Hemşirelikte Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp (GETAT) Uygulamalarına İlişkin Eğitim ve Yönetmelik Durumu

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 6 - 13, 30.06.2023

Rukiye Dikmen

Öz

Geleneksel uygulamalar kültüre has yöntemlerdir. Tamamlayıcı tedaviler tıbbi tedavilere ek olarak kullanılan farmakolojik olmayan yöntemlerden oluşmaktadır. Küresel anlamda toplumda geleneksel ve tamamlayıcı tedavilerin kullanımı son 20 yılda artma eğilimi göstermektedir. Bu durum hemşirelerin tedavi ve bakım hizmetlerini uygularken toplum kadar Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp (GETAT) kullanımına aşina olmasını önemli duruma getirmektedir. Hemşireler, sağlık sisteminin en büyük grubunu oluşturmaktadır. Hemşireler hastalara GETAT’ın güvenli ve etkili kullanımı hakkında danışmanlık ve uygulama yapmak için önemli bir konumdadır. Bundan dolayı GETAT bilgisi, hastaların sağlık hizmeti tavsiyesi alması için güvenilir bir kaynak olarak hemşirenin rolleri açısından kritik öneme sahip olmaktadır. Bu derleme, hemşirelikte GETAT uygulamalarının kullanımına ilişkin daha fazla eğitime ve yönetmelik değişikliğine ihtiyaç var mı konusunu tartışmak amacıyla yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik,, Tamamlayıcı ve Alternatif Tedavi,, Eğitim,, Yönetmelik

Status of Training and Regulation on Traditional and Complementary Medicine (GETAT) Applications in Nursing

Öz

Traditional practices are culture-specific methods. Complementary therapies consist of non-pharmacological methods used in addition to medical treatments. Globally, the use of traditional and complementary therapies in society has shown an increasing trend in the last 20 years. This situation makes it important for nurses to be familiar with the use of Traditional and Complementary Medicine (GETAT) as well as the community while implementing treatment and care services. Nurses constitute the largest group of the health system. Nurses are in an important position to provide counselling and practice to patients about the safe and effective use of Traditional and Complementary Medicine (CAM). Therefore, knowledge of Traditional and Complementary Medicine (CAM) is critical to the nurse's role as a trusted source for patients to receive healthcare advice. This review was written to discuss whether there is a need for more education and regulation changes regarding the use of GETAT practices in nursing.

Anahtar Kelimeler

Nursing, Traditional and Complementary Medicine (GETAT), Education, Regulation.

