Uranyum Serisi ile Yaş Saptama Yöntemlerinin Hidrojeolojide Kullanım Olanakları

Yıl 1996, Cilt: 20 Sayı: 1, 1 - 15, 15.05.1996

Mehmet Ekmekçi

Öz

Kuvaterner yaşlı karasal ortamlarda çökelen litolojik malzemelerin yanal ve düşey devamlılıklarının az olması, bu tür ortamlarda, klasik litostratigrafik yöntemlerle yapılan deneştirme çalışmalarının, özellikle, bölgesel araştırmalar söz konusu olduğunda, güvenilir sonuç vermesini engellemektedir. Kuvaterner dönemini çalışan yerbilimciler, bu sorunu, belli bir döneme ait fauna ve flora örneklerinden yararlanarak aşmaya çalışmışlardır. Ancak, biyolojik evrimin çok yavaş olması, bu yöntemlerle 1 milyon yıldan daha genç yaşların belirlenebilmesine olanak vermemektedir. Kaldı ki, benzer paleoiklimsel koşullarda aynı toplulukların, farklı dönemlerde ortaya çıkması da olasıdır. Bu durumda sağlıklı yaş verme ve deneştirme olanağını kısıtlamaktadır. Kuvaterner jeolojisinde olduğu kadar, arkeometri, jeomorfoloji, jeotermal sistemler, jeokimyasal araştırmalar ve karst evriminin belirlenmesinde de kullanım potansiyeli yüksek olan Uranyum Serisi Yaş Saptama Teknikleri, bu tür sorunlara sayısal, güvenilir ve hassas çözümler getirmektedir. Öte yandan, hidrolojik bir havzanın hidrodinamik yapısının ortaya konması, karst hidrojeolojisi incelemelerinde öngörülen ana amaçların başında gelmektedir. Sistemin hidrodinamik yapısı, karstlaşmanın zaman içinde üç boyuttaki gelişmesine bağlıdır. Söz konusu gelişme, karstlaşmayı etkileyen koşullara (iklimsel, kimyasal, stratigrafik, yapısal vb.) bağlı olarak hızlanır, yavaşlar veya durur. Çözünme ve çökelmenin jeolojik zaman cetvelinde kısa sürelerde meydana gelmesi ve bu tür çökellerin aralarında düzenli, sürekli ve yaygın litostratigrafik bir ilişki bulunmayışı, özellikle bölgesel anlamda yapılacak deneştirme, değerlendirme ve yorumun sağlıksız ve hatalı olmasına neden olmaktadır. Bu tür sorunlar, Kuvaterner dönemi için, büyük oranda Uranyum Serisi ile Yaş Saptama Teknikleri ile çözülebilmededir. Sunulan çalışmada, yaş saptama tekniklerinin temel ilkeleri verildikten sonra bu tekniklerden özellikle karst hidrojeolojisinde yararlanma olanakları konusu tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uranyum, Yaşlandırma, Hidrojeoloji

Kaynakça

• Goldschmidt, V.M., 1954, Geochemistry, Clarendon Press, Oxford.
• Heir, K.S. and Adams, J.A.S., 1965, Concentration of radioactive elements in deep crustal material. Geochim. Cosmochim. Acta, 29, 53 - 61.
• Langmuir, D., 1978, Uranium solution mineral equilibria at low temperatures with applications to sedimentary ore deposits. Geochim. Cosmochim. Acta, 42, 547 - 69.
• Chafetz, H.S. and Folk, R.L., 1984, Travertines: Depositional Morphology and The Bacterially Constructed Constituents, Journal of Sedimentary Petrology, Vol. 54, No. 1, p. 289 - 316.
• Yılmaz, H., 1988, Uranyum ve Toryum Jeokimyası, M.T.A. Yayınlan, Eğitim Serisi, No. 29, Ankara.
• Ford, D.C. and Williams, P.W., 1989, Karst Geomorphology and Hydrology, Unwin Hyman, London.
• Smart, P.L. and Frances, P.D., (eds) 1991, Quaternary Dating Methods - A User's Guide Quaternary Reserach Assoc., Technical Guide No. 4, Cambridge.
• Ivanovich, M. and Harmon, R.S., (eds) 1992, Uranium Series Disequilibrium, Applications to Earthy, Marine and Environmental Sciences, 2nd Edition, Clarendon Press, Oxford.