Su Ürünlerine Yönelik Tüketici Tutum Araştırması: Kocaeli Örneği

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 160 - 172, 22.12.2025

Merve Kaplan , Nermin Berik

https://doi.org/10.46384/jmsf.1742674

Öz

Bu çalışmada Kocaeli ilinde yaşayan tüketicilerin, su ürünleri tüketimine olan eğilimlerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Araştırma kapsamında 384 kişi ile yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Anket uygulaması için hazırlanan formda; demografik değişkenler ve su ürünleri tüketimine yönelik, kapalı uçlu sorular bulunmaktadır. Anket formunda kişilerin su ürünleri tüketimine yönelik tutumlarını, daha detaylı keşfetmek için açık uçlu sorular da yer almaktadır. Çalışmanın iki temel hipotezi bulunmaktadır. Bu hipotezlerden birincisinde, demografik değişkenler ile protein tüketimi arasında; diğerinde demografik değişkenler ile su ürünleri tüketim alışkanlıkları arasında anlamlı ilişkiler olup olmadığı test edilmiştir. Cinsiyet ile protein kaynağı tercihi arasındaki ilişkinin; pozitif bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Kadınların erkeklere kıyasla; hayvansal protein kaynağı olarak balık ve su ürünlerini, daha fazla tercih ettikleri tespit edilmiştir. Balık tüketiminin sağlık açısından önemini; gençlerin, orta yaş ve yaşlılara kıyasla daha az bildikleri belirlenmiştir. Ankete katılanlardan 201 (%52,30) kişi; sağlıklı beslenmenin, diğer su ürünlerinden de karşılanabileceğini bildiklerini belirtmiştir. Tüketicilerden 147 (%38,30) kişi, balık dışında tükettikleri başka su ürünü olduğunu söylemiş ve 102 kişi (%26,60) midye tükettiğini belirtmiştir. Katılımcılardan 196 (%51,00) kişi su ürünlerini tercih etme nedenine “lezzeti” olarak yanıt vermiştir. Tüketicilerden 109 (%28,40) kişi; balık dışında diğer su ürünlerini tüketmeme nedenleri arasında, en fazla “lezzeti hakkındaki önyargılar” olduğunu belirtmiştir. Tüketim fırsatları olsaydı, 120 (%31,30) kişi “ıstakoz” tüketmeyi tercih edeceklerini belirtmiştir. Kocaeli ilinde yaşayan tüketicilerden 188 (%49,00) kişi su ürünlerini “balıkçıdan” almayı tercih ettiğini belirtmiştir. Ankete katılanlardan 238 kişi; su ürünleri ticaretinin, ülke ekonomisi için önemini bildiklerini söylemiştir. Tüketicilerden 262 kişi, midye tüketimindeki riskleri bildiklerini söylemiştir. En fazla bilinen riskin, “toksik elementler” olduğu belirlenmiştir.Anket formunun sonunda su ürünleri tüketiminin arttırılmasına yönelik açık uçlu soruya, toplamda 185 katılımcı yanıt vermiştir. Yanıtlar arasında sırasıyla; en fazla fiyat etkisi, sonra reklam, tanıtım, bilgilendirme ve bilinçlendirme etkisi bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anket , Demografik değişkenler , Kocaeli , Su ürünleri , Tüketici

Consumer Attitudes Toward Seafood: The Case of Kocaeli, Türkiye

Öz

In this study has been aimed to determine the trends in seafood consumption among consumers living in Kocaeli province. Within the scope of the research, a face-to-face survey was made with 384 people. The form prepared for the questionnaire includes closed-ended questions towards demographic variables and seafood consumption. The questionnaire form also included open-ended questions to explore people's attitudes towards seafood consumption in further information. There have been two main hypotheses in this study. In the first of these hypotheses, it has been tested whether or not there were significant relationships between demographic variables and protein consumption; in the second, it has been tested whether or not there were significant relationships between demographic variables and seafood consumption habits. The relationship between gender and protein source preference was determined to be a positive relationship one. When the women compared with the men; it has been determined that women prefer fish and seafood as sources of animal protein more than men. It has been determined that young people are less aware of the importance of fish consumption for health wise compared to middle-aged and elderly people. Of those who participated in the questionnaire, 201 people (52.30%) stated that they know that healthy nutrition could also be met from other seafood products, too. 147 people (38.30%) from the consumers said that there are other seafood products, which are consumed by them, apart from fish, too and 102 people (26.60%) stated that they consume mussels. 196 people (51.00%) of the participants responded that the reason for choosing seafood is "taste". 109 people (28.40%) of the consumers have been stated that among the most reason for not consuming seafood apart from the fish is "prejudices about their taste". 120 people (31.30%) stated that if they had the opportunity to consume, they would be prefer to consume “lobster”. 188 people (49.00%) of the consumers living in Kocaeli province, stated that they prefer to buy seafood from "fishermen". 238 people participated in the questionnaire said that they know the importance of aquaculture trade for the country's economy. 262 consumers said they are aware of the risks of consuming mussels. The most widely known risk was determined to be “toxic elements”. By the end of the questionnaire, an open-ended question was asked regarding increasing seafood consumption. 185 participants answered this question openly in all. Among the answers given to the question, the first important effect has been price, followed by advertising, promotion, information and awareness raising.

