Tünel Açma Makinalarıyla Yapılan Kazı İşlemlerinin Olumlu ve Olumsuz Yönlerinin Değerlendirilmesi: Takisato Tüneli (Japonya) Örneği

Yıl 1997, Cilt: 21 Sayı: 2, 51 - 61, 15.11.1997

Reşat Ulusay Ömer Aydan

Öz

Kazı işlemlerinin hızlandırılması amacıyla TBM (Tunnel Boring Machine/Tünel Açma Makinası) kullanılarak gerçekleştirilen tünel kazıları son yıllarda yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu yaygınlaşma, büyük ölçüde TBM ile her türlü kayada kazı yapılabilmesine olanak sağlayan kazı teknolojisindeki gelişmelere bağlanabilir. TBM’in kullanılmasıyla İngiltere ve Fransa arasındaki Channel tünelinde aylık ilerleme hızı rekoru kırılmıştır. Bu başarılar ve ekonomik avantajlar, Japonya’da İkinci Tomei hızlı otoyolunun inşası sırasında kazılması gereken toplam 120 kilometrelik tünel ile İsviçre’de Gothard ve Lötschberg tünellerinin kazılması sırasında TBM’in kullanılmasını gündeme getirmiştir. Bu alanda, özellikle Japonya’da, TBM ile tünel kazısına ve tünel destek tasarımına yönelik araştırmalarda büyük bir artış görülmektedir. Bu yazıda Japonya’nın Hokkaido Adası ’nda halen inşası sürmekte olan Takisato Tüneli’nde TBM ile yapılan kazı sırasında edinilen deneyim ve araştırmalar esas alınarak TBM kullanımının olumlu ve olumsuz yönleri sunulmuş ve tartışılmıştır. Bunun yanı sıra, Türkiye ’de pek tanınmayan Japon Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemi’ne de değinilerek, bu sistem ana hatları ile tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Takisato Tüneli, Tünel Açma Makinası, Tünel Kazısı

Kaynakça

• Aydan, Ö., 1985. Japon Kaya Sınıflamaları. Nagoya University (yayınlanmamış notlar).
• Barton, N., Lien, R., and Lunden, J., 1974. Engineering classification of rock masses for the desing of tunnel support. Rock Mechanics, 6(4), 183-236.
• Bieniawski, Z. T., 1989. Engineering Rock Mass Classification. Me Graw Hill, New York, 237 p.
• Deere, D.U., and Miller, R.P., 1966. Engineering classification and index properties for intact rock. Technical Report No. AWFLTR-65-116, Air Force Weapons Laboratory, Kirtland Air Force Base, New Mexico, 308 p.
• Ichikawa, Y., Aydan, Ö., Kyoya, T., Osaka, H., and Kawamoto, T., 1990. An expert system for tunnel design. Microcomputers in Civil Engineering, 5, 3-18.
• Ikeda, K., 1969.Classification of rock strength. Research Report of Japan Railway Research Institute, No: 695.
• JRA: Japan Roadway Authority (Doro-Kodan), 1966.Rock mass classification for roadway tunnels.
• Kikuchi, K. and Saito, K., 1975. A proposed method for the classifications of rock grades in connection with bearing resistance of foundation rock. Proceedings of the 9th Japan Rock Mechanics Symposium, 66-70.
• Kovari, K., 1996. Ö. Aydan ETH’de misafir profesör olarak bulunduğu dönemde yapılan kişisel görüşme.
• Matsui, K., Ichinose, M., and Shimada, H., 1989. Estimation of mechanical properties of weak rocks by rod penetration tests. Journal of Japan Society of Engineering Geologists, 30(4), 28-34
• Otsuka, M. and Takano, A., 1980. Displacement due to tunnel excavation and geological characteristics in swelling mudstone. Tsuchi to Kiso, 28(7), 29-36.
• RMC-JSCE: Rock Mechanics Committee of Japanese Society of Civil Engineers, 1987. Geological Investigation of dams, Tokyo, JSCE.
• Taisei Construction Company, 1997a. Takisato Biggest Machine Pamphlet, 5p.
• Taisei Construction Company, 1997b. Construction of penstocks of Takisato Hydroelectric Power Plant by a large-scale tunnel boring machine (unpublished report).
• Tanaka, M., 1966. Introduction to engineering geology for civil engineers. Sankaido.
• Tanimoto, C., Yoshikawa, T. and Hojo, A., 1989. Rapid excavation of head race tunnel and loosening of rock mass in Shin-Aimoto Power Station Project. Journal of Materials Science of Japan, 38 (426), 33-39.