Kelkit (Gümüşhane) Yöresinin Stratigrafisi

Yıl 1992, Cilt: 16 Sayı: 1, 50 - 62, 15.05.1992

Cemil Yılmaz

Öz

Kelkit (Gümüşhane) yakın yöresini kapsayan çalışma alanı Pontid tektonik birliği içinde ve bu birliğin Güney Zonu'nda yer alır. Kaya stratigrafi kurallarına dayandırılan çalışmada formasyon mertebesinde yedi birim ayırtlanmıştır. İnceleme alanının temelini Gümüşhane graniti oluşturur, ilk denizel kayaçları oluşturan Liyas yaşlı Zimonköy formasyonu tortul-volkanik karakterli olup yanal ve dikey fasiyes değişimleri sunarlar. Dogger-Malm sürecinde tümüyle karbonatlı fasiyeste gelişen Berdiga formasyonu başlıca kumlu kireçtaşı, kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomitlerden oluşur. Üst Kretase yaşlı Kermutdere formasyonu çoklukla Berdiga Formasyonu'ndan türemiş çakıl ve blokların oluşturduğu konglomeralarla tanınır. Paleosen yaşlı Ziyarettepe formasyonu açık deniz ortamında gelişmiş kırmızı renkli kumlu kireçtaşlarından oluşur. Alibaba formasyonu Orta Eosen-Alt Miyosen sürecinde, yanal geçişli, üç ayrı fasiyeste gelişmiştir. Yatay konumlu kireçtaşlarıyla tanınan Sınırgölü kireçtaşı izole edilmiş bir ortamda birikmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kelkit, Stratigrafi, Pontid

Stratigraphy of Kelkit (Gümüşhane) Region

Öz

The studies area covering near Kelkit (Gümüşhane) region is located in Pontid tectonic unit and in its south zone. In this study beeing based on lithostratigraphy laws, seven units have been identified in the formation rank. Gümüşhane granite forms the basement of study area. Lias aged Zimonköy formation forming the first marine rocks consist of sedimantary-volcanic character and represents lateral and horizontal facies changes. Berdiga formation, all of which is developped in carbonaceous facies, composed of mainly sandy limestone, dolomitic limestone and dolomites. Upper cretaceous aged Kermutdere formation is represented by conglomerates derived mainly Berdiga formation. Paleocene aged Ziyarettepe formation is formed by red sandy limestone developped in open marine environment. Alibaba formation is developped in three different facies that are laterally interfingerig at Middle Eocene Lower Miocene time. Sınırgölü limestone which is recognized by horizontal limestone is deposited in restiricted environment.