Anahtar Kelimeler

Questionnaire , Demographic variables , Kocaeli , Aquaculture , Consumer

Kaynakça

• Anonim (2019). U.S. Department of Agriculture (USDA). Egg, whole, cooked, hard-boiled. Erişim: 16 Haziran 2025, https://fdc.nal.usda.gov/food-details/173424/nutrients
• Anonim (2022). Sağlıklı Yemek Tabağım. Erişim: 01 Haziran 2025, https://www.saglik.gov.tr/TR,22550/saglikli-yemek-tabagim.html
• Anonim (2025). Tarım ve Orman Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü, Su Ürünleri İstatistikleri. Erişim: 16 Haziran 2025, https://www.tarimorman.gov.tr/BSGM/Belgeler/Icerikler/Su%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Veri%20ve%20D%C3%B6k%C3%BCmanlar%C4%B1/Bsgm-istatistik.pdf.
• Arslan, M., & İzci, L. (2016). Antalya İli Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 12(1), 75-85.
• Aydın, M. & Karadurmuş, U. (2012). SUMAE Yunus Araştırma Bülteni, 3,18-23.
• Berik, N., & Hatemi, H.H. (2008). Balıkla Beslenme ve Kardiyovasküler Sağlık. Diabet Bilimi Dergisi, 6 (6), 12-13.
• Bolat, Y., & Telli, Ö. (2019). Denizli İli Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Acta Aquatica Turcica, 15(1), 80-90. doi: https://dx.doi.org/10.22392/egirdir.446836
• Cengiz, D., & Özoğul, F. (2019). Adana ve Mersin İllerinde Su Ürünleri Tüketimi Anket Çalışması. Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. 37-1.
• Conte, F., Passantino, A., Longo, S., & Voslářová, E. (2014). Consumers’ attitude towards fish meat. Italian Journal of Food Safety. 2014 (3), 1983. doi:10.4081/ijfs.2014.1983
• Çakır, F., Çolakoğlu, F. A., & Berik, N. (2006). Su Ürünleri İşleyen ve Satan Yerlerde Çalışanların Sanitasyon Konusunda Bilgi Düzeyleri. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi. 23 (1/3): 377-381.
• Çiçek, M. (2014). Mersin İli Su Ürünleri Tüketim Algısının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Yetiştiricilik ABD, Adana.
• Çöteli, F. T. (2024). Su Ürünleri Ürün Raporu 2024. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Tepge Yayın (403).
• Deniz, B., & Sarıözkan, S. (2020). Kayseri İlinde Balık Tüketimi ve Tüketici Tercihlerinin Belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 17(3): 200-208. doi: 10.32707/ercivet.797001
• Dereli, H., Çelik, R., Saygı, H., & Tekinay, A. A. (2016). Manisa İli Su ürünleri Tüketim ve Tercihleri Üzerine Bir Araştırma. Yunus Araştırma Bülteni, 2016 (2): 115-128. doi: 10.17693/yunus.16684
• Doğan, K., & Gönülal, O. (2014). Gökçeada Balık Tüketim Alışkanlığının Belirlenmesi ve Sosyoekonomik Analizi. Su Ürünleri Dergisi, 29(1), 101-116.
• Dursun, F., & Gümüş B. (2023). Su Ürünleri Tüketimini ve Tüketici Davranışlarını Etkileyen Faktörler. Aydın Gastronomy, 7(1), 145-159. doi: 10.17932/IAU.GASTRONOMY.2017.016/gastronomy_v07i10010
• Erdoğuş, M. (2020). Su Ürünleri Tüketim Tercihlerinin Belirlenmesi ve Farkındalığının Artırılması; Kıbrıs Örneği. Doktora Tezi. Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çevre Eğitimi ve Yönetimi ABD, Lefkoşa.
• FAO (2024). The State of World Fisheries and Aquaculture 2024. Blue Transformation in Action. Rome, FAO. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2025, https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/f985caed-cc7a-457e-8107-7ce16c6ef209/content
