Hemşirelerin Eleştirel Düşünme Becerileri ile Kanıta Dayalı Uygulama Tutumlarının Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 2, 178 - 192, 15.04.2025

Kadriye Demir , Berrin Pazar

https://doi.org/10.46483/jnef.1416870

Öz

Giriş: Sağlık hizmeti sunumunda hemşirelerin eleştirel düşünme ve kanıta dayalı uygulama becerileri kaliteli bakım verilmesi açısından önemlidir.
Amaç: Bu araştırma hemşirelerin eleştirel düşünme becerileri ile kanıta dayalı uygulama tutumlarının belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür.
Yöntem: Tanımlayıcı çalışma tasarımı ile yürütülen araştırma, özel bir üniversiteye bağlı 3 hastanede çalışan 105 hemşire ile gerçekleştirilmiştir. Veriler; Tanıtıcı Bilgi Formu, Hemşireler İçin Eleştirel Düşünme Ölçeği (HİEDÖ) ve Kanıta Dayalı Hemşireliğe Yönelik Tutum Ölçeği (KDHTÖ) ile google forms aracıllığı ile toplanmıştır. Veriler SPSS 22.0 istatistik programında incelenmiştir ve frekans, yüzde, ortalama, standart sapma, bağımsız gruplar t-testi, tek yönlü varyans analizi (Anova) ve post hoc (Tukey, LSD) analizleri ile değerlendirilmiştir. Araştırma değişkenlerinin normal dağılım gösterip göstermediği Kurtosis (Basıklık) ve Skewness (Çarpıklık) değerleri ile incelenmiştir. Etki büyüklüğünü hesaplamak için Cohen(d) ve Eta kare(η2) katsayıları kullanılmıştır.
Bulgular: Hemşirelerin HİEDÖ toplam puan ortalaması 388,029±35,189 (yüksek), KDHTÖ toplam puan ortalaması 60,800±10,889 (olumlu) olarak saptanmıştır. HİEDÖ’nin ‘entelektüel ve bilişsel eleştirel düşünme’ alt boyutu toplam puanı ile KDHTÖ toplam puanı arasında pozitif çok zayıf (r=214) ve KDHTÖ inanç ve beklentiler alt boyutu puan ortalamarı arasında zayıf (r=359) düzeyde korelasyon bulunmuştur (p<0.05). Hemşirelerin bazı tanıtıcı bilgileri ile HİEDÖ ve KDHTÖ toplam puanları arasında ilişki bulunmuştur (p<0.05).
Sonuç: Bu araştırmada hemşirelerin eleştirel düşünme becerilerinin ve kanıta dayalı uygulama tutumlarının iyi düzeyde olduğu saptanmıştır. Eleştirel düşünme ve kanıta dayalı uygulama tutumu arasında pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir. Hemşirelerin olumlu kanıta dayalı uygulama tutumlarının davranışa dönüşmesi için hizmet içi eğitimlerde kanıta dayalı bakım ve eleştirel düşünme konularının birlikte ele alınması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kanıta dayalı hemşirelik , Eleştirel Düşünme , Hemşire

