Çukurbağ (İzmit-Nikomedia) Arkeolojik Sit Alanındaki Opus Sectile Taban Döşemesinde Yapılan Koruma ve Onarım Çalışmaları (2022)

Yıl 2024, Sayı: 17, 251 - 262, 04.11.2024

Serkan Gedük , Sına Noeı

https://doi.org/10.26658/jmr.1564761

Öz

Nikomedia antik kenti İzmit- Çukurbağ Mahallesi’nde, 1999’da meydana gelen deprem sonrasında, İmparator Diocletianus’un İmparatorluk yapısı bulunmuş ve 2001-2016 yılları arasında Kocaeli Arkeoloji Müzesi tarafından kurtarma kazıları yapılmıştır. İmparatorluk kompleksine ait olduğu düşünülen çok sayıda, renkli rölyef ve mimari ögelerin yanı sıra, farklı boyutlarda ve renkli mermer taşlardan oluşan geometrik motifli, farklı ebatlardaki panellerden oluşan Opus sectile taban döşemesi açığa çıkarılmıştır. Opus sectile taban döşemesi büyük ölçüde hasar görmüştür. 2022 yılında Opus sectile taban döşemesinin daha fazla zarar görmemesi için, yerinde koruma ve onarım projesi yapılarak çalışmalar başlatılmıştır.
Bu kapsamda, taban döşemesinden bir harç örneği alınarak, tuz testleri (klorür, sülfat, nitrat ve karbonat), yağ ve protein testi, kızdırma kaybı, nem miktarı, asitle muamele sonrası tane boyutu dağılımı analizi, SEM-EDX ve petrografik analizler (ince ve kalın kesitler, Stereo ve Polarizan Mikroskop ile incelemeler) yapılmıştır. Koruma ve onarım çalışmaları, detaylı belgeleme, alanda yoğun olarak bulunan otsu ve odunsu bitkilerin temizliği, yerlerinden kırılarak ve koparak ayrışmış mermer parçaların orijinal yerlerine yerleştirilmesi ve yapılan harç analizlerinin sonuçları doğrultusunda, uygun bir harç ile sağlamlaştırma ve dolgu işlemlerini kapsamaktadır. Koruma ve onarım çalışmalarının tamamlanmasından sonra taban döşemesinin üzeri jeotekstil ve kum ile kapatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çukurbağ, restorasyon, konservasyon, harç analizleri, opus sectile

