotectonic evolution of the Tuzgölü basin complex, Central Turkey: Sedimentary record of a neotethyan closure: The geological evolution of the eastern Mediterranean. Ed: J.E. Dixon and A.H.F. Robertson, special publication, No.17, 81-96.
• HANSON, G.N., 1978, The application of trace elements to the petrogenesis of igneous rocks of granitic composition: Earth Planet. Sci. Lett., 38, 26-43.
• HART.S.R., BROOKS.C., KROGH.T.E., DAVIS, G.L. ve NAVA, D., 1970, Anciend and Modem volcanic rocks: A trace element model: Earth Planet. Sci. Lett., 10, 17-28.
• HERMANN, A.G., 1974, Yttrium and lanthanides. In: Handbook of geochemistry. Ed: K.H. Wedepohl, II-4 Springer Verlag, Berlin.
• IRVINE, I.N. ve BARAGAR, W.R.A., 1971, A guide to the chemical classification of the commen volcanic rocks: Can. J. Earth Sei., 8, 523-548.
• OKTAY, F.Y, 1981, Savcılıbüyükoba (Kaman) çevresinde Orta Anadolu Masifi tortul örtüsünün jeolojisi ve sedimentolojisi: ÎTÜ Maden Fak ültesi, Doçentlik Tezi (Yayınlanmamış, 175 s.
• PEARCE, J.A., HARRIS, N.B.W. ve TRINDLE, A.G., 1984, Trace alement discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks: Jour.Petrol, 25, 956-983.
• ROLLINSON.H.R. ve WINDLEY, B.F., 1980, An Archaean granulitegrade tonalite-trondhjemite-granite suite from Scourie, NW Scotland: Geochemistry and origin: Contr. Mineral. Petrol., 72, 265-281.
• SEYMEN, İ., 1981, Stratigraphy and metamorphism of the Kırşehir Massif around Kaman (Kırşehir-Turkey): Bull. Geol. Soc. Turkey, 24, 96-101.
• SEYMEN, İ., 1984, Kırşehir Masifi metamorfitlerinin jeoloji evrimi Türkiye Jeol. Kur., Ketin Simpozyumu, 133-148.
• SHAND.S.J., 1950, Eruptive rocks: Thomas Murby, 4th ed., London, 488 pp.
• SHAW, D.M., 1968, A review of K, Rb fractionation trends by covariance analysis: Geochim. Cosmochim. Acta, 32, 573-601.
• SHAW, D.M., 1970, Trace element fractination during anatexis: Geochim. Cosmochim. Acta, 34, 237-243.
• STERN, C.R. ve WYLLIE, P.J., 1981, Phase relationships of Itype granite with H2O to 35 kilobars: The Dinkel Lakes Biotitegrannite from the Sierra Nevada Batholite: J. Geophys. Res., 86, 10412-10422.
• STRECKEISEN, A. ve LE MAÎTRE, R.W., 1979, A chemical approximation to the modal QAPF classification of the igrocks: N. Jb. Miner. Abh., 136, 169-206.
• ŞENGÖR, A.M.C. ve YILMAZ, Y., 1983, Türkiye'de telisin evrimi: Levha tektoniği açısından bir yaklaşım: Türkiye Jeol.Kur., Yerbilimleri Özel Dizisi, No 1, 75 s.
• TARNEY.J. ve WINDLEY, B.F., 1977, Chemistry, thermal gradients and evaluation of the lower crust: J. Geol. Soc. London, 134, 153-172.
• TATSUMOTOJV1., HEDGE, C.E. ve ENGEL, A.E.J., 1965, K, Rb, Sr, Th, U, and the ratio of Sr87 / Sr86 leiitic basalt: Science, 150, 886-888.
• TAYLOR, S.R., 1967, The origin and growth of continents: Tectonophysics, 4, 17-34.
• WHITE, A.J.R. ve CHAPPEL, B.W., 1977, Ultrametamorphism and granitoid genesis: Tectonophysics, 43, 7-22.
• WHITTAKER, E.J.W. ve MUNTUS, R., 1970, Ionic radius for use in geochemistry: Geochim. Cosmochim. Acta, 34, 945-056.
• WYLLIE, P.J., 1973, Experimental petrology and global tectonics: A previwew: tectonophysics, 17, 189-209.
• WYLLIE, P.J., 1981, Experimental petrology of subduction and desites, and batholiths: Trans. Geol. Soc. S. Arf., 84, 281-291.