Bir İngilizce- Türkçe- Macarca Karst Terimleri Öncül Çalışması

Yıl 2000, Cilt: 24 Sayı: 1, 129 - 140, 15.12.2000

Onur Özbek Yânos Hır

Öz

Türkiye karstik yapılar açısından zengin olmasına rağmen, karst ve speleoloji konusundaki çalışmaların geçmişi henüz, yenidir. 1940'lardan başlamak üzere Türk, Alman ve Fransız bilim adamlarının öncü çalışmalarının ardından bu bilimlerle ilgili yazılar yazan araştırmacılar her terimin karşılığını bulmak zorunda olduklarından genellikle zorluklarla karşılaşıyorlardı. Alagöz ( 1944), Aygen ( 1959) ve İzbırak ( 1976) gibi araştırmacılar yayınlarında terimlerin önemi konusuna yer vermişler ve bazı çeviriler yanında "halk ağzı" karst deyimlerine de değinmişlerdir. Türkçe'de karst konusunda bugüne kadar sadece bir terminoloji çalışmasında diğer dillerdeki 194 terimin karşılığı verilmeye çalışılmıştır (FAO 1972). Ancak bu konuda daha kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. İlk olarak Türk araştırmacılar tarafından kullanılan terimler genelde Fransızca, İngilizce, Sırpça ve Hırvatça'dan alınmıştır. Konusunda yapılan bu ikinci çalışmada ise 300 kelimelik listede önemli bazı Fransızca, Sırpça ve Hırvatça terimlere de yer verilmeye çalışılmıştır. Bu konudaki boşluğu biraz, olsun dolduracağı düşünülen bu denemenin güncel mühendislik bilimlerinin ihtiyacını karşılayamayacağı açıktır. Geçmiş yıllarda Türk ve Macar speleologların başlattığı iletişim gelecekte Türk ve Macar karst araştırmacılarının daha yoğun bir iletişim içinde olacaklarının göstergesi olarak değerlendirilmelidir. Değişik dünya dilleri arasındaki bilimsel iletişime katkıda bulunabilmek için, çalışmalarda bu ülkelerin yerel terminolojilerine de yer vermenin büyük bir önemi bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karst Bilimi, Karst Terminolojisi, Mağara Bilimi

A Preliminary Study On An English- Turkish- Hungarian Karst Terminology

Öz

Although karst features of Turkey arc rich, the studies regarding karstology and speleology have not began long ago. By the beginning of 1940’s following the pioneering works of some Turkish. German and French scholars, researchers often found themselves in difficulty when writing on these sciences as they had to find an equivalent for each specific word. Researchers like Alagöz (1944), Aygen (1959) and İzbırak (1976) have long ago pointed out the need for such studies in their works. They used some translation words for some new terms as well as the words used by local people. The first and most detailed study of a karst terminology with Turkish equivalents was published by FAO in 1972 including 194 entries. Although, no consistent terminology or glossary study has been made about Turkish karst since then, we know that a more detailed study will be on the way by other researchers, soon. If we consider the technical terms used by Turkish scientists in general, we will notice that they are generally taken from French, English and Serbo-Croatian. Also some important French and Serbo-Croatian karst terms arc included in this list of 300 words. The presented work is an attempt to remedy this need though authors are conscious that this attempt fells short of the needs of engineering sciences. As the collaboration of Turkish and Hungarian speleologists in the past few years invoked the need of such attempts, we strongly hope and wish the intensive communication of the researchers of these countries in the future. We also believe that to abet the scientific communication between different languages, the local terminologies of each country must not be forgotten in these studies.