Kaynakça

• Ak, N., & Aksakal, F. N. B. (2020). Bazı Aile sağlığı merkezlerine başvuranların geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları ile ilgili bazı bilgi ve tutumları. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 3(2);191-198.
• Alasırt, F. Y., & Balçık, P. Y. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıbba Yönelik Görüşlerin Değerlendirilmesi: Aile Sağlığı Merkezi Örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 25(2); 409-428.
• Arslan, M., Şahne, B. S., & Sevgi, Ş. A. R. (2016). Dünya’daki geleneksel tedavi sistemlerinden örnekler: genel bir bakış. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 6(3);100-105.
• Bodeker, G., & Kronenberg, F. (2002). A public health agenda for traditional, complementary, and alternative medicine. American journal of public health, 92(10);1582-1591.
• Buchan, S., Shakeel, M., Trinidade, A., Buchan, D., & Ah-See, K. (2012). The use of complementary and alternative medicine by nurses. British journal of nursing (Mark Allen Publishing), 21(11); 672–676. https://doi.org/10.12968/bjon.2012.21.11.672
• Can Gürkan, Ö., Şimşek Şahin, E. D. A., Göçer, A., Çuhadar, A., Çıtlak, B., & Çelik, G. (2021). Gebelerin, Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarını Bilme ve Gastrointestinal Sistem Semptomlarında Kullanma Durumları. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp, 4(1); 45-56.
• Ceyhan, D., & Yiğit, T. T. (2016). Güncel tamamlayıcı ve alternatif tıbbi tedavilerin sağlık uygulamalarındaki yeri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3);178-189.
• Çınar, F., Şengül, H., Çapar, H., & Bulut, A. (2019). Causes for applications to complementary medicine practices: a scale development study. J Tradit Complem Med. 2019;2(1):1-9. DOI: 10.5336/jtracom.2019-64956. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi. https://dbp.erciyes.edu.tr/Program/P3.aspx?Fak=113&lang=0&Pro=113021 (Erişim Tarihi: 10.05.2023).
• Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi. https://bilsis.hacettepe.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=567&curSunit=567# (Erişim Tarihi: 10.05.2023).
• Hall, H., Leach, M., Brosnan, C., & Collins, M. (2017). Nurses’ attitudes towards complementary therapies: A systematic review and meta-synthesis. International Journal of Nursing Studies, 69; 47-56. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi. https://cdn.iuc.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=turkce-hemsirelik-programiufredat-ders-listesi--25.05.2022_637947088474746444.pdf (Erişim Tarihi:10.05.2023).
• İzmir Tınaztepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi. http://ebp.tinaztepe.edu.tr/DereceProgramlari/Detay/1/418/561/932001#11871 (Erişim Tarihi 10.05.2023). Karadağ, A., Çalışkan, N., Göçmen Baykara, Z., (2017). Hemşirelik Teori ve Modeller 1. Baskı. Akademi Basın. İstanbul.
• Kaya, Ş., Karakuş, Z., Boz, İ., & Özer, Z. (2020). Dünyada ve Türkiye’de tamamlayıcı terapilere ilişkin yasal düzenlemelerde hemşirelerin yeri. Jaren, 6(3);584-591.
• Kılıç, K. N., & Soylar, P. (2019). Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarına Başvuran Bireylerin Tutumları, Başvurma Nedenleri ve Memnuniyet Düzeylerinin İncelenmesi. Turkiye Klinikleri Journal of Biostatistics, 2(3);97-105.
• Kocabaş, D., Erdal, E. K. E., & Demir, M. (2019). Sağlık Hizmeti Kullanımında Bireylerin Geleneksel ve Alternatif Yöntemlere İlişkin Tutumlarının Değerlendirilmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1); 63-80.
• Kurçer, M. A., Eğri, M., Genç, M., Pehlivan, E., Güneş, G., Karaoğlu, L., & Kaya, M. (1999). İnfertil kadınların geleneksel halk kısırlık tedavileri konusundaki davranışları ve etkileyen faktörler. 6(4);330-332.
• Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi. https://meobs.marmara.edu.tr/ProgramTanitim/saglik-bilimleri-fakultesi/hemsirelik-85-105-0#HEM-SDH5 (Erişim Tarihi: 10.05.2023).
• Mollahaliloğlu, S., Uğurlu, F. G., KALAYCI, M., & Öztaş, D. (2015). Geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamalarında yeni dönem. Ankara Medical Journal, 15(2);102-105. DOI:10.17098/amj.44789
• National Center for Complementary and Integrative Health (NCCIH) (2022). https://www.nccih.nih.gov/health/complementary-alternative-or-integrative-health-whats-in-a-name (Erişim Tarihi: 05.01.2023).
• Necmettin Erbakan Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi. https://www.erbakan.edu.tr/storage/files/department/hemsirelik/mufredat/2022-2023%20M%C3%BCfredat.pdf Erişim Tarihi: 10.05.2023).
• Odabaş, Ö. K., & Ağadayı, E. (2021). Aile Hekimliği Polikliniğine Başvuran Hastaların Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Hakkında Bilgi ve Davranışları. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(1);121-128.
