Türkiye’de Bir İlde Okul Dönemindeki Çocuklarda Görülen Kronik Hastalıkların Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 289 - 303, 15.07.2023

Arzu Akcan Ayşe Meydanlıoğlu Evrim Yalçın

https://doi.org/10.46483/jnef.1327420

Öz

Giriş: Kronik hastalıklar yavaş yavaş dünya nüfusunu sarmakta ve okul çağı çocukları da bu durumdan etkilenmektedir.

Amaç: Çalışma Türkiye’nin güneyinde yer alan bir ilin ilköğretim ve ortaöğretim okullarındaki çocuklarda görülen kronik hastalıkları belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan çalışmanın örneklemini 240 okul oluşturmuştur. Veriler araştırmacılar tarafından oluşturulan soru formuyla okul yöneticilerinden e-posta ile toplanmıştır. Çalışmanın analizinde ortalama, sayı, yüzde dağılımları ve ki kare kullanılmıştır.

Bulgular: Çalışmaya katılan okulların %51.2’sinin il merkezinde, %78.8’inin ilköğretim kademesinde olduğu, %15.8’inde sağlık ofisi bulunduğu, sağlık ofisi bulunan okulların %34.2’sinde hemşirenin görev aldığı belirlenmiştir. Okulların %84.2’sinde en az bir kronik hastalığa sahip öğrenci bulunmakta ve en sık rastlanan hastalık astımdır (%39.2). Hastalıklar toplam öğrenci sayısı üzerinden değerlendirildiğinde öğrencilerin %2.5’inin en az bir tanıya sahip olduğu belirlenmiştir. Okullarda hastalığa bağlı en sık yaşanan sorunun öğrencinin ders başarısında düşme (%59.4), yaşanan acil durumun ise nefes almada güçlük, tıkanma (%26.7) olduğu görülmüştür. İlköğretime göre ortaöğretimde astım (p<.05) ve diyabetin (p<.01) daha yaygın olduğu görülmüştür.

Sonuç: Okul çocuklarında kronik hastalıklar dikkate değer sıklıklarda görülmektedir. Okul ortamında her hastalık tanısına özel analitik çalışmaların, yaşanan sorunlara yönelik ise deneysel çalışmaların yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul Sağlığı, Kronik Hastalık, Çocuklarda Astım, Çocuklarda Diyabet.

Determination of Chronic Illnesses in School Children in A Province in Turkey

Öz

Background: Chronic illnesses are gradually affecting the world population and school-age children are taking their share.

Objectives: The study was carried out to determine the chronic illnesses seen in children in primary and secondary schools in a province located in the south of Turkey.

Methods: The sample of the descriptive study consisted of 240 schools. Data were collected from school administrators via e-mail with a questionnaire created by the researchers. They were used mean, number, percentage distributions and chi-square in the analysis of the study.

Results: It was determined that 51.2% of the schools participating in the study were in the city centre, 78.8% were at the primary education level, 15.8% had a health office, and 34.2% of the schools with a health office had nurses. In 84.2% of the schools, there is at least one student with a chronic illness and the most common disease is asthma (39.2%). When the diseases were evaluated over the total number of students, it was determined that 2.5% of the students had at least one diagnosis. It was seen that the most common problem related to the disease in schools was the decrease in the
student’s academic success (59.4%), and the emergency was difficulty in breathing and obstruction (26.7%). It was observed that asthma (p<.05) and diabetes (p<.01) were more common in secondary education compared to primary education.

Conclusion: Chronic illnesses are seen with significant frequency in school children. It is recommended to carry out analytical studies specific to the diagnosis of each disease in the school environment, and experimental studies for the problems experienced.