Anahtar Kelimeler

Karstology, Karst-Terminalogy, Speleology

Kaynakça

• Aktar M. and B. Kara, 1992. Türkiye Speleoloji Kaynakçası. Proceedings of the 1st National Speleological Symposium, Bosphorus University, Istanbul, 82-87. (abstract in English)
• Alagöz, C. A., 1944. Türkiye Karst Olayları. Türk Coğrafya Kurumu Yayınları: I, Ankara, (with summary in French).
• Alagöz, C. A., 1967. Sivas Çevresi ve Doğusunda Jips Karstı Olayları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Yayınları: 175, Ankara Üniversitesi Basımevi, (with summary in French)
• Aygen, T., 1959. Speleoloji Mağaralar ve Yeraltı Irmakları. Ankara: D.S.İ. Neşriyatı, 88.
• Aygen, T., 1984. Türkiye Mağaraları. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınlan.
• Aygen, T., 1992. Son yıllarda speleoloji alanında yapılan önemli çalışmalar: Akdeniz’de yüksek dağ karstı ve Uzak Doğu Pasifik Adalarındaki dev karst sistemleri. Proceedings of the 1st National Speleological Symposium, Bosphorus University, Istanbul, 25- 27. (abstract in English)
• Balazs, D., 1989. Magyar-angol-kinai karsztalogiai mojegyzeh, Hungarian-English-Chinese glossary of Karstology. Karszt és Barlang, 1989 (I-II), 47-48.
• Balazs, D., 1990. A Karsztolögiäban es Szpeleolögiâban Hasznâlt Fontosabb Idegen Szakkifejezések Szotara. Karszt és Barlang, 1990. éfv. II füzet, 127-136.
• Bayan, C. S. and O. Ozbek, 1995. An Inventory of Karstic Caves in the Taurus Mountain Range (Southern Turkey): Preliminary Evaluation of Geographic and Hydrologic
• Features. Cave and Karst Science (Transactions of the British Cave Research Association), 21 (3), 81-91.
• Bocker, T., 1976. Dynamics of Subterranean Karstic Water Flow. Karszt-Es Barlangkutatàs (Official Organ of the Hungarian Speleological Society) Magyar Karszt - Es Barlangkutatö Târsulat, 1973-1974, Budapest, 107-145. (with summary in French, Russian, Romanian)
• Bogli, A., 1980. Karst Hydrology and Physical Speleology. Ed. Springer, Berlin.
• Bretz J. H., 1942. Vadose and phreatic features of limestone caverns. Journal of Geology, 50, 675-811.
• Castany, G. and Margat, J., 1977. Dictionnaire Français d’hydrologie. Ed. B.R.G.M., Orléans.
• Castany, G., 1982. Principes et Methodes de l’hydrogéologie. Ed. Dunod, Paris.
• Choppy, J., 1986. Dictionnaire de Spéléology physique et karstologie. Ed. J. Choppy, Paris.
• Collignon, B., 1998. Spéléologie : approches scientifiques. Edisud, Aix-en-Provence.
• Egemeier, S., 1981 Cavern Development by thermal waters. National Speleological Society Bulletin, 31, 31-51.
• Erol, O., 1963 Asi Nehri Deltasının Jeomorfolojisi ve Dördüncü Zaman Deniz-Akarsu Sekileri. A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, A.Ü. Basımevi, 148.
• Erol, O., 1971. Alanya-Damlataş Mağarasının Gelişme Safhaları Hakkında Gözlemler. Jeomorfoloji Dergisi, 3 (3), 14-32.
• Erol, O., 1979. Dördüncü Çağ (Kuvaterner) Jeoloji ve Jeomorfolojisinin ana çizgileri. A.Ü. D.T.C.F. Yayınları 289, Coğrafya Araştırmaları Enstitüsü Yayınlan, 22.
• FAO, 1972. Glossary and Multilingual Equivalents of Karst Terms. First edition, Rome, Italy.
• Fénelon, P., 1968. Vocabulaire Français des phénomènes karstiques. Memoirs et Documents du Centre Documentaire Cartographique et Géographique. 4, 193-282.
• Ford, D. C. and P. W. Williams, 1989. Karst Geomorphology and Hydrology, London: Unwin Hyman, University Press, Cambridge.