Kaynakça

• Afşar, F., Özkan, A., Arslanoğlu, A. (2018). Hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimleri: Bir eğitim ve araştırma hastanesi örneği Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 5(1), 71-75.
• Atasayar, B. Ş., İşeri, Ö. (2023). Eleştirel Düşünme Eğitiminin Öğrencilerin Hemşirelik Tanıları Belirleme, Algılama ve Eleştirel Düşünme Motivasyonuna Etkisi İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 11(2), 1416-1430.
• Atif, I., Elamri, N., Gantare, A. (2024). Critical thinking in nursing and midwifery learning: Quan-titative and qualitative review, J Educ Health Promot, 26,13:47. doi: 10.4103/jehp.jehp_528_23.
• Ayhan, Y., Kocaman, G., Bektaş, M. (2015). Kanıta dayalı hemşireliğe yönelik tutum ölçeği” nin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 17(2/3), 21-35.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Atıf İndeksi. 001-214.
• Carvalho, D. P., Azevedo, I. C., Cruz, G. K., Mafra, G. A., Rego, A. L., Vitor, A. F., ... Júnior, M. A. F. (2017). Strategies used for the promotion of critical thinking in nursing undergraduate education: a systematic review Nurse education today, 57, 103-107.
• Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. (2nd Ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Cui, C., Li, Y., Geng, D., Zhang, H., Jin, C. (2018). The effectiveness of evidence-based nursing on development of nursing students’ critical thinking: A meta-analysis Nurse education today, 65, 46-53.
• Cui, C., Li, Y., Geng, D., Zhang, H., Jin, C. (2019). The effectiveness of evidence-based nursing on development of nursing students’ critical thinking: A meta-analysis Nurse education today, 65, 46-53.
• Çalışkan, N., Karadağ, M., Durmuş İskender, M., Aydoğan, S., Gündüz, C. S. (2020). Eleştirel Düşünme Dersinin Hemşirelik Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Eleştirel Düşünme Mo-tivasyonlarına Etkisi Türkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 2(4), 544-51.
• Falcó-Pegueroles, A., Rodríguez-Martín, D., Ramos-Pozón, S., Zuriguel-Pérez, E. (2021). Critical thinking in nursing clinical practice, education and research: From attitudes to virtue, Nurs Philos, 22(1), e12332. doi: 10.1111/nup.12332.
• Facione, PA., Crossetti, MDGO., Riegel, F. (2017). Holistic Critical Thinking in the Nursing Di-agnostic Process, Rev Gaucha Enferm, 38(3), e75576. doi: 10.1590/1983-1447.2017.03.75576.
• Horntvedt, M. E. T., Nordsteien, A., Fermann, T., Severinsson, E. (2018). Strategies for teaching evidence-based practice in nursing education: a thematic literature review BMC medical education, 18(1), 1-11.
• Işık, E., Karabulutlu, Ö., Kanbay, Y., Aslan, Ö. (2012). Hemşirelerde eleştirel düşünme eğilim-lerinin belirlenmesi: karşılaştırmalı bir çalışma DEUHYO, 5 (3), 96-100.
• Jiménez-Gómez, M. A., Cárdenas-Becerril, L., Velásquez-Oyola, M. B., Carrillo-Pineda, M., Barón-Díaz, L. Y. (2019). Reflective and critical thinking in nursing curriculum, Rev Lat Am Enferma-gem, 5, 27, e3173. doi: 10.1590/1518-8345.2861.3173.
• Kaya, A., Şendir, M. (2021). Hemşirelik Eğitimi ve Uygulamalarında Eleştirel Düşünme Stratejileri ve Boyutları Hemşirelik Bilimi Dergisi, 4(3), 163-168.
• Kim, K. Y., Lee, E. (2016). The relationship among critical thinking disposition, nursing process competency and evidence-based practice competency in nurses working in hospitals Journal of the Ko-rean Data and Information Science Society, 27(2), 451-461.
• Kim, S. S., Kim, E. J., Lim, J. Y., Kim, G. M., Baek, H. C. (2018). Korean nursing students’ acqui-sition of evidence-based practice and critical thinking skills Journal of Nursing Education, 57(1), 21-27.
• Kobya Bulup, H., Bulut, E. (2020). Pediatri Hemşirelerinin Eleştirel Düşünme Eğilim Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler Türkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 12(1).
• Liu, M., Lin, Y., Dai, Y., Deng, Y., Chun, X., Lv, Y., ... He, F. (2021). A multi-dimensional EBP educational program to improve evidence-based practice and critical thinking of hospital-based nurses: Development, implementation, and preliminary outcomes Nurse Education in Practice, 52, 102964.
• Mackey, A., Bassendowski, S. (2017). The history of evidence-based practice in nursing education and practice Journal of Professional Nursing, 33(1), 51-55.
• Menekli, T., Korkmaz, M. (2021). Dâhiliye Hemşirelerinin Kanıta Dayalı Hemşireliğe Yönelik Tutumları Dokuz Eylü Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14(1), 38-47.
• Patricia, K. M., Kabwe, C., Wamunyima, M. M., Margaret, M. M., Dianna, J. L. (2022). Evidence based practice and critical thinking in nursing education and practice: A scoping review of literature, International Journal of Nursing and Midwifery, 14(4), 65-80.
• Priscilla Salant Don, A., Dillman. (1994). How to Conduct Your Own Survey, John Wiley & Sons, Inc. New York, s. 55.
• Rababa, M., Al-Rawashdeh, S. (2021). Critical care nurses’ critical thinking and decision making related to pain management, Intensive Crit Care Nurs, 63, 103000. doi: 10.1016/j.iccn.2020.103000.
• Sarıtaş, S., Yıldırım, M. (2020). Ameliyathane hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin be-lirlenmesi ACU Sağlık Bil Derg, 11(2), 252-256.
• Şen, E., Yurt, S. (2021). Hemşirelerin kanıta dayalı uygulamalara yönelik tutumlarının belirlen-mesi Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14(2), 102-107.
• Taşçı, Ö., Özer, N. Ö. (2003). Cerrahi Hemşirelerin Eleştirel Düşünme Eğilimleri ile Kanıta Dayalı Hemşireliğe Yönelik Tutumlarının İncelenmesi Etkili Hemşirelik Dergisi, 16(4), 416-434.
• Tayaz, E., Koç, A. (2022). Son Yirmi Yılda Hemşirelik Alanında Eleştirel Düşünme İle İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerin Retrospektif İncelenmesi Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6 (1), 1-13.
• Torunöz, İ. K. (2022). Hemşirelik Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerilerinin Geliştirilme-sinde Kullanılan Öğretim Yöntemleri Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2), 497-505.
• Urhan, E., Seren, A. K. H. (2019). Hemşireler İçin Klinik Uygulamada Eleştirel Düşünme Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirliği Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 1(3), 147-156.
• Wu, H. Z., Wu, Q. T. (2020). Impact of mind mapping on the critical thinking ability of clinical nursing students and teaching application Journal of International Medical Research, 48(3), 1-8.
• Yıldırım Öztürk, T., Karadağ, M. (2016). The Perceptions of Nurse Managers on Their Critical Thinking Skills and Research Utilization Barriers and Facilitators Journal of Health and Nursing Man-agement, 3(2), 73-85.
• Yue, M., Zhang, M., Zhang, C., Jin, C. (2017). The effectiveness of concept mapping on develop-ment of critical thinking in nursing education: A systematic review and meta-analysis Nurse education today, 52, 87-94.
• Yılmaz, D., Düzgün, F., Dikmen, Y. (2019). Hemşirelerin kanıta dayalı hemşireliğe yönelik tu-tumlarının incelenmesi Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (4), 713-719.
• Wong, S. H. V., Kowitlawakul, Y. (2020). Exploring perceptions and barriers in developing criti-cal thinking and clinical reasoning of nursing students: A qualitative study Nurse Education Today, 95(1), 104600.