Gazlıgöl (Afyon) Termal ve Maden Sularının Jeokimyasal Özellikleri ve Jeotermometre Uygulamaları

Yıl 1997, Cilt: 21 Sayı: 1, 1 - 7, 15.05.1997

Halim Mutlu

Öz

Sıcaklıkları 18.5 ile 64 °C arasında değişen Gazlıgöl termal ve maden suları Na ve HC03’ça zengin bir karakter sergilerler. Sularda tespit edilen düşük sülfat derişimleri büyük olasılıkla bakteriyel sülfat indirgenmesi nedeniyledir. Silika ve katyon jeotermometreleri ile Gazlıgöl jeotermal sahası için elde edilen rezervuar sıcaklığı maksimum 120 °C dir. Akışkan-mineral denge modeli yardımıyla elde edilen rezervuar sıcaklıkları da bu sonucu desteklemektedir. Yaklaşık 100 °C’lik rezervuar sıcaklığının saptandığı entalpi-klor karışım modeli suların kimyasal bileşim ve sıcaklıklarındaki değişimin, kaynama, derin kökenli sıcak suyun kondüktif olarak soğuması ve bu suyun soğuk su ile karışımını içeren birtakım işlevlerin bir araya gelmesi ile açıklanabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Termal Sular, Jeokimya, Jeotermometre, Gazlıgöl

Kaynakça

• Arnorsson, S., Gunnlaugsson, E., and Svavarsson, H., 1982, The chemistry of geothermal waters in Iceland-I. Calculation of aqueous speciation from 0° to 370 °C: Geochim. Cosmochim. Acta, v. 46, p. 1513-1532.
• Arnorsson, S., 1985, The use of mixing models and chemical geothermometers for estimating underground temperatures in geothermal systems: J. Vol. Geothermal Res., v. 23, p. 209-335.
• Arnorsson, S., Gunnlaugsson, E., and Svavarsson, H., 1983b, The chemistry of geothermal waters in Iceland-Ill. Chemical geothermometry in geothermal investigations: Geochim. Cosmochim. Acta, v. 47, p. 567-577.
• Berner, R. A., 19971, Principles of Chemical Sedimentalogy, McGarw-Hill Inc., 240 s.
• Çamur, M. Z., 1996, Doğal salamura sularda mineral çökelim ve çözümünün termodinamik değerlendirimi için bilgisayar programı: Jeol. Müh., sayı. 48, s. 40-56.
• Demirci, Z., 1990, Gazlıgöl G-2 Sondajı kuyu bitirme raporu: M.T.A. Raporu, No. 9016.
• Fournier, R.O., 1977, Chemical geothermometers and mixing models for geothermal systems: Geothermics, v.5, p. 41-50.
• Fournier, R. O., 1991, Water geothermometers applied to geothermal energy. In D’amore, F., Co-ordinator, Application of Geochemistry in Geothermal Reservoir Development, UNITAR, United States of America, p. 37-69.
• Fournier, R. O. and Truesdell, A. H„ 1973, An empirical Na-K-Ca geothermometer for natural waters: Geochim. Cosmochim. Acta, v. 37, p. 1255-1275.
• Fournier, R. O. and Potter, R. W., II, 1979, Magnesium correction to the Na-K-Ca chemical geothermometer: Geochim. Cosmochim. Acta, v. 43, p. 1543-1550.
• Fournier, R. O. and Potter, R. W., II, 1982, A revised and expanded silica (quartz) geothermometer: Geotherm. Resourc. Counc. Bull., v. 11, n. 10, p. 3-12.
• Giggenbach, W. F., 1988, Geothermal solute equilibria Derivation of Na-K-Ca-Mg geoindicators: Geochim Cosmochim. Acta, v.52, p. 2749-275.
• Gökalp, E., 1970, Gazlıgöl (Afyon) sıcak sulan etüd raporu: M.T.A. Raporu, No. 4366.
• Gökalp, E., 1973, Türkiye Kızılay Demeği Afyonkarahisar madensuyu KMS I ve II nolu madensuyu kuyuları bitirme raporu: M.T.A. Raporu, No. 5046.
• Gülay, A., 1972, Afyon, Ömer-Gecek-Afyon Ovası, Gazlıgöl, Çobanlar, Heybeli, Çay yöreleri jeotermik enerji araştırmaları rezistivite etüdleri raporu: M.TA. Raporu, No. 4852.
• Henley, R. W., Truesdell, A. H., Barton, P.B., and Whitney, JA., 1984, Fluid-Mineral equilibria in hydrothermal systems: Reviews in Economic Geology-Volume 1, Society of Economic Geologists, 267 p.
• Karamanderesi,1. H., 1972, Afyon K 24-b paftası detay jeoloji etüdü ve jeotermal alan olanakları hakkında rapor: M.TA. Raporu, No. 5733.
• Langelier, W. and Ludwing, H., 1942, Graphical methods for indicating the mineral character of natural waters: J. Amer. W. W. Assoc., v. 34, p. 335-352.
• Mutlu, H., 1996, Afyon jeotermal alanındaki termal suların jeokimyasal değerlendirilmesi: Jeotermometre uygulamaları ve akışkan-mineral dengesi: Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 169 s.
• Nordstorm, D. K. and Munoz, J. L., 1986, Geochemical Thermodynamics, Blackwell Scientific Publications, 477 s.
• Tole, M. P., Armannsson, H., Zhong-He, P., and Arnorsson, S., 1993, Fluid/mineral equilibrium calculations for geothermal fluids and chemical geothermometry: Geothermics, v. 22, n.l, p. 17-37.
• Truesdell, A. H. and Fournier, R. O., 1975, Calculation of deep temperatures in geothermal systems from the chemistry of boiling spring waters of mixed origin: Proc. Second U.N. Symposium on Geothermal Resources, San Francisco, CA, p. 837-844.
• U.S.G.S.,1989, Methods for determination of inorganic sub stances in water and fluvial sediments. In. M.J. Fishman and L.C. Friedman (Eds.), Techniques of water-resources investigations of the U.S.G.S. Book 5, Chapter Al, 545 p.
• Uzel, Ö.F., 1995, Afyon-Gazhgöl Kaplıcası G-3 sıcaksu kuyu bitirme raporu: M.T.A. Raporu.
• Wigley, T.M.L., 1977, WASTPEC: a computer program for determining the equilibrium speciation of aqueous solutions: Brit. Geomorph. Res. Group Tech. Bull., 20, 48 p