Kadınların Menstrual Döneme İlişkin Kültürel İnanış ve Uygulamalarının Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 4, 634 - 647

Özge Şiir Dağlar , Eslem Altıntaş , Meltem Mecdi Kaydırak

https://doi.org/10.46483/jnef.1415754

Öz

Giriş: Menstrüasyon sağlığı, kadınların genel sağlığı içinde temel bir unsur olup, fiziksel, zihinsel, sosyal ve yaşamsal alanlarında önemli etkiler yaratmaktadır.
Amaç: Bu çalışmada, kadınların menstrual döneme ilişkin kültürel inanış ve uygulamalarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tipte yapılan çalışma 528 kadın ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri araştırmacılar tarafından literatür doğrultusunda oluşturulan soru formu kullanılarak Google anket aracılığı ile Temmuz-Eylül 2022 tarihleri arasında toplanmıştır. Veriler, SPSS 24.0 paket programında tanımlayıcı istatistikler ve ki kare testi kullanılarak değerlendirilmiştir.
Bulgular: Katılımcıların ortalama 24,92±6,62 yaşında olduğu, %79,4’ünün üniversite düzeyinde eğitim gördüğü saptandı. Kadınların %98,7’sinin hijyenik ürün olarak pedi tercih ettikleri görülmüş fakat %68’i ped alırken zorlandığını ve %40,7’si pedlerin pahalı olduğu ve bu yüzden almakta maddi güçlük çektiğini belirtmiştir. Ayrıca kadınların ped alırken kaliteden ziyade bütçelerine en uygun olan pedleri tercih ettikleri belirlendi. Katılımcıların menstrüasyon günlerini sırasıyla; “regli oldum”, “hasta oldum”, “anavatan kan ağlıyor”, “halam geldi” ve “kirlendim” şeklinde ifadeleri kullanarak tanımladıkları saptandı. Ayrıca %55,5’inin dini vecibeleri yerine getirmediği, %50,8’inin cinsel ilişkiye girmediği, %28,4’ünün mezarlık ziyareti yapmadığı, %20,5’inin kıl tüy almadığı ve %10,4’ünün tırnak kesmediği belirlendi. 18-24 yaş arasındaki genç kadınların menstrual dönemlerini daha olumlu ifadelerle tanımladıkları, menstrual döngüleri ile ilgili anneleri ve eş/erkek arkadaşlarıyla daha rahat konuşabildikleri belirlendi.
Sonuç: Araştırma sonucunda kadınların menstrual dönemde en yaygın kültürel inanışlarının “dini vecibeler yerine getirilmez” ve “cinsel ilişkiye girilmez” olduğu görülmüştür. Kadınların sağlık durumunu ve sosyal yaşamını olumsuz yönde etkileyebilen tabuları azaltmak için her yaştaki kadınlara menstrual döneme ilişkin eğitim ve danışmanlık yapılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnanç , kültürel uygulamalar , menarş , menstrüasyon , tabu