• Oral, B., Öztürk, A., Balcı, E., & Sevinç, N. (2016). Aile sağlığı merkezine başvuranların geleneksel/alternatif tıpla ilgili görüşleri ve kullanım durumu. TAF Prev Med Bull, 15(2);75.
• Özer, Z., Arslan, İ., Teskereci, G., & Turan Kavradım, S., (2015). Tamamlayıcı Terapi Yöntemleri ile Avrupa Birliği Standartlarına Dayalı Hemşirelik Bakımının Geliştirilmesi Erasmus Programı Projesi . Tamamlayıcı ve Destekleyici Bakım Uygulamaları Kongresi (Kanıttan Uygulamaya), Turkey.
• Özer, Z., Turan, G. B., & Bakır, E. (2020). Dahiliye polikliniğine başvuran hastaların geleneksel ve tamamlayıcı tıbba karşı tutumları ve etkileyen faktörler. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi, 2(3);102-112.
• Öztürk, Y. E., Dömbekci, H. A., & Seda, Ü. N. A. L. (2020). Geleneksel Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Kullanımı. Bütünleyici ve Anadolu Tıbbı Dergisi, 1(3);23-35.
• Radzyminski, S. (2007). Legal parameters of alternative-complementary modalities in nursing practice. Nursing Clinics of North America, 42(2);189-212.
• Smith, G. D. (2009). The need for complementary and alternative medicine familiarisation in undergraduate nurse education. Journal of Clinical Nursing, 18(15); 2113-5.
• Smith, G. D. (2010). Regulation in complementary and alternative medicine: is it time for statutory regulation of CAM in the UK?. Journal of Clinical Nursing, 19(7-8);901-3.
• Sparber, A. (2001). State boards of nursing and scope of practice of registered nurses performing complementary therapies. Online Journal of Issues in Nursing, 6(3);10.
• Şahan, D., & İlhan, M. N. (2019). GELENEKSEL ve TAMAMLAYICI TIP UYGULAMALARI ve HALK SAĞLIĞI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3);12-19.
• Şimşek, B., Aksoy, D. Y., Basaran, N. C., Taş, D., Albasan, D., & Kalaycı, M. Z. (2017). Mapping traditional and complementary medicine in Turkey. European Journal of Integrative Medicine, 15;68-72.
• T.C Sağlık Bakanlığı (2017). Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Geleneksel, Tamamlayıcı ve Fonksiyonel Tıp Uygulamaları Dairesi Başkanlığı. https://shgmgetatdb.saglik.gov.tr/TR,24683/geleneksel-ve-tamamlayici-tip-nedir.html
• T.C Sağlık Bakanlığı Akupunktur Tedavi Yönetmeliği, 20885. 1991. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20885.pdf. (Erişim Tarihi: 05.01.2023).
• T.C Sağlık Bakanlığı Akupunktur Tedavisi Uygulanan Özel Sağlık Kuruluşları ile Bu Tedavinin Uygulanması Hakkında Yönetmelik No:24879. Published Online First: 2002. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/09/20020917.htm (Erişim Tarihi: 05.01.2023).
• T.C Sağlık Bakanlığı Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği, 29158. 2014. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141027.pdf (Erişim Tarihi: 05.01.2023).
• T.C Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2020. https://www.saglik.gov.tr/TR,89801/saglik-istatistikleri-yilligi-2020-yayinlanmistir.html Erişim Tarihi: 05.01.2023
• TC. Sağlık Bakanlığı (2011), Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, https://www.saglik.gov.tr/TR,10526/hemsirelik-yonetmeliginde-degisiklik-yapilmasina-dair-yonetmelik.html (Erişim Tarihi: 05.01.2023)
• TC. Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarının teşkilat ve görevleri hakkında kanun hükmünde kararname. Published Online First: 2011. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/11/20111102M1-3.htm (Erişim Tarihi: 05.01.2023).
• Turan, N., Öztürk, A., & Kaya, N. (2010). Hemşirelikte yeni bir sorumluluk alanı: tamamlayıcı terapi. 3(1);104-108.
• Tütüncü, S., Taneri, P. E., AKIŞ, N., BELEK, İ., YARIŞ, E., KALKAN, Ş., ... İSKİT, A. B. (2017). Geleneksel, alternatif ve tamamlayıcı tıp yöntemleri. Tıbbın Alternatifi Olmaz! Geleneksel Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları (pp.275-288), Ankara: Türk Tabipler Birliği Yayınları.
• World Health Organization traditional medicine strategy: 2014-2023. World Health Organization 2015. Erişim Adresi: http://www.who.int/medicines/publications/traditional/ trm_strategy14_23/en/. (Erişim tarihi:08.05.2023).
• World Health Organization. General Guidelines for Methodologies on Research and Evaluation of Traditional Medicine. Geneva: WHO Books; 2000:80.
• Yıldız, P., Üzer, F., & Balbay, E. G. (2020). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarında Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Yöntemi Kullanımının Değerlendirilmesi. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1);147-154.
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, ‘’Ulusal Tez Merkezi’’. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (Erişim Tarihi: 05.01.2023).