Anahtar Kelimeler

School Health, Chronic Illness, Asthma in Children, Diabetes in Children

Kaynakça

• Ahn, J. A. ve Lee, S. (2016). Attachment, perceived parenting style, self-concept, and school adjustments in adolescents with chronic illness. Asian Nurs Res, 10(4), 300-304. https://doi.org/10.1016/j.anr.2016.10.003
• Al, S. ve Özcebe, H. (2017). Sosyal güvenlik kurumu kayıtlarında 0-18 yaş aralığı için astım hastalığının analizi. Sosyal Güvence Dergisi, 6(12), 27-59.
• Altuğ Özsoy, S., Kalkım, A., ve Emlek Sert, Z.(2019). İlkokul öğrencilerinin sağlık durumunun ve sağlık risklerinin tanılanması. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(3), 135-142.
• Barnett, T., Giallo, R., Kelaher, M., Goldfeld, S., ve Quach, J. (2018). Predictors of learning outcomes for children with and without chronic illness: an Australian longitudinal study. Child Care Health Dev, 44, 832–840. https://doi.org/10.1111/cch.12597
• Berger, C., Valenzuela, J., Tsikis, J., ve Fletcher, C. (2018). School professionals’ knowledge and beliefs about youth with chronic illness. J Sch Health, 88, 615-623.
• Biasci, P., Sanz, A. C., ve Pop, T. L. (2019). Pettoello-Mantovani M, D’Avino A, Nigri L. The State of Children’s Health in Europe. J Pediatr, 209, 260-261.e1. https://doi.org/10.1016/j. jpeds.2019.03.002
• Boles, J. (2017). School attendance for children with chronic illnesses. Pediatric Nursing, 43(6),305-306.
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2017a). Managing chronic health conditions. 4 Ekim 2021 tarihinde https://www.cdc.gov/healthyschools/chronicconditions.htm adresinden erişildi.
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2017b). Managing chronic health conditions in schools: The role of the school nurse. 4 Ekim 2021 tarihinde https://www.cdc.gov/healthyschools/c h r o n i c _ c o n d i t i o n s / p d f s / 2 0 1 7 _ 0 2 _ 1 5 -FactSheet-RoleOfSchoolNurses_FINAL_508. pdf adresinden erişildi.
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2017c). Research brief: Chronic health conditions and academic achievement. 4 Ekim 2021 tarihinde https://www.cdc. gov/healthyschools/chronic_conditions/pdfs/2017_02_15-CHC-and-Academic-Achievement_Final_508.pdf adresinden erişildi.
• Çetinkaya, A., Uyar, F., Özmen, D., Şahin Büyük, D., ve Köksal, S. S. (2020). Manisa il merkezinde bulunan devlet ilkokul ve ortaokullarının fiziki ve çevresel koşullarının değerlendirilmesi. MCBUSBED, 7(3), 335-340. https://doi.org/10.34087/cbusbed.690359
• Denny, S., de Silva, M., Fleming, T., Clark, T., Merry, S., Ameratunga, S., … Fortune, S. A. (2014) The prevalence of chronic health conditions İmpacting on daily functioning and the association with emotional well-being among a national sample of high school students. J Adolesc Health, 54 (4), 410-415. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2013.09.010
• Dieckmann, J. L. ve Marzilli, C. (2018) Clients with disabilities and chronic illnesses. Rector C, Community and public health nursing promoting the public’s health (9. bs) içinde (ss. 2425-2493). Phladelphia: Walters Kluwer.
• Emerson, N. D., Distelberg, B., Morrell, H. E., Williams-Reade, J., Tapanes, D., ve Montgomery, S. (2016). Quality of life and school absenteeism in children with chronic illness. J Sch Nurs, 32, 258–266. https://doi.org/10.1177/1059840515615401
• Ercan Şahin, N., ve Aslan, F. (2017). Öğretmenlerin kronik hastalığı olan öğrencilere ilişkin görüşleri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(3), 35-40.
• Gan, L. L., Lum, A., Wakefield, C. E., Nandakumar, B., ve Fardell, J. E. (2017). School experiences of siblings of children with chronic illness: A systematic literature review. J Pediatr Nurs, 33, 23-32. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2016.11.007
• Göker, Z., Aktepe, E., ve Kandil, S. (2011). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanılı çocuk ve ergenlerin benlik saygıları ve yaşam kaliteleri. New/Yeni Symposium Journal, 49, 209-216.
• Gümüş, S., Kelekçi, S., Yolbaşı, I., ve Gürkan, F. (2012). Astımlı çocukların yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi. Journal of Clinical and Analytical Medicine,3, 178-181.
• Hagell, A. ve Shah, R. (2019). Key data on young people’s health 2019 (ss. 96-97). London: AYPH/Health Foundation. 1 Ekim 2021 tarihinde http://www.youngpeopleshealth.org.uk/wpcontent/ uploads/2019/09/AYPH_KDYP2019_FullVersion.pdf adresinden erişildi.
• Harris, R. E., (2020). Global epidemiology of chronic diseases: the epidemiologic transition. Epidemiology of chronic disease global perspectives (2. bs) içinde (ss. 3-26). USA: Jones&Bartlett Learning.
• Jackson, A. C., Liang, R. P. T., Frydenberg, E., Higgins, R. O., ve Murphy, B. M. (2016). Parent education programmes for special health care needs children: a systematic review. J Clin Nurs 25, 1528–1547. https://doi.org/10.1111/jocn.13178
• Kim, E., Lee, Y. M., ve Riesche, L. (2020). Factors affecting depression in high school students with chronic illness: a nationwide crosssectional study in South Korea. Arch Psychiatr Nurs, 34, 164–168. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2020.01.002
