An Examination of Glissando and Portamento Techniques in Ney Performance

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 205 - 218

Lokman Öztürk

Öz

The ney, a wind instrument rooted in the civilizations of Mesopotamia and Central Asia, holds a special place in Turkish music, both historically and culturally. Since the Ottoman period, it has acquired profound significance, particularly in religious and Sufi music, and with its deep and soft sound, it has become one of the core instruments of Turkish music. Playing a crucial role in solo performances as well as in orchestral harmony, the ney is revered for its challenging and skill-demanding nature and is often regarded as one of the primary instruments associated with religious music. among the first instruments that come to mind when religious music is mentioned. This study aims to thoroughly examine the ornamentation techniques of glissando and portamento, which are commonly employed in ney performance, to enhance the understanding of these concepts and facilitate their integration into ney training. To this end, the study presents an in-depth analysis of glissando and portamento as they appear in the literature, both in general and specifically in the context of ney performance. In addition to written sources, interviews were conducted with renowned ney players and instructors, including M. Sadreddin Özçimi, Ahmed Şahin, and Yavuz Akalın. Based on insights from these interviews and the reviewed literature, the definitions of ornamentation, glissando, and portamento, their roles in Turkish music and ney performance, as well as the various types of glissando and portamento, were systematically classified and explained. As a result of the study, forty-nine examples of glissando and portamento were identified within specific limitations, twenty-seven of which are discussed in the paper. Additionally, notations illustrating these techniques were provided for better comprehension, along with links to video recordings detailing these aspects.

Anahtar Kelimeler

Ney, Ornamentation, Glissando, Portamento

Ney İcrasında Glissando ve Portamento Tekniğine Dair Bir İnceleme

Öz

Ney, kökleri Mezopotamya ve Orta Asya uygarlıklarına dayanan, tarihsel ve kültürel açıdan Türk müziğinde özel bir yere sahip bir nefesli enstrümandır. Osmanlı döneminden itibaren özellikle dini ve tasavvufi müzikte derin bir anlam kazanarak, derin ve yumuşak sesiyle Türk müziğinin temel enstrümanları arasında yer almıştır. Solo performanslarda olduğu kadar orkestral uyumda da önemli bir rol oynayan ney, çalması zorlu ve ustalık gerektiren yapısıyla saygıdeğer bir konuma sahiptir ve bilhassa dini müzik dendiğinde akla gelen ilk enstrümanlardan biridir. Bu araştırmanın amacı, ney icrasında yaygın olarak kullanılan süsleme tekniklerinden olan glissando ve portamento kavramlarını kapsamlı bir şekilde ele almak, bu kavramların anlaşılırlığını artırmak ve ney eğitimi sürecine entegre edilmesini kolaylaştırmaktır. Bu hedef doğrultusunda, glissando ve portamento kavramlarının literatürdeki yeri, genel bağlamda ve özel olarak ney icrası açısından detaylı bir incelemeye tabi tutulmuştur. Yazılı kaynakların yanı sıra, günümüzde tanınan neyzenler ve eğitmenlerden M. Sadreddin Özçimi, Ahmed Şahin ve Yavuz Akalın ile de görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmeler ve yazılı kaynaklardan elde edilen bilgiler doğrultusunda, süsleme, glissando ve portamento terimlerinin tanımları, Türk müziğindeki ve ney icrasındaki rolleri, ayrıca glissando ve portamento çeşitleri sistematik bir şekilde sınıflandırılarak açıklanmıştır. Araştırma sonucunda, belirli sınırlamalar çerçevesinde kırk dokuz adet glissando ve portamento örneği belirlenmiş olup, bunlardan yirmi yedisi çalışmada ele alınmıştır. Ayrıca, glissando ve portamento tekniklerinin daha iyi kavranabilmesi amacıyla nota üzerindeki gösterimleri yapılmış ve bu konudaki detayları içeren video kayıtlarına ait bağlantılara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ney, Süsleme, Glissando, Portamento

Kaynakça

• Altınköprü, E. (2023). Lale-Nerkîs Hanımlar ve icralarında kullandıkları süsleme elemanlarının tespiti [Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Arıkan, R. (2011). Araştırma yöntem ve teknikleri. Nobel Yayın Dağıtım.
• Ayyıldız, S. (2020). Üslup, tavır kavramları ve icra teknikleri çerçevesinde Türk halk müziğinde süslemeler. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 9(72), 1290–1334.
• Behar, C. (2019). Aşk olmayınca meşk olmaz (7. bs.). Yapı Kredi Yayınları.
• Bişak Özdemir, G. (2013). Sözlü Türk müziğinde yorum [Sanatta yeterlik tezi, Haliç Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Düzün, E. (2019). İzzettin Ökte’nin Bûselik Tanbur Taksiminin Tahlili. Sanat Eğitimi Dergisi, 7(1), 87.
• Gören, A. Ö. (2013). Kemanda teknik sorunların saptanması ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri [Sanatta yeterlik tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Gültekin, S. (2019). Kırklareli ili kaba zurna icrasında kullanılan süslemeler. Sanat Eğitimi Dergisi, 7(1), 94–119.
• Güngör, Ö. (Ed.). (2018). Bilimsel araştırma süreçleri. Grafiker Yayınları.
• Karaçetin, B. (2013). 20. yüzyılda sanatta ve klasik batı müziğindeki akımlar sonucu klarnette gelişen modern çalım teknikleri [Sanatta yeterlik tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kaygusuz, N. (2014). Türk musikisi özel sayısı. Yeni Türkiye Dergisi, 57.
• Köroğlu, N. O. (2015). Niyazi Sayın’ın toplulukla saz eseri icralarındaki tavrının incelenmesi ve bu çerçevede oluşturulan etütlerin ney eğitiminde kullanılabilirliği [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Odabaşı, İ. (2023). Ney metodu. İlahiyat Yayın.
• Öner, A., & Sevinç, S. (2020). Kâr-ı nâtık temelli makam alıştırmalarının Türk müziği ses eğitiminde kullanabilirliğinin değerlendirilmesi. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 6.
• Özbilen, N. Ö. (2007). Fasıl şarkıcılığı açısından Türk makam müziğinde süslemeler [Sanatta yeterlik tezi İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özçeltik, B. (2019). Türk müziğinde gazel icralarının müzikal analizi [Yüksek lisans tezi Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özkan, İ. H. (2015). Türk mûsikîsi nazariyatı ve usûlleri (14. bs.). Ötüken Neşriyat.
• Tanrıkorur, C. (2008). Osmanlı dönemi Türk musikisi (5. bs.). Dergâh Yayınları.
• Torun, M. (2000). Ud metodu. Çağlar Yayınları.
• Toz, A. İ. (2000). Enstrümantasyon açısından ney [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Toz, A. İ. (2013). Niyazi Sayın’ın taksimlerinde icrayı oluşturan elemanların transkripsiyonu. Pan Yayıncılık.
• Tüfekçi, A. (2014). Ney’de teknik çalışmalar. Pan Yayıncılık.
• Yahya Kaçar, G. (2020). Türk mûsikisinde eser ve icrâ tahlîli yöntemleri. Gece Kitaplığı.