• Ford, D. T., 1976. The Geology of Caves. The Science of Speleology. T.D. Ford-C.H.D. Cullingford (Eds.) Academic Press, London.
• Foucault, A. and J. F. Raoult, 1995. Dictionnaire de Géologie. 4th Edition, Masson, Paris.
• Güldah, N., 1971. Karstik Araştırmaların Türkiye için Önemi-(Dic allgemeine Bedeutung der karstmorphologischen Untersuchungen für die Türkei). Jeomorfoloji Dergisi, Yıl: 3 (3), 54-61.
• Herak, M., 1972. Karst of Yugoslavia. Karst, Important Karst Regions of the Northern Hemisphere. M. Herak ve V.T.Stringfield (Eds.), Amsterdam: Elsevier Publishing Company, 37.
• Hevesi, A., 1986. Hidcgvizck léttrehozta Karsztok osztalxyozasa, Classification of cold water karsts. Földrajzi Ertesitö. Geographical Bulletin, 35 (3-4), 231-254.
• Hill, C.A., 1976. Cave Minerals. National Speleological Society, Huntsville.
• Hir, J. and O. Ozbek, 1994. Review of Karst Rese¬ arch in Western Taurus (Turkey). Folia Historica Naturalia Musei Matraensis. 19, 7-21. Hungary, (abstract in Hungarian)
• İlhan, E., 1976. Türkiye Jeolojisi. O.D.T.Ü., Ankara: Mühendislik Fak. Yayınları, 51. İzbırak, R., 1976. Coğrafya Terimleri Sözlüğü. Ankara: İkbal Matbaacılık.
• İzbırak, R., 1979. Jeomorfoloji. D.T.C.F. Ankara: Basımevi.
• Jakucs, L., 1977. Morphogenetics of Karst Regions Variants of Karst Evolution. Akadémiai Kiado, Budapest.
• Ka'zme'r M., 1985. Angol-Magyar és Magyar-Angol Geologiai Kisszotar, Geological Vocabulary English-Hungarian and Hungarian English. Tankönyvkiaoo, 1-386.
• Monroe, W.H., 1970. A Glossary of Karst Terminology. U.S. Geological Survey Water Supply Paper-1899, Washington.
• Moore, G.W. and Sullivan, G.N., 1978. Speleology: The study of Caves (Revised 2nd edition) Cave Books, St. Louis, MO: 41-72.
• Nazik, L., 1989. Mağara morfolojisinin belirlediği jeolojik-jeomorfolojik ve ekolojik özellikler. Jeomorfoloji Dergisi, 17, 53-62. (abstract in English)
• Özbek, O., 1993. Prehistorik İskân Açısından Türkiye Mağaraları ve Hatay Mağaralarının İncelenmesi. M.A. thesis, Hacettepe University. (abstract in English).
• Penck, A., 1894. Morphologie der Erdoberfläche. 1 Bd. Stuttgart.
• Râdai, O., 1980. Tafone ("Niche") Formations in Carbonate Rocks in North Spain. Karszt Es Barlangkutatàs (Official Organ of the Hungarian Speleological Society) Magyar Karszt - Es Barlangkutatö Târsulat. 1975-1980, Budapest, 93-106. (in English and Hungarian with summary in German, Russian, Romanian)
• Schmid, E., 1970. Cave sediments and prehistory. Science in Archaeology: A survey of Progress and Research. (Revised and enlarged edition) (Eds) Brothwell D. and E. Higgs, Praeger Publishers, New York, 151-166.
• Sür, Ö., 1981. Stratigrafi. D.T.C.F. Basımevi, Ankara.
• Sür, Ö., 1986. Strüktüral Jeomorfoloji. D.T.C.F. Basımevi, Ankara
• Sweeting, M. M., 1973. Karst Landforms. New York: Columbia University Press.
• Şengör, A.M.C., 1986. Outlines of the Turkish Karst. end edition. Boğaziçi University, Istanbul.
• Trimmel, K.H., 1965. Speleologisches Fachwerterbuch. Third International Speleological Congress, C.
• Vila-Finzi, C., 1970. Fluvial Geology. Science in Archaeology: A survey of Progress and Research. (Revised and enlarged edition) (Eds) Brolhwell D. and E. Higgs, Praeger Publishers, New York, 144.
• White, W. B., 1976. Cave Minerals and Speleotems. The Science of Speleology. T. D. Ford and C. H. D. Cullingford (Eds.), Academic Press, London
• While, W. B., 1988. Geomorphology and Hydrology of Karst Terrains.: Oxford University Press, New York.