• Kyösti, E., Peltoniemi, O., Liisanantti, J. H., Ohtonen, P., Ebeling, H., Spalding, M., … Ala-Kokko T. I. (2020). School performance after pediatric intensive care-association of mental well-being, chronic illnesses, and family socioeconomic status. Pediatr Crit Care Med 21(12), e1099-e1105. https://doi.org/10.1097/PCC.0000000000002564
• Marshall, L. W. (2021). Chronic conditions in the school-aged child. Loschiavo J, School nursing: The essantial reference içinde (ss. 165-180). USA: Springer Publishing.
• Önder, A., Kavurma, C., Çelmeli, G., Sürer Adanır, A., ve Atalay, E. (2018). Obezite tanılı çocuk ve ergenlerde psikopatoloji, yaşam kalitesi ve ebeveyn tutumlarının değerlendirilmesi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hast. Dergisi, 8(1), 51-58. https://doi.org/10.5222/buchd.2018.051
• Özbay, Y., ve İlhan, T. (2013). Kronik hastalığı olan çocuklarda yaşam kalitesi ve başa çıkma: yarı-deneysel bir çalışma. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(8), 945-962.
• Perrin, J. M., Gnanasekaan, S., ve Delahaye, J. (2012). Psychological aspects of chronic health conditions. Pediatrics in Review, 33(3), 1-8. 1 Ekim 2021 tarihinde https://publications.aap. org/pediatricsinreview/article/33/3/99/34703/Psychological-Aspects-of-Chronic-Health-Conditions?autologincheck=redirected adresinden erişildi.
• Sezer, T. A., ve Erkal İlhan, S. (2019). Kronik hastalığa sahip çocuk-ergen ve ebeveynlerin yaşam kalitesi algıları. Sted, 28(2), 127-136. https://doi.org/10.17942/sted.472967
• Shung-King, M., Zühlke, L., Engel, M. E., ve Mayosi, B. M. (2016). Asymptomatic rheumatic heart disease in South African schoolchildren: Implications for addressing chronic health conditions through a school health service. S Afr Med J, 106(8), 761-762. https://doi.org/10.7196/SAMJ.2016.v106i8.10756
• Şişman, F.N., Kadıoğlu, H., Ergün, A., ve Erol, S. (2013). Okul çocuklarında somatizasyon ve somatik belirtiler nedeniyle okul revirine başvuru durumu. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(3), 131-136. https://doi.org/10.5505/phd.2013.66376
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Milli Eğitim Bakanlığı. (2011). Türkiye’de Okul Çağı Çocuklarında (6-10 Yaş Grubu) Büyümenin İzlenmesi (TOÇBİ) Projesi Araştırma Raporu (yayın no:834). Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Tarı, S. ve Kitiş, Y. (2016). Tip 1 diyabetli çocukların okulda diyabet yönetimiyle ilgili yaşadıkları güçlükler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 32(2), 44-60.
• Törüner, E. K. ve Büyükgönenç, L. (2015). Kronik ve yaşamı tehdit edici hastalığı olan çocuk. Çocuk sağlığı temel hemşirelik yaklaşımları içinde (ss. 185-208). Amasya: Göktuğ Yayıncılık.
• Türk Toraks Derneği (TTD). (2016). Astım tanı ve tedavi rehberi. Türk Toraks Dergisi, 17, 1-96. 11 Kasım 2021 tarihinde https://toraks.org.tr/site/community/library/2212.11 adresinden erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2020). İstatistiklerle çocuk, 2020. 5 Ekim 2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2020-37228 adresinden erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2020). Örgün eğitim istatistikleri, 2020. 5 Ekim 2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=egitim-kultur-spor-ve-turizm-105&dil=1 adresinden erişildi.
• Üçer, H., Sucakli, M. H., Çelik, M., ve Keten, H. S. (2016). İlkokul öğretmenlerinin epilepsi konusunda bilgi, tutum ve davranışları. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 41(3), 491-497. https://doi.org/10.17826/cukmedj.237491
• Üneri, Ö. Ş. ve Karadavut, K. İ. (2010). Ebeveyn değerlendirmesine dayalı, serebral palsili çocuklarda yaşam kalitesi: Bir ön çalışma. Noro Psikiyatr Ars, 47, 127- 132.
• Van Cleave, J., Gortmaker, S. L., ve Perrin, J. M. (2010). Dynamics of obesity and chronic health conditions among children and youth. JAMA, 303(7), 623-630. https://doi.org/10.1001/jama.2010.104
• Yetiş, G. (2014). Kronik hastalığı olan çocukların algıladıkları sosyal desteğin okul başarısına etkisi (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Malatya. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (Tez No:359826)
• Yetiş, G. ve Aylaz, R. (2021). Effect of the perceived social support on school success of children with chronic disease. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(3), 808-819. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.941220
• Yıldırım, N. (2011). Öğretim Sürecinde bulunan öğrencilerde görülen süreğen hastalıklar üzerine yönetimsel değerlendirme: Tokat ili örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(25), 69-85. 4 Ekim 2021 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunsobed/issue/50199/646444 adresinden erişildi.
• Yıldız Akkuş, S. ve Bütün Ayhan, A. (2020). Kronik hastalığı olan çocukların davranışlarının ve yaşam kalitelerinin incelenmesi. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 14, 129-135. https://doi.org/10.12956/tjpd.2018.394
• Yıldız, Ö., Çakın-Memik, N., ve Ağaoğlu, B. (2010). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanılı çocuklarda yaşam kalitesi: kesitsel bir çalışma. Noro Psikiyatr Ars, 47(4), 314-318.
• Yilmaz, G. ve Polat, S. (2011). Investigating the relationship between schools and families of children with chronic diseases in the east of turkey. J Nurs Care, 1(1), 1-5. https://doi.org/10.4172/2167-1168.1000103