Kişilik Özellikleri ve Kişi-İş Uyumunun İş Tatmini Üzerine Etkileri: Taşeron Çalışanlar Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 12 - 30, 06.01.2020

Sema Polatcı , Fatih Sobacı , İsmail Kaban

Öz

İşletmelerin sürdürülebilir bir rekabet üstünlüğü sağlamaları için en önemli faktör, sahip oldukları insan kaynağıdır. Daha çok özel sektör için ifade edilen bu durum, yeni kamu işletmeciliği anlayışıyla birlikte kamu sektörü için de büyük önem arz etmeye başlamıştır. Bu araştırmada kişilik özellikleri ve kişi-iş uyumunun, çalışanların iş tatminleri üzerindeki etkileri açıklanmaya çalışılacaktır. Bu çerçevede taşeron sisteminin, iş tatmini üzerindeki etkisi de irdelenecektir. Araştırma verileri Tokat’taki devlet hastanelerinde görev yapan 112 taşeron firma elemanından toplanmıştır. Elde edilen sonuçlar kişilik özellikleri ve kişi-iş uyumunun iş tatminini artırdığını; ayrıca uyumluluk, sorumluluk ve duygusal denge boyutlarının kişi-iş uyumunu etkilediğini göstermiştir. Kişiliğin uyumluluk, duygusal denge ve sorumluluk boyutları ile iş tatmini arasındaki etkileşiminde kişi-iş uyumunun aracı rol üstlendiği araştırmanın bir diğer sonucudur. Bu sonuçlar, çalışanların kişilik özelliklerinin işleri ile uyumlu olmasının tatmin düzeyleri açısından önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kişilik, Kişi-İş Uyumu, İş Tatmini

The Effect of Personality Traits and Person-Job Fit on Job Satisfaction: A Research on Subcontractors

Öz

The most important factor for the companies to achieve a sustainable competitive advantage is their human resources. This situation, which is expressed mostly for the private sector, has become more important, also for the public sector with the new public management approach. In this research, personality traits and effects of person-job fit on job satisfaction will be examined. In this context, the effect of the subcontractor system on job satisfaction will be examined. The research data were collected from 112 subcontractors working in public hospitals in Tokat. The results showed that personality traits and person-job fit increase job satisfaction, and that conscientiousness, agreeableness and neuroticism dimensions affect person-job fit. It is another result of the research that person-job fit plays a mediating role in the effection between these three dimensions and job satisfaction. Accordingly, human’s personality traits must be compatible with the work to provide high job satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Personality, Person-Job Fit, Job Satisfaction

