Mishel Hastalıkta Belirsizlik Ölçeği- Kısa Form Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 3, 380 - 391

Derya Geresinli , Asiye Akyol

https://doi.org/10.46483/jnef.1326035

Öz

Giriş: Hastalıkta belirsizlik, lösemi hastalarının yaşadığı önemli bir sorundur. Literatürde erişkin lösemi hastalarında hastalıkta belirsizlik düzeyini değerlendiren ölçekler yeterli değildir.
Amaç: Bu araştırma, Lösemi hastalarında Mishel Hastalıkta Belirsizlik Ölçeğini-Kısa Form( MUIS) Türkçe ’ye uyarlamak, geçerlik ve güvenirliğini değerlendirmek amacı ile yapılan metodolojik tipte bir çalışmadır.
Yöntem: Araştırma Aralık 2020-Mart 2021 tarihleri arasında İzmir’de bulunan bir üniversite hastanesinin hematoloji polikliniğine başvuran ve araştırmaya alınma kriterlerine uyan kronik lösemi hastalarıyla (n=70) yapılmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında Mishel tarafından geliştirilen MUIS kısa form ölçeği kullanılmıştır. Türkçeye uyarlanan Lösemi Hastalarında Hastalıkta Belirsizlik Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. MUIS ölçeğinin geçerlik çalışmasında, dil eşdeğerliği, içerik geçerliliği ve yapı geçerliliği yöntemleri, güvenirlik çalışmasında, iç tutarlık, madde analizi ve test-tekrar test güvenirliği yöntemleri kullanılmıştır. Yapı geçerliliği için açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ve Kasierr-Meyer-Olkin (KMO) ve Barlett Testleri ve faktör yapısının incelenmesi amacıyla Temel Bileşenler Analizi (Principal Components Analysis) kullanılarak açıklayıcı faktör analizi yapılmıştır.
Bulgular: Ölçeğin maddelerinin madde-toplam korelasyonlarının yeterli düzeyde olduğu saptanmıştır. Ölçeğin toplam Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı .68 ve test-tekrar test güvenirlik katsayısı yüksek bulunmuş; ilk ve ikinci ölçüm puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Temel Bileşenler Analizinde ölçeği oluşturan 5 madde için tek boyut oluşturmuş ve bu faktörün toplam varyansa yaptıkları katkı %45.538 olduğu tespit edilmiştir.
Sonuç: Geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılarak ülkemize kazandırılması amaçlanan “Mishel Hastalıkta Belirsizlik Ölçeğini (Kısa Form)” nin geçerlik ve güvenirliğini sağladığı görülmektedir. Lösemi hastaları için geliştirilen “Mishel Hastalıkta Belirsizlik Ölçeğini (Kısa Form)” nin Türkçe formunun geçerli ve güvenilir ölçümler sağlayabildiği sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar kelimeler: Belirsizlik, Lösemi, Geçerlik, Güvenirlik