Kaynakça

• Aker, M. N., Özdemir, F., ve Öztürk, F. Ö. (2021). Hemşirelik öğrencilerinde çelişik duygulu cinsiyetçiliğin menstrual tutuma etkisi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 12(1), 29-34. https://doi.org/10.14744/phd.2021.20981
• Altıntaş, R. Y., Bakır, S., Gül, İ., Süer, N., ve Kavlak, O. (2021). Hemşirelik öğrencilerinde menstruasyon tutumunun genital hijyen davranışlarına etkisi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(3), 568-575. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.931262
• Belayneh, B., ve Mekuriaw, B. (2019). Knowledge and menstrual hygiene practice among adolescent school girls in southern Ethiopia: A cross-sectional study. BMC Public Health, 19(1), 1-8. https://link.springer.com/article/10.1186/s12889-019-7973-9 Erişim tarihi 12 Ekim 2022.
• Biro, F. M., ve Chan, Y. M. (2022). Normal puberty. In T. K. Duryea, P. J. Snyder, ve M. E. Geffner (Eds.), UpToDate. Waltham, MA: UpToDate. https://www.medilib.ir/uptodate/show/5849 Erişim tarihi 5 Aralık 2022.
• Critchley, H. O., Babayev, E., Bulun, S. E., Clark, S., Garcia-Grau, I., …Gregersen, P. K. (2020). Menstruation: Science and society. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 223(5), 624-664. https://doi.org/10.1016/j.ajog.2020.06.004
• Demirağ, H., Hintistan, S., Aynur, C., ve Tuncay, B. (2019). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin genital hijyen davranışlarının incelenmesi. Bozok Tıp Dergisi, 9(1), 42-50. https://doi.org/10.16919/bozoktip.446246
• Derya, Y. A., Erdemoğlu, Ç., ve Özşahin, Z. (2019). Üniversite öğrencilerinde menstrual semptom yaşama durumu ve yaşam kalitesine etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(2), 176-181. https://doi.org/10.31067/0.2019.140
• El-Lassy, R. B., ve Abd El-Aziz Madian, A. (2013). No impact of health educational program on menstrual beliefs and practices of adolescent Egyptian girls at secondary technical nursing school. Life Science Journal, 10(2), 335–345. http://www.lifesciencesite.com/lsj/life1002/052_17484life1002_335_345.pdf Erişim tarihi: 20 Aralık 2022.
• Hennegan, J., Brooks, D. J., Schwab, K. J., ve Melendez-Torres, G. J. (2020). Measurement in the study of menstrual health and hygiene: A systematic review and audit. PLoS One, 15(6), Article e0232935. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0232935
• Hennegan, J., Shannon, A. K., Rubli, J., Schwab, K. J., ve Melendez-Torres, G. J. (2019). Women’s and girls’ experiences of menstruation in low- and middle-income countries: A systematic review and qualitative metasynthesis. PLoS Medicine, 16(5), 1–40. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1002803
• Kaur, R., Kaur, K., & Kaur, R. (2018). Menstrual hygiene, management, and waste disposal: Practices and challenges faced by girls/women of developing countries. Journal of Environmental and Public Health, 2018(1), 1730964. https://doi.org/10.1155/2018/1730964
• Krejcie, R. V., ve Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610. https://doi.org/10.1177/001316447003000308
• Mukherjee, A., Lama, M., Khakurel, U., Jha, A. N., Ajose, F.,…. Acharya, S. (2020). Perception and practices of menstruation restrictions among urban adolescent girls and women in Nepal: A cross-sectional survey.
• Reproductive Health, 17(1), 1-10. https://doi.org/10.1186/s12978-020-00935-6
• Özdemir, S., ve Şimşek, A. (2022). The effect of perceptions and attitudes towards menstrual bleeding on women’s health. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4(1), 76-81. https://doi.org/10.46413/boneyusbad.1028246
• Özel, Ş., Oskovi, A., Korkut, S., Memur, T., ve Üstün, Y. E. (2018). Gençlik merkezine başvuran adölesanların menarş duygu, menstruasyon algı-bilgi ve özbakım pratikleri. Ankara Medical Journal, 18(4), 675-682. https://doi.org/10.17098/amj.499645