Kaynakça

• Akıncı, Z. (2002). Turizm sektöründe işgören iş tatminini etkileyen faktörler: Beş yıldızlı konaklama işletmelerinde bir uygulama. Akdeniz İİBF Dergisi, 4, 1(25).
• Alparslan, A. M. (2016). Emek işçilerinde fazladan rol davranışının öncülü: İş tatmini mi işyerinde mutluluk mu? Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(1), 203-215.
• Aşık, N. A. (2010). Çalışanların iş doyumunu etkileyen bireysel ve örgütsel faktörler ile sonuçlarına ilişkin kavramsal bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 467, 31-51.
• Aytaç, S. (2001). Örgütsel davranış açısından kişiliğin önemi. Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 31(1).
• Azizoğlu, Ö., Polatcı, S., ve Özyer, K. (2015). The effect of person – job fit on burnout and its dimensions: a study in Turkey, 7th South Asian International Conference on Meeting the Challenge: Navigating the Future, 19th-21 August 2015. Islamabad.
• Baron, R.M., ve Kenny, D.A. (1986). The moderator mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Basım, N., Beğenirbaş, M., ve Yalçın, R.C. (2013). Öğretmenlerde kişilik özelliklerinin duygusal tükenmeye etkisi: Duygusal emeğin aracılık rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1477-1496.
• Baştemur, Y. (2006). İş tatmini ile yaşam tatmini arasındaki ilişkiler: Kayseri Emniyet Müdürlüğü'nde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Bayram, A., Demirtaş, Ö., & Karaca, M. (2019). Beş faktör kişilik özelliklerinin insan enerjisi üzerindeki etkisi: bir alan araştırması. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 4-22.
• Benet-Martınez, V., ve John, O. P. (1998). Los cinco grades across cultures and ethnic groups: Multitrait-multimethod analyses of the big five in Spanish and English. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 729-750.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar, Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• Boyalı, H. (2011). Örgütsel sinizm ve iş tatmini arasındaki ilişkiler: Karaman’daki bankalar üzerinde bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmet bey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Karaman.
• Brayfield, A. H., ve Rothe, H. F. (1951) An index of job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35, 307-311.
• Can, H. (2006). Örgütsel davranış. Arıkan Yayıncılık, İstanbul.
• Çavdar, H., ve Çavdar, M. (2010). İşletmelerde işgören bulma ve seçme aşamaları. Journal of Naval Science and Engineering, 6(1), 79-93.
• Çelebi, N., ve Ülker, N. (2013). Yükseköğretim kurumlarında eğitimci bireylerin uyum algı ve davranışlarını etkileyen unsurlar. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 127-139.
• Çetin, F., ve Hazır K. (2012). Örgütsel bağlamda tükenmişlik tepkisinin gelişmesinde kişilik özelliklerinin rolü. Business & Economics Research Journal, 3(2), 65-77.
• Çetin, F., ve Basım, H. N. (2011). Psikolojik dayanıklılığın iş tatmini ve örgütsel bağlılık tutumlarındaki rolü. İş, Güç: The Journal of Industrial Relations & Human Resources, 13(3), 79-94.
• Çubuk, D., İşbilen, E., ve Eryiğit, N. (2014). Psikolojik güçlenmenin psikolojik sermaye aracılığıyla çalışanların rol ve rol ötesi performansına etkisinde kişi-iş ve kişi-örgüt uyumunun şartlı değişken rolü. 2.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı, Melikşah Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Kayseri, 169-179.
• Ehrhart, K. H.,ve Makransky, G. (2007). Testing vocational interests and personality as predictors of person- vocation and person-job fit. Journal of Career Assessment, 15(2), 206-226.
• Erdogan, B., ve Bauer, T.N. (2005). Enhancing Career Benefits of Employee Proactive Personality: The role of fit with jobs and organisations. Personnel Psychology, 58, 859-891.
• Eren, E. (1998). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beşinci Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.
• Erkuş, A., ve Tabak, A. (2009). Beş Faktör kişilik özelliklerinin çalışanların çatışma yönetim tarzlarına etkisi: Savunma sanayiinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 213-242.
• Furnham, A., Petrides, K. V., Tsaousis, I., Pappas, K., ve Garrod, D. (2005). A cross-cultural investigation into the relationships between personality traits and work values. The Journal of Psychology, 139 (1), 5-32.
• Gümüş, Ö. D. (2009). Kültür, değerler, kişilik ve siyasal ideoloji arasındaki ilişkiler: Kültürlerarası bir karşılaştırma (Türkiye-ABD). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hackman, J.R., ve Oldham G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journal Of Applied Psychology, 60 (2), 159-170.
• İçerli, L. ve Uğuz Arsu, Ş. (2019). Beş faktör kişilik özelliklerinin kariyer değerleri üzerindeki etkisi: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(8):21-45.
• Judge, T. A., Heller, D., ve Mount, M. K. (2002). Five-factor model of personality and job satisfaction: A meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 87(3), 530-541.
• Karaca, M. (2017). Stratejik girişimcilerin kişilik özelliklerini belirlemeye yönelik bir araştırma: Neo–FFI Kişilik envanteri uygulaması. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-19.
• Kristof-Brown, A. L. (2000). Perceived applicant fit: Distinguishing between recruiters’ perceptions of person-job and person-organization fit. Personnel Psychology, 53(3), 643-671.