Kaynakça

• Ağtürk 2022 T. Ş. Ağtürk, Kayıp Roma Başkenti Nikomedia’nın Renkli Rölyefleri. İstanbul.
• Alberti et al. 2013 L. Alberti - E. Bourguignon - T. Roby, Technician Training for the Maintenance of In-situ Mosaics, Los Angeles.
• Alkan vd. 2011 N. Alkan - E. Çağıran - H. Resan - M. Eruş, Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvarları, KUDEB, İstanbul.
• Argunhan - Aydın 2022 A. Argunhan - M.Aydın, “Antakya Mevsimler Mozaiğinin Arkeometrik Yönden İncelenmesi”, JMR 15, 367-380.
• Arinat 2014. M. Arinat, “In Situ Mosaic Conservation: A Case Study from Khirbet Yajuz, Jordan”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry 14, 2, 67-76.
• Aydın - Kavşut 2021 M. Aydın - F. Kavşut, “Determination of the Type and Origin of Stone Tesseras Used in Antiochian Mosaics, Museum Hotel Example”, JMR 14, 13-28.
• Caneva et al.2008 G. Caneva - M.P. Nugari - O. Salvadori (eds.), Plant Biology for Cultural Heritage: Biodeterioration and Conservation, Los Angeles.
• Chlouveraki 2024 S. Chlouveraki, “The Mosaic Icon of ‚Pammakaristos Mother of God‘: Documentation and Condition Assessment”, 13th Conference of the International Committee for the Conservation of Mosaics, ICCM, Barcelona, Spain, 83-97.
• Ersen - Güleç 2009 A. Ersen - A. Güleç, “Basit ve İleri Analiz Yöntemleri ile Tarihi Harçların Analizi”, Koruma Sempozyumu, Taşınmaz Kültür Varlıklarını Tespit ve Belgeleme Yöntemleri, Mersin, 115-127.
• Fullick - Svenson 2008 D. Fullick - K. Svenson, “Backing Roman Mosaics with Glass Fiber Reinforced Cement”, A. B. Abed - M. Demas - T. Roby (eds.), Lessons Learned: Reflecting on the Theory and Practice of Mosaic Conservation, Part Seven: Case Studies, Los Angeles, 312-319.
• Gheris 2023 A. Gheris, “New Dating Approach Based on the Petrographical, Mineralogical and Chemical Characterization of Ancient Lime Mortar: Case Study of the Archaeological Site of Hippo, Annaba City, Algeria”, Heritage Science 11: 103, 2-25.
• Grazzini et al. 2019 A. Grazzini - M. Zerbinatti - S. Fasana, “Mechanical Characterization of Mortars Used in the Restoration of Historical Buildings: An Operative Atlas for Maintenance and Conservation”, IOP Conference Series: Materials Science and Engineering 629, 1, 012024.
• Güleç – Ersen 1998 A. Güleç - A Ersen, “Characterization of ancient mortars: Evaluation of Simple and Sophisticated Methods”, Journal of Architectural Conservation 4, 1, 56-67.
• Kudde – Ahunbay 2016 E. Kudde - Z. Ahunbay, “İstanbul İmrahor İlyas Bey Camii-Studios Bazilikası Orta Bizans Dönemi Opus Sectile Döşemesinin Belgelenmesi ve Korunması İçin Öneriler”, KUDEB Dergisi 17, 36-61.
• Makreski et al. 2022 P. Makreski - T. Ivanova - Z. Georgiev - B. D. Aleksova - A. A.Reka - B.Boev - G. Jovanovski, “The Restored Opus Sectile Panel From the Luxurious Episcopal Residence in the Ancient City of Stobi-mineralogical and Chemical Findings”, Archaeometry 65,3, 498-514.
• Noei 2022 S. Noei, “Detailed Documentation and In Situ Conservatıon According to Mortar Characterisation of Opus Sectile Uncovered in the Saint Philip Church of Hierapolis (Pamukkale-Turkey)”, Mediterranean Archaeology & Archaeometry 22, 2, 123-137.
• Noei 2022 S. Noei, “Hierapolis Kazısı Aziz Philippus Kilisesi Koruma ve Onarım Çalışmaları 2010-2015”, F. D‘Andria - M. P. Caggia - T. Ismaelli (eds.), Le attività delle campagne di scavo e restauro 2012-2015, İstanbul, 745-757.
• Noei 2023 S. Noei, “Hierapolis (Pamukkale) Saint Philip Kilisesi Mozaik Harcının Analizi ve Konservasyonu”, JMR 16, 477-487.
• Papayianni et al. 2013 I. Papayianni - V. Pachta - M. Stefanidou, “Analysis of Ancient Mortars and Design of Compatible Repair Mortars: The Case Study of Odeion of the Archaeological Site of Dion”, Construction and Building Materials 40, 84-92.
• Roby et al. 2024 T. Roby - L. Friedman - L. Alberti - E. Carbonara - A. D’Andrea, Bulla Regia Mosaic Conservation Project; A Model Field Project of the MOSAIKON Initiative, Getty Conservation Institute, Los Angeles.
• Stanley-Price - Jokilehto 2002 N.P. Stanley-Price - J. Jokilehto, “The Decision to Shelter Archaeological Sites, Three Case Studies from Sicily”, Conservation and Management of Archaeological Sites 5, 1-2, 19-34.
• Şener 2012 Y. S. Şener, “Arkeolojik Alanda In-situ (Yerinde) Mozaik Koruma Yöntemleri”, JMR 5, 201-220.
• Şener 2013 Y. S. Şener - D. Şahin, “Bursa Orhan Gazi Türbesi: Opus Sectile Taban Döşemesi, Mevcut Korunma Durumu ve Restorasyona Yönelik Öneriler”, JMR 6, 45-57.
• Yeşil-Erdek 2014 Ş. Yeşil-Erdek, “Perinthos-Herakleia Bazilikası Taban Döşemelerinin Konservasyonu”, JMR 7, 61-75.