• Özkan, H., Atabey, K., Nazbak, M., Saraç, M.N., & Sakar, T. (2015). Öğrencilerin menstrüasyon dönemindeki kültürel davranış ve uygulamaları. The Journal of Turkish Family Physician.;6(3): 114-123. http://turkishfamilyphysician.com
• Raina, D., ve Balodi, G. (2014). Menstrual hygiene: Knowledge, practice and restrictions amongst girls of Dehradun, Uttarakhand, India. Global Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 3(4), 156-162. https://www.researchgate.net/publication/271205029 Erişim tarihi: 20 Aralık 2022.
• Sakar, T., Özkan, H., Saraç, M. N., Atabey, K., ve Nazbak, M. (2015). Öğrencilerin menstruasyon dönemindeki kültürel davranış ve uygulamaları. The Journal of Turkish Family Physician, 6(3), 114-123. http://turkishfamilyphysician.com/makaleler/derleme/ogrencilerin-menstruasyon-donemindeki-kulturel-davranis-ve-uygulamalari/. Erişim tarihi 5 Aralık 2022.
• Şenol, V., Gündüz, E., ve Öztürk, A. (2010). Attitude, behaviour and knowledge regarding menarche and menstruation in adolescent schoolgirls in Kayseri. Journal of Clinical Obstetrics & Gynecology, 20(2), 77-83. file:///C:/Users/ozgesiir.daglar/Downloads/jinekoloji20-2-2.pdf. Erişim tarihi: 7 Aralık 2022.
• Tan, D. A., Haththotuwa, R., ve Fraser, I. S. (2017). Cultural aspects and mythologies surrounding menstruation and abnormal uterine bleeding. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 40, 121-133. https://doi.org/10.1016/j.bpobgyn.2016.09.015
• Tingle, C., & Vora, S. (2018). Break the barriers: Girls’ experiences of menstruation in the UK. Plan Int UK. https://plan-uk.org/file/plan-uk-break-the-barriers-report-032018pdf/download?token=Fs-HYP3v (Yayınlanma tarihi Ocak 2018). Erişim tarihi 3 Ocak 2023.
• Türkiye İstatistik Kurumu, TÜİK. (2021). İstatistiklerle Kadın. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2021-45635. (Yayınlanma tarihi 4 Mart 2022). Erişim tarihi 10 Ocak 2023.
• Türkiye İstatistik Kurumu, TÜİK. (2020). İstatistiklerle Gençlik. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle Genclik-2020-37242 (Yayınlanma tarihi: 17 Mayıs 2021). Erişim tarihi: 4 Ocak 2023.
• Ünal, K. S. (2017). Determination of knowledge levels of genital hygiene behaviors of nursing students. Journal of Current Researches on Health Sector, 7(1), 23-36. https://www.jocrehes.com/dergi/determination-of-knowledge-levels-of-genital-hygiene-behaviors-of-nursing-students20221025123821.pdf Erişim tarihi 2 Ocak 2023.
• Vargün, B. (2021). Menstrüasyon ve tabu. Antropoloji, 42, 1-10. https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.554017 Erişim Tarihi: 3 Ocak 2023
• Wall, L. L., Belay, S., Bayray, A., Salih, S., ve Gabrehiwo, M. (2016). A community-based study of menstrual beliefs in Tigray, Ethiopia. International Journal of Gynecology and Obstetrics, 135(3), 310-313. https://doi.org/10.1016/j.ijgo.2016.05.015
• Wewers, M. E., ve Lowe, N. K. (1990). A critical review of visual analogue scales in the measurement of clinical phenomena. Research in Nursing & Health, 13(4), 227-236. https://doi.org/10.1002/nur.4770130405
• Yalew, M., Adane, B., Arefaynie, M., Kefale, B., Damtie, Y.,…Mitiku, K., (2021). Menstrual hygiene practice among female adolescents and its association with knowledge in Ethiopia: A systematic review and meta-analysis. PloS One, 16(8). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254092
• Yağmur, Y. (2007). Malatya ili Fırat Sağlık Ocağı bölgesinde yaşayan 15-49 yaş kadınların genital hijyen davranışları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(5), 325-330. https://www.ejmcr.com/fulltext/khb_006_05-325.pdf Erişim tarihi 12 Ekim 2022.
• Yorulmaz, D. S., ve Karadeniz, H. (2021). Premenstrual sendrom yaşayan üniversite öğrencilerinin yakınmalarını azaltmaya yönelik kültürel uygulamaları. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9(2), 755-769. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.833166
• Dündar, T., ve Özsoy, S. Menstrual hijyen yönetiminde menstrual kap kullanımı. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 6(1), 14-28.