• Kristof-Brown, A. L., Jansen, K. J.,ve Colbert, A. E. (2002). A policy-capturing study of the simultaneous effects of fit with jobs, groups, and organizations. Journal of Applied Psychology, 87(5), 985-993.
• Kristof-Brown A.L., Zimmerman R.D.,ve Johnson E.C. (2005). Consequences of individuals’fit at work: A metaanalysis of person-job, person-organisation, person-group, and person–supervisor fit. Personnel Pychology, 58 (2), 281-342.
• Kubat, U.,ve Kuruüzüm, A. (2010). İş değerleri ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Bir yapısal denklem modelleme yaklaşımı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Isparta, 15(3), 487-505.
• Lauver, K. J., ve Kristof-Brown, A. (2001). Distinguishing between employees’s percepions of person-job and person-organization fit. Journal of Vocational Behaviour, 59 (3), 454-470.
• Maden, C., ve Esen, A. (2014). Kişi-iş uyumunun işe adanmışlık ve proaktif çalışan davranışları üzerindeki etkisi: Yeniliği destekleyen örgüt iklimi fark yaratıyor mu? 2.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı, Melikşah Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Kayseri, 251-259.
• McCrae, R. R., ve Costa, P. T. (1989). Reinterpreting the myers-briggs type ındicator from the perspective of the five-factor model of personality. Journal of Personality, 57(1), 17-40.
• McCrae, R. R., ve John, O. P. (1992). An introduction to the five‐factor model and its applications. Journal of Personality, 60(2), 175-215.
• McShane, S.L.,ve Von Glinow, M.A. (2005). Organizational Behavior: Emerging realites for the workplace revolution, McGraw Hill Companies, Inc., New York, , s.58-59.
• Merdan, E. (2013). Beş faktör kişilik kuramı ile iş değerleri ilişkisinin incelenmesi: bankacılık sektöründe bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), 140-159.
• Mete, C. (2006). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin kişilik özellikleri ile iş tatminleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Miller, M. J., ve Miller, T. A. (2005). Theoretical application of Holland's theory to individual decision‐making styles: Implications for career counselors. Journal of Employment Counseling, 42(1), 20-28.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., Mckee, D. O., ve Mcmurrian, R. (1997). An iInvesitgation into the antecedents of organizational citizenhip behaviors in a personal selling context. Journal of Marketing, 61(3), 85-98.
• Orhan, U. (2016). Kişilik özellikleri ile kariyer engelleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, The Journal Of Organizational Behavior Research, 1 (1) 76– 89.
• Örücü E., ve Üngüren E. (2013). Örgütsel davranış. Lisans Yayıncılık, İstanbul.
• Özkalp, E., ve Kırel, Ç. (2011). Örgütsel davranış. Ekin Yayınevi, 5.Baskı, Bursa.
• Öznur, A. ve Özyer, K. (2008). Duygusal bağlılık ile iş tatmini ve iş tatmininin alt boyutları arasındaki ilişkileri analiz etmeye yönelik ampirik bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 129-151.
• Perry, S. R. (2003). Big five personality traits and work drive as predictors of adolescent academic performance, University of Tennessee, Knoxville.
• Polatcı, S., Özçalık, F., ve Cindiloğlu, M. (2014). Üretkenlik karşıtı iş davranışı ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde kişi-örgüt uyumunun etkileri. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 1-12.
• Polatcı, S., ve Sobacı, F. (2014). Öğrencilerin öğrenilmiş güçlülük düzeyleri üzerinde kişilik özellikleri ve duygusal zekâ düzeylerinin etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4), 50-71.
• Robbins, S.P., ve Judge, T.A. (2010). Organizational behavior. 14th Edition, Prentice Hall.
• Schmitt, D. P., Allik, J., Mccrae, R. R., ve Benet-Martinez, V. (2007). The geographic distribution of big five personality traits: Patterns and profiles of human self-description across 56 nations. Journal of Cross-Cultural Psychology, 38 (2), 173-212.
• Silva, P. (2006). Effects of disposition on hospitality employee job satisfaction and commitment. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 18 (4), 317-328.
• Somer, O., Korkmaz, M., ve Tatar, A. (2002). Beş Faktör Kişilik Envanteri’nin Geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi, 17 (49), 21-33.
• Sudak, M. K., ve Zehir, C. (2013). Kişilik tipleri, duygusal zeka, iş tatmini ilişkisi üzerine yapılan bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(22),141-165.
• Taşdemir, G. (1999). Ege Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nde çalışan hemşirelerin empatik eğilim ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Tekin, Ö. A., Turan, S. N., Özmen, M., Turhan, A. A., ve Kökçü, A. (2012). Beş faktör kişilik özellikleri ve örgütsel çatışma yönetimi arasındaki ilişkiler: Ankara’daki beş yıldızlı otel işletmeleri üzerine bir uygulama. Journal of Yasar University, 27(7), 4611-4641.
• Warr, P., ve Inceoglu, I. (2012). Job engagement, job satisfaction, and contrasting associations with person-job fit. Journal of Occupational Health Psychology, 17(2), 129-138.
• Zhang, L. F. (2003). Does the big five predict learning approaches? Personality and Individual Differences, 34(8), 1431-1446.