KÜRESEL ISINMAYLA MÜCADELEDE SERA GAZI ETKİSİ VE TÜRKİYE’NİN AVRUPA YEŞİL MUTABAKATINA UYUMUNA YÖNELİK BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 66 - 80, 30.06.2024

Onur Pirinç Berna Hızarcı Beşer

Öz

İklim değişikliğinin etkileri doğaya, insanlara ve ülke ekonomilerine tahmin edildiğinden daha hızlı bir sürede yansımaktadır. Bu durum alınan önlemlerin yeterliliğini tekrar değerlendirme ve devletler bazında alınan tedbirleri artırmaya yöneltmektedir. Bu çalışmada sıcaklık artışının etkisi ile sera gazlarının düzeyi ve çevresel boyutları hava kirliliği açısından değerlendirilmiştir. Avrupa Birliği ülkelerinde uygulanan çevre vergileri enerji ve kirlilik vergilerinin yaklaşık yarısı hane halkı tarafından, geri kalan kısmı ise kurumlar tarafından ödenmektedir. Devletlerin kurumların vergilendirilmesinde daha etkin vergisel önlemler alması ve özellikle toplumun da bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

iklim değişikliği, çevre vergileri, sera gazı etkisi

Kaynakça

• Armağan, R. (2003). Kamu Ekonomisinde Dışsallıklar ve Dışsallıkların İçselleştirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 159-178.
• Akalın, M. (2013). Küresel Isınma ve İklim Değişikliği Nedeniyle Oluşan Doğal Felaketlerin İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 29-43.
• Akın, G. (2006), “Küresel Isınma, Nedenleri ve Sonuçları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 46(2),29-43.
• Avrupa Komisyonu (2019), The European Green Deal, Communication from The Commission to The European Parliament, The European Council, The Council, The European Economic and Social Committee and The Committee of the Regions, COM(2019) 640 Final, Brussels.
• Avrupa Komisyonu (2021a, 10 Mart). The European Green Deal, European Commission. Retrieved from: https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/european-green-deal-communication_en.pdf.
• Avrupa Komisyonu (2021b, 10 Mart). European Green Deal: Commission Proposes Transformation of EU Economy and Society to Meet Climate Ambitions, European Commission. Retrieved from: https://ec.europa.eu/commission/ presscorner/ detail/en/ip_21_3541
• Bayraç, H. N. (2010). Enerji Kullanımının Küresel Isınmaya Etkisi Ve Önleyici Politikalar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 229-259.
• Bilim ve Teknik Dergisi, (2021, 03 Eylül). Erişim Adresi: https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/makale/kuresel-iklim-degisikligi
• Bruhwiler, L., vd. (2021). Observations of Greenhouse Gases As Climate İndicators. Climatic Change, 165(1), 1-18.
• Dam, M. M. (2014). Sera Gazı Emisyonlarının Makroekonomik Değişkenlerle İlişkisi: OECD Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Dura, C. (1991). Çevre Sorunları Ve Ekonomi. Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayınları.
• Dikmen, S. ve Çiçek, H. G. (2020). Avrupa Birliği’nde Çevre Vergisi Gelirlerinin Karşılaştırmalı Analizi. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 57(4), 57-88.
• Ecer, K., Güner, O., ve Çetin, M. (2021). Avrupa yeşil mutabakatı ve Türkiye ekonomisinin uyum politikaları. İşletme ve iktisat çalışmaları dergisi, 9(2), 125-144.
• IPCC, Climate Change (2013). The physical science basis. contribution of working group ı to the fifth assessment report of the ıntergovernmental panel on climate change. Eds. Thomas F. Stocker, Dahe Qin, Gian-Kasper Plattner, Melinda M. B. Tignor, Simon K. Allen, Judith Boschung, Alexander Nauels, Yu Xia, Vincent Bex, Pauline M. Midgley, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA: Cambridge University Press.
• IPCC, Climate Change (2021). Retrieved from: https://www.ipcc.ch/ report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_SPM_final.pdf
• İsa, K. (2016). AB Florlu Sera Gazları (F-gaz) Yönetmeliği. Doğa Yayıncılık, 34s, İstanbul.
• Jackson, R. B., M Saunois. P. Bousquet vd. 2020). Increasing Anthropogenic Methane Emissions Arise Equally From Agricultural And Fossil Fuel Sources. Environmental Research Letters, 15(7), 071002.
• Kama, Ö. (2009). Küreselleşen Dünyada Çevre Ve Mülkiyet İlişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 1(1), 13-27.
• Kara, M. C. (2022). Türkiye’nin Vergilendirmede Yeşilleşme Çabaları. Tekirdag, TURKEY, 68.
