Karbonat Platformlarının Sınıflaması ve Fasiyes Modelleri

Yıl 1990, Cilt: 14 Sayı: 1, 55 - 63, 15.05.1990

Eşref Atabey

Öz

Karbonat platformları; karbonat yokuşları, engelli karbonat şelfleri, yalıtılmış platformlar ve batmış platformlar olmak üzere dört gruba ayrılabilmektedir. Bu yazıda platform (genel terim), yokuş, engelli şelf, yalıtılmış ve batmış platform terimleri jeomorfik, iki boyutlu oluşukları tanımlamak için kullanılmıştır. Karbonat yokuşları; homoklinal veya kıyı ötesindeki kenarı dik yokuş tipinde olabilir ve saçak veya set sığ su ooid/pellet kumu veya iskelet bankı karmaşıklarını kapsayabilir. Homoklinal yokuşlar deniz yönünde derin suya, yamaçta belirgin bir kırıklık olmaksızın ve derin su breşlerini içermeden geçerler. Kıyı uzağında dikleşen yokuşlar, ya düşük enerjili olup yaygın sığ, dalga tabanı altı çamur örtüleriyle karakterize olurlar ya da yüksek enerjili olup kıyı kumsalı/kumulu karmaşıkları ve yaygın iskelet kumu örtülerine sahiptirler. Engelli karbonat şelfleri, göreli düz tavanlıdır ve derin suya geçtikleri yerde, şelf kenarında belirgin bir kırıklık görülür. Dolgulanmalı veya eklenmeli, dik şevli ve aşınma kanallı baypaslı kenarlı ve aşınmalı kenarlı tiplerde olabilir. Bazı şelfler üzerinde rezervuar ve kaynak katmanların dağılımını denetleyen şelfiçi havzalar bulunur. Yalıtılmış platformlar, riftleşmiş kıta kenarları veya denizaltı volkanları üzerinde yer alırlar. Deniz düzeyi yükseliminin hızlı olduğu durumlarda platformlar, suya batmaya başlar ve bunlar yükselmiş engeller, yüksek kule ve yama resifleri, yaygın dalga tabanı altı karbonat ve ince kırıntılı örtüleriyle karakterize olur. Çeşitli platform tipleri çökelme, çökme ve deniz düzeyi değişimlerine bağlı olarak değişim gösterir ve her biri farklı fasiyesler sunabilir.

Anahtar Kelimeler

Karbonat, Fasiyes, Sınıflama

Classification And Facies Models of Carbonates Platforms

Öz

Carbonate platforms can be classified into four groups as; carbonate ramp, rimmed carbonate shelf, isolated platforms and drowned carbonate platforms. In this paper, the terms of ramp, rimmed shelf; isolated platform and drowned platform are used to describe geomorphic, two-dimensional features. Carbonate ramps may be homoclinal or distally steepened, and may have fringing or barrier shoal-water complex of ooid/pellet sands, or skeletal banks. Homoclinal ramps pass seaward into deeper-water, without major break in slope, and they lack deep-water breccias. Distally steepened ramps may be low energy, and are characterized by widespread, shallow, subwave-base mud blankets, or high energy with coastal beach-dune complexes and widespread skeletal sand blankets. • Rimmed carbonate shelves have relatively flat tops and marked break in slopes at shallow-shelf edge, where they pass into deep water. They may be accretionary or depositional, and bypass types include gullied slop, escarpment, and high- relief erosional forms. Intrashelf basins occur on some shelves, controlling distribution of reservoir and source beds. Isolated platforms are on refted continental margins, or on submarine volcanoes. Platforms that have been subjected to rapid sea level rise may be incipiently drowned, and are characterized by raised rims, elevated patch on fine clastic blankets. The various types of platforms change in response to variations in sedimentation, subsidence or sea level rise, and may form distinctive evolutionary sequences.