Anahtar Kelimeler

Kelkit, Stratigraphy, Pontide

Kaynakça

• Ağar, Ü., (1977) Demirözü (Bayburt) ve Köse (Kelkit) Bölgesinin Jeolojisi, Doktora Tezi, Trabzon.
• Ağralı, B„ Akyol, E., Konyalı, Y„ (1966) Kelkit Bayburt Jurasiğinde üç kömür damarının palinolojik etüdü, TJK Bülteni, cilt 10, Sayı 1-2, s. 149-155,
• Alp, O., (1972) Amasya Yöresinin Jeolojisi, I.Ü. Fen Fakültesi Monografileri, No 22, 101 s.
• Baykal, F., (1952) Kelkit-Şiran bölgesinde jeolojik araştırmalar, M.T.A. Raporu, No. 2205 Ankara.
• Bektaş, O., (1986) Doğu Pontid ark gerisi bölgelerinde paleostres dağılımı ve çok safhalı riftleşme, M.T.A. Dergisi, No. 103-104, s. 25-40.
• Bergougnan, H., (1987) Etudes geologiques dans l'Est Anatolien, Üniversite P. et M. Curie, memoires des sciences da la Terre, these de doctorat etat, Paris, p. 606.
• Boynukalın, S., (1991) Dereli (Giresun) baraj yeri ve göl alanının mühendislik jeolojisi ve çevre kayaçların jeomekanik özellikleri. K.T.Ü. Fen Bil. Ens. s. 255. Trabzon. (Yayınlanmamış)
• Burşuk, A., (1975) Bayburt Yöresinin Mikropaleontolojik ve Stratigrafik İrdelenmesi, İ.Ü. Fen Fakültesi, Doktora Tezi, Trabzon.
• Çoğulu, E., (1975) Gümüşhane ve Rize Granitik Plütonlarının Mukayeseli Petrojeolojik ve Jeokronometrik Etüdü, Doçençtlik Tezi, İ. T. Ü. Maden Fakültesi, İstanbul, (Yayınlanmamış)
• Erguvanlı, K., (1951) Trabzon-Gümüşhane arasının jeolojisine Ait Rapor, M.T.A. Raporu, No. 1926, Ankara.
• Ertunç, A., (1980) Çoruh Havzası Olası Baraj Yerleri Göl Alanları ve Tünel Güzergahının Mühendislik Jeolojisi, Doçentlik Tezi, EİE. İdaresi Yayını, Ankara.
• Eren, M., (1983) Gümüşhane-Kale Arasının Jeolojisi ve Mikrofasiyes incelemesi, K.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, MMLS Tezi Trabzon (Yayınlanmamış)
• Gattınger, T.E., (1962) 1/500.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Trabzon Paftası Açıklaması, M.T.A. Yayını, Ankara.
• Gedikoğlu, A., (1978) Harşit Granit Karmaşığı ve Çevre Kayaçları (Giresun-Doğankent), K.T.Ü. Doçentlik Tezi, Trabzon, (Yayınlanmamış)
• Gedikoğlu, A., Pelin, S., Özsayar, T., (1979) The main lines of the geotectonic evolution of the E-Pontids in Mesozoic era, Geocome I, Abstracts, s.68-69, Ankara.
• Görür, N., Şengör, A.M.C., Akkök, R., Yılmaz, Y„ (1983) Pontidlerde Neo-Tetisin kuzey kolunun açılmasına ilişkin sedimantolojik veriler. T.J.K. Bül. C.26, s.11-19.
• Hacıalioğlu, T., (1983) Kale-Vavuk Dağı (Gümüşhane) Arasının Jeolojisi ve Mikrofasiyel incelemesi, K.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, MMLS Tezi, Trabzon, (Yayınlanmamış).
• Keskin, Y„ (1983) Bayburt (Gümüşhane) ilçesi, Akşar Köyü ve Güneybatısının Jeolojik incelemesi, K.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, MMLS Tezi, Trabzon (Yayınlanmamış).
• Ketin, I., (1951) Bayburt Bölgesinin Jeolojisi, İ.Ü. Fen Fakültesi Mecmuası, Cilt 16, İstanbul. Özer, E., (1983) Bayburt (Gümüşhane) Yöresinin Jeolojisi ve Mikrofasiyes İncelemesi, K.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, MMLS Tezi, Trabzon (Yayınlanmamış)
• Özsayar, T., Pelin, S., Gedikoğlu, A., Eren, A., Çapkınoğlu, Ş., (1982) Ardanuç (Artvin) yöresinin jeolojisi, KTÜ Yerbilimleri Dergisi, cilt 2, sayı 1-2, s. 21-38.
• Pelin, S., (1977) Alucra (Giresun) güneydoğu yöresinin petrol olanakları bakımından jeolojik incelemesi, KTÜ. yayını no. 87.
• Saner, S., (1980) Batı Pontid'lerin ve komşu havzaların oluşumlarının levha tektoniği kuramı ile açıklanması, Kuzeybatı Türkiye, M.T.A. Dergisi, 93/94, s. 1-20.
• Seymen, L, (1975) Kelkit vadisi kesiminde Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun tektonik özelliği, İTÜ. Maden Fakültesi, Doktora Tezi, İstanbul.
• Simonoviç, R., (1972) Yusufeli-Öğdem-Madenköy Tortum Gölü ve Ersis arasındaki bölgenin jeolojisi, MTA. Raporu, no. 5202, Ankara (yayınlanmamış).
• Stchepinsky, V., (1946) Yukarı Kelkit Çayı havzasının stratigrafisi, MTA. Dergisi, no. 1, s. 133-141.
• Tarhan, F., (1976) Tokat-Zile Alsancak baraj yeri ve göl alanının mühendislik jeolojisi, İTÜ. Maden Fakültesi, Doktora Tezi, İstanbul.
• Taşlı, K., (1984) İkisu (Gümüşhane) ile Hamsiköy(Trabzon) yörelerinin jeolojisi ve Berdiga Formasyonunun biyostratigrafik deneştirmesi, K.Ü. Fen Bil. Ens. MMLS Tezi, Trabzon (yayınlanmamış).
• Tokel, S., (1972) Stratigraphical and volcanic history of Gümüşhane region (Kuzeydoğu Türkiye) Ph. D. Thesis, University College, London (yayınlanmamış).
• Turan, M., (1978) Şiran doğu yöresinin jeolojisi, MMLS Tezi, KTÜ. Trabzon (yayınlanmamış). Wedding, H., (1963) Kelkit hattı jeolojisine ait düşünceler ve Bayburt-Kelkit çevresindeki Jura stratigrafisi, MTA. Dergisi, Sayı 61, s. 30-37.
• Yılmaz, H„ (1983) Olur (Erzurum) yöresinin jeolojisi K.Ü. Fen Bil. Ens. MMLS tezi, Trabzon (yayınlanmamış).
• Yılmaz, Y., (1972) Petrology and structure of the Gümüşhane Granite and the surrounding rocks, N.E. Anatolia: Ph. D. thesis, Univ. of London, 266 s., (yayınlanmamış).
• Yüksel, S., (1976) Şiran batı yöresi Mesozoyik karbonat kayaçları ve Eosen flişinin petrografik ve sedimentolojik incelenmesi, K.T.Ü. Trabzon.