Anahtar Kelimeler

Belirsizlik, , Lösemi, , Geçerlik, , Güvenirlik

Destekleyen Kurum

Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi

Proje Numarası

TDK-2021-23020

Teşekkür

Prof.Dr.İnci ALACACIOĞLU

Kaynakça

• Akgül A. Tıbbi araştırmalarda istatistiksel analiz teknikleri - SPSS uygulamaları. Ankara, Yükseköğretim Kurulu Matbaası; 2005:467. Allart-Vorelli PB, Porro F, Michel A, Gélie C-. Haematological cancer and quality of life: a systematic literature review. Blood Cancer Journal 2015; (5), 305-310. doi:10.1038/bcj.2015.29.
• Anna TJ, Dorte T, Morten A, Petersen L. Groenvold M. Health related quality of life in a nationally representative sample of haematological patients. European Journal of Haematology 2009;83:139–148.
• Bailey DE, Stewart JL, Merle H. Mishel uncertainty in illness theory. In M. Alligood, & A. Tomey, (Eds.) Nursing Theorists and Their Works Maryland Heights: Mosby Elsevier; 2010:599-617.
• Boucher NA, Kimberly SJ, Thomas WL. Acute leukemia patients’ needs: qualitative findings and opportunities for early palliative care. Journal of Pain and Symptom Management 2017;55(2): 433-439. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2017.09.014.
• Boucher NA, Kimberly SJ, Thomas WL. Acute Leukemia Patients’ needs: qualitative findings and opportunities for early palliative care. Journal of Pain and Symptom Management 2017;55. URL: https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2017.09.014.
• Büyüköztürk Ş. Testlerin geçerlik ve güvenirlik analizlerinde kullanılan bazı istatistikler. Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. 17. Baskı. Pagem Akademi. Ankara;2012: 167-82.
• Cal A, Aydin Avci I. Turkish adaptation of the Mishel uncertainty in illness scale-community form. Perspect Psychiatr Care. 2021 Oct;57(4):2006-2013. doi: 10.1111/ppc.12874. Epub 2021 Jun 13. PMID: 34121185.
• Çakmur H. Araştırmalarda ölçme-güvenirlik-geçerlik. TAF Preventive Medicine Bulletin 2012; 11(3):339-344.
• Çalışkan T, Çınar S. Akran Desteği: geçerlik güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2012; 2(1):1-7.
• Çokluk ÖŞ, Güçlü BŞ. Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve Lisrel uygulamaları. 2. Baskı, Ankara: Pegem Akademi; 2009:260-282.
• Detprapon M, Sirapo Y, Merle M. Testing of uncertainty in illness theory to predict quality of life among thais with head and neck cancer. Thai J Nurs Res 2009; 13(1):1–15.
• Farsi Z. Coping strategies of young adults during the cancer journey. Palliat. Support. Care 2010; 5: 41–49.
• Fawcett J, DeSanto-Madeya S. Implementing nursing models and theories in practice In: Fawcett J. DeSanto-Madeya S. editor. Contemporary nursing knowledge; analysis and evaluation of nursing models and theories. 3rd edition. Philadelphia: F.A. Davis Company; 2013: 26-43.
• Guan T, Qan’ir Y, Song L. Systematic review of illness uncertainty management interventions for cancer patients and their family caregivers. Support Care Cancer 2021; (29): 4623–4640. doi.org/10.1007/s00520-020-05931-x.
• Giammanco MD, Gitto L, Barberis N, & Santoro D. Adaptation of the Mishel uncertainty of illness scale (MUIS) for chronic patients in Italy. Journal of Evaluation in Clinical Practice 2015; 21(4), 649-655. doi:10.1111/jep.12359.
• Hagen KB, Aas T, Lode K, Gjerde J, Lien E, Kvaløy JT et al. Illness uncertainty in breast cancer patients: validation of the 5-item short form of the Mishel Uncertainty in Illness Scale. Eur J Oncol Nurs 2015;19(2):113-9. doi: 10.1016/j.ejon.2014.10.009.
• Hayran M, Hayran M. Sağlık Araştırmaları İçin Temel İstatistik. 1.Basım Ankara: Omega Araştırma, 2011:216-288.
• Karagöz Y. SPSSS ve AMOS 23 uygulamalı istatistiksel analizler. 1. Basım, İstanbul: Nobel Yayıncılık; 2016; 1001-1160.
• Karakoç FY, Dönmez DL. Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası 2014; 13(40): 39-49.
• Koenigsmann M, Koehler K, Regner A, Franke A. Facing mortality: A qualitative in-depth interview study on illness perception, lay theories and coping strategies of adult patients with acute leukemia 1 week after diagnosis. Leukemia Research 2006;30(9):1127-1134.
• Kurita K, Garon EB, Stanton AL, Meyerowitz BE. Uncertainty and psychological adjustment in patients with lung cancer. Psychooncology 2013;22(6):1396-1401. doi: 10.1002/pon.3155.
• McCormick KA. Concept analysis of uncertainty in illness. The Journal of Nursing Scholarship 2002; 34(2), 127-131.
• Mishel M.H. Uncertainty in illness scales manual. Available from M. Mishel at the University of North Carolina-Chapel Hill, School of Nursing, Chapel Hill, NC 1997:240-248.
• Mishel, M.H. Uncertainty in illness image: Journal of Nursing Scholarship 1988;20(4):225.
• Reynolds R. Uncertainty in illness and health literacy in pancreatic cancer patients. UT SON Dissertations (Open Access). 29.05.2018. https://digitalcommons.library.tmc.edu/uthson_etd/29.
• Sajjadi M, Brant JM, Bahri N, Abbaszadeh A, Rassouli M. Uncertainty in illness in Iranian patients with cancer and its related factors: a cross-sectional study. Austin Palliat Care. 2016; 1(1): 1002.
• Seçer İ. Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları. Anı yayıncılık, 2. Baskı;2018:140-168.
• Simon D, Kriston L, Loh A, Spies C, Scheibler F, Wills C et al. Confirmatory factor analysis and recommendations for improvement of the Autonomy-Preference-Index (API). Health expectations 2010; 13(3):234-243.
• Suzuki M. Quality of Life, uncertainty, and perceived involvement in decision making in patients with head and neck cancer. Oncology Nursing Forum. 2012; 39(6), 541-548. doi:10.1188/12.ONF.541-548.
• Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Nobel Kitap; 2005:230.
• Ural A, Kılıç İ. Bilimsel araştırma süreci ve spss ile veri analizi. 2.Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık;2006:166-280.
• Valeria C, Daniela GM, Lara G. Quality of life and uncertainty in illness for chronic patients. Mediterranean Journal of Clinical Psychology 2014; 2(2),1-12. doi: 10.6092/2282-1619/2014.2.990.
• Wampaalu PB, Eriksson LE, Naamala A, Nabirye RC, Wettergren L. Experiences of patients undergoing chemotherapy - a qualitative study of adults attending. Uganda Cancer Institute. Afri Health Sci 2016;16(3): 744-749. doi: http://dx.doi.org/10.4314/ahs.v16i3.14.
• Wright LJ, Afari N, Zautra A. The illness uncertainty concept: a review. Current Pain and Headache Reports 2009; 13(2):133-138. doi:10.1007/s11916-009-0232.
• Younhee KBJ, DalyJeong SK. Uncertainty and its antecedents in patients with atrial fibrillation. Western Journal of Nursing Research 2004; 26(7):770-780.
• Zhang Y. Uncertainty in illness: theory review, application and extension. Oncology Nursing Forum 2017; 44(6),645-649.