Anahtar Kelimeler

Carbonate, Facies, Classification

Kaynakça

• AHR, W, M., 1973, The carbonate ramp-an alternative to the shelf model: Gulf Coast Assoc, of Geol. Soc. Trans., 23, 221-225.
• ATABEY, E., 1990, Karbonat platformlarının sınıflanması, fasiyes modelleri ve evrimi/Toros Karbonat Platformu, A.Ü.Fen Bil. Enstitüsü, Doktora Semineri, 108s.
• BEACH, D. K., and GINSBURG, R.N., 1980, Facies succes sions of Pliocene-Pleistocene carbonates, nortwestern Great Bahama Bank: AAPG Bull., 64, 1634-1642.
• BLENDINGER, W., 1986, Isolated stationary carbonate platforms: the Middle Triassic (Ladinian) of the Marmaloda area, Dolomites, Italy, Scdimentology,33,159- 183.
• BURCHETTE, T.P., 1988, Tectonic control on carbonate platform facies distribution and seguence development: Miocene, Gulf of Suez, Sedimentary Geol., 59,179-204.
• DlETZ, R.S., and HOLDEN., T.C., 1973, Geotectonic evolution and subsidence of Bahama platform: Reply, Geol. Soc. Amer.Bull., 84, 3477-3482.
• DOMINGUEZ, L. L., and MULLINS, H.T., HINE, A.C.,1988, Cat Island platform Bahamas: An incipiently drowned Holocene carbonate shelf, Sedimentology,35,805- 819.
• ELlUK, L.S.,1978, The Abenaki Formation, Nova Scotia shelf, Canada. A depositional and diagenetic model for a Mesozoic carbonate platform, Bull. of Canad. Petr. Geol.,26,424-514.
• GlNSBURG, R. N., and JAMES, N.P.,1974, Holocene carbonate sediments of continental shelves, In C.A. Burk and C.L. Drake,eds., The geology of continental margins, New York,Springer-Verlag,137-155.
• GÖRÜR, N.,1979, Karaisalı kireçtaşının (Miyosen) sedimentolojisi, Türkiye Jeol. Kur. Bült. 22,227, 232.
• HİLEMEN, M. C., and MAZZULLO, J.S., eds,1977, Upper Guadalupian facies, Pcrmian reef complex, Guadalupe Mountains, New Mexico and west Texas, Permian Basin Section,SEMP, Publ. 77-16,45-92.
• KARABIYIKOĞLU.M. ve ÖRÇEN, S.,1986, Munzur Dağlan linyit içeren Alt Miyosen çökellerinin sedimentolojisi ve biyostratigrafisi MTA Raporu, Der.no:8034.
• KENDALL, C. G. St. C., and SCHLAGER, W.,1981, Carbonates and relative changes in sea level, Marine Geology, 44,181-212.
• MARKELLOJ.R., and READJ.F.,1981, Carbonate ramp-to deeper shale shelf transitions of an Upper Cambrian intrashelf basin, Nolichucky Formation, soutwest Virginia Appalachians, Sedimentology, 28,573-597.
• McILREATH, J.A., and JAMES, N.P.,1979, Facies models 12, Carbonate slopes, in R.G. Walkered., Facies models, Geosc.Can.Repr.Ser.,1,133-145.
• MULLINS, H. T., and LYNTS.G.W.,1977, Origin of the northwestern Bahama Platform-Review and reinterpretation, GSA Bull.,88,11447-1461.
• MULLINS, H. T., and NEUMANN, A.C.,1979, Deep carbonate bank margin, in geology of continental slopes, structure and sedimentation in the northern Bahamas, SEPM Special Publ.,27,165-192.
• ÖRÇEN.S.,1990, Munzur Dağları'nın Akitaniyen paleoekolojisi ve paleocoğrafyası, TPJD Bült.,1,201-210.
• READJ.F.,1982, Carbonate platforms of passive (extansional) continental margins-types, characteristics and evolution, Tectonophysics, 81,195-217.
• READJ.F., 1985, Carbonate platform facies models, Bull. Amer. Assoc. Petr. Geol., 69,1-21.
• SCHLAGER, W., and CHERMAK, A.,1979, Sediment facies of platform basin transtion. Tonque of the Ocean, Bahamas, SEPM, Publ.,27,193-208.
• SCHLAGER, W.,1981, The paradox of drowned reefs and carbonate platforms, GSA, Bull.,92,197-211.
• ÜŞENMEZ, Ş.,1982, Pozantı (Adana güneydoğusundaki Gülekdağı Miyosen karbonat istifinin sedimentolojisi, MTA Derg., 97/98,34-44.
• VAROL, B., KAZANCI, N., OKAN, Y.,1987, Sarız-Tufanbeyli otokton Triyas istifinin tanımsal fasiyes özellikleri (GD Kayseri), Doğa Tubt. Müh. ve Çevre Derg., 1,362-377.
• WlNSONJ.L.,1975, Carbonate facies in geologic history, New York, Springer-Verlag,470 s.
• YUREWlCZ, D.A.,1977, Origin of massive facies of the lower and Middle Capitan Limestone (Permian), Guadalupe Mountains, New Mexico and west Texas, in Upper Guadalupian facies, Permian reef complex, Guadalupe Mountains, New Mexico and west Texas, Permian Basin, Section, SEPM Publ. 77-16,45-92.