• Hınıslıoğlu, K. N., Aslanyavrusu, G., Başkan, S., & Kocatepe, D. (2024). Su Ürünleri Tüketimi, Diyet Listelerindeki Yeri ve Önemi. Doğu Karadeniz Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3). doi: 10.59312/ebshealth.1460337
• Hosomi̇, R., Yoshi̇da, M., & Fukunaga, K. (2012). Seafood consumption and components for health. Global Journal Of Health Sci̇ence, 4(3), 72-86. http://dx.doi.org/10.5539/gjhs.v4n3p72
• Kaimakoudi, E., Polymeros, K., Schinaraki, M., & Batzios, C. (2013). Consumers’ attitudes towards fisheries products. Procedia Technology 8, 90 – 96. doi: 10.1016/j.protcy.2013.11.013
• Kocatepe, D., Büyükkol, D. C., & Altunyurt, Öztürk G. (2021). Selenyum, Su Ürünleri ve Sağlık. Sinop Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 6(2): 162-173 https://doi.org/10.33484/sinopfbd.879034
• Marquès, M., Torres, C. M., García-Fernandez, F., Mantur-Vi̇erendeel, A., Roe, M., Wi̇lson, A. M., Reuver, M., Nadal, M., & Domi̇ngo, J. L. (2021). Fishchoice 2.0: ınformation on health benefits/risks and sustainability for seafood consumers. Food And Chemi̇cal Toxi̇cology, 155(7). https://10.1016/j.fct.2021.112387
• Martin, D. E., & Hall, S. G. (2006). Oyster Shucking Techologies: past and present. International Journal of Food Science And Technology, 41,223-232.
• Mcmanus, A., & Hunt, W. (2011). Seafood, nutrition and human health: a synopsis of the nutritional benefits of consuming seafood. Centre of Excellence Sci̇ence Seafood & Health (Cessh) Curti̇n Health İnnovati̇on Research İnsti̇tute Curti̇n Uni̇versi̇ty Of Technology.
• Nøstbakken, O.J., Rasinger, J.D., Hannisdal, R., Sanden, M., Frøyland, L., Duinker, A., Frantzen, S., Dahl, L.M., Lundebye, A.-K., & Madsen, L. (2021). Levels of omega 3 fatty acids, vitamin D, dioxins and dioxin-like PCBs in oily fish; a new perspective on the reporting of nutrient and contaminant data for risk–benefit assessments of oily seafood. Environmental International, 147 (6), 106322. https://doi.org/10.1016/j.envint.2020.106322
• Olgunoğlu. T. A., Bayhan, Y. K., Olgunoğlu, P. M., Atar, E., & Ukav, T. (2014). Adıyaman İlinde Balık Eti Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Gıda Teknolojileri Dergisi, 9 (1), 21-25.
• Serdar, S., Yıldırım, Ş., & Çoban, D. (2021). Çift Kabuklu Yetiştiriciliğinde Temel Konular. İKSAD Publishing House, 2014/31220, 3.
• Troell, M., Jonell, M., & Crona, B. (2019). The Role of Seafood in Sustainable and Healthy Diets. The EAT-Lancet Commission Report Through a Blue Lens. Technical Report, The Beijer Institute of Ecological Economics, 266.
• Tunç, T. T. (2022). Çanakkale ilinde su ürünleri tüketimi eğilimlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tarım Ekonomisi ABD. Çanakkale
• Ümüt, F., Bilgin, Ş., & İzci, L. (2022). Su Ürünleri Bileşenlerinin Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkisi. Türk Bilim ve Mühendislik Dergisi, 4(2): 130-137. doi: 10.55979/tjse.1137563
• Yalçın, G.E., Yazıcı, E., & Kara, F. Ö. (2016). Gıda Güvencesini Tehdit Eden Etmenler ve Çözüm Önerileri. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi. 130-134. doi: 10.17100/nevbiltek.210977
• Yünlü, A. C. (2021). Çift Kabuklu İşlenmesi ve Pazarlanması. Çift Kabuklu Yetiştiriciliğinde Temel Konular. İKSAD Publishing House, 2014/31220, s:291-313.