• Karakaya, E. ve Özçağ, A. G. M. (2001). Sürdürülebilir Kalkınma Ve İklim Değişikliği: Uygulanabilecek İktisadi Araçların Analizi. In First Conference İn Fiscal Policy And Transition Economies, University Of Manas.
• Kargı, V. ve Yüksel, C. (2010). Çevresel Dışsallıklarda Kamu Ekonomisi Çözümleri. Maliye Dergisi, 159, 183-202.
• Keskin, T. (2008). İklim Değişikliği Süreci ve Kyoto Protokolü. Mühendis ve Makina, 49(591), 62-68.
• Kılınçarslan, T. B. (2020). İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları Bağlamında Sera Gazı Beyanlarının Raporlanması Ve Güvence Denetimi: Türkiye’deki Farkındalığın Araştırılması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa
• Küçük, G., ve Dural, B. Y. (2024). Türkiye’nin Avrupa Yeşil Mutabakatına Uyumu Kapsamında Yeşil Ekonomi Performansı: Değerlendirme ve Perspektifler. Sosyoekonomi, 32(60), 445-467.
• Mazı, F. (2004), “İklim Değişikliği Sorunu ve Uluslararası Alanda Çözüm Arayışları”, Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar – Ekolojik, Ekonomik, Politik ve Yönetsel Perspektifler, Eds. Mehmet C. Marın ve Uğur Yıldırım, İstanbul: Beta Basım Yayın. ss.147-166.
• NASA, (2023, 29 Kasım). Retrieved from: https://svs.gsfc.nasa.gov/5057/
• Özbilgi, F. (2020). Piyasa Başarısızlıklarından Dışsallıklar ve Çözüm Yollarına İlişkin Değerlendirmeler. Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 2(1), 70-90.
• Özerdem, F. (2024). İklim Krizinin Gölgesi Altında Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye’yi Bekleyen Zorluklar. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(31), 51-65.
• Özgür, A. E. ve Manır, M. (2020). R32 Soğutkanlı Bir Isı Pompasının Termodinamik Analizi. Uluslararası Teknolojik Bilimler Dergisi, 12(2), 77-83.
• Öztürk, İ., ve Acaravcı, A. (2010). CO2 emissions, energy consumption and economic growth in Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 14(9), 3220-3225.
• Ramsey, C. M., Cage, B., Nguyen, P., Abboud, K. A., & Dalal, N. S. (2003). Ligand Dependence of Magnetic Dimensionality in Chromium IV Complexes: Layered vs. 3-dimensional Antiferromagnets. Chemistry of Materials, 15, 92-99.
• REC Türkiye (Bölgesel Çevre Merkezi), (2015). A’dan Z’ye iklim değişikliği başucu rehberi: Çok geç olmadan harekete geçmek isteyenler için. Ankara: REC Türkiye.
• Sağlam, N. E., Düzgüneş, E. ve Balık, İ. (2008). Küresel Isınma Ve İklim Değişikliği. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 25(1), 89-94.
• Şen, M. (2021). Negatif Dışsallıkların Önlenmesinde Çevresel Vergiler: Türkiye Ve Seçilmiş Ülkelerdeki Uygulamaların Karşılaştırmalı Analizi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Manisa.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2020); E.T.2024, 22 Mayıs. .Bölgesel İklim Değişikliği Eylem Planları, https://webdosya.csb.gov.tr/db/ordu/menu/bidep_rapor_v14_maket-1_20210315075810.pdf
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022); E.T.2024, 22 Mayıs. Binalarda Yenilenebilir Enerji Zorunluluğu 1 Ocak’ta Başlıyor, https://www.csb.gov.tr/binalarda-yenilenebilir-enerji-zorunlulugu-1-ocakta-basliyor-bakanlik-faaliyetleri-37361
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2021); E.T.2024, 22 Mayıs. Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021. Erişim adresi: https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YE%C5%9E%C4%B0L.pdf
• Türkeş, M. (2000). Hava, İklim, Şiddetli Hava Olayları Ve Küresel Isınma. İstanbul: Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü.
• Türkeş, M. (2008). Küresel İklim Değişikliği Nedir? Temel Kavramlar, Nedenleri, Gözlenen Ve Öngörülen Değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre, 1(1), 26-37.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Çetiner, G. (2000). Küresel İklim Değişikliği Ve Olası Etkileri. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi.
• Ulucak, R. (2018). İktisatta Çevreci Dönüşüm: Ekolojik Makro İktisat. Erciyes Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 51, 127-149.
• World Bank (2022), Türkiye Country Climate and Development Report, CCDR Series, Washington DC, World Bank.
• Yılmaz, F. (2022). Enerji yönetimi ve Türkiye: Avrupa yeşil mutabakatı çerçevesinde bir değerlendirme. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 19-37.