The Effect of Nurses’ Perception of Clinical Leadership on Professional Autonomy

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 555 - 575, 30.11.2025

Seher Aydemir , Serhan Şahinli

https://doi.org/10.22139/jobs.1671367

Öz

This research was conducted to investigate the effect of nurses' perception of clinical leadership on professional autonomy. The research was designed as a correlational and descriptive research model. The universe of the research consists of 715 nurses working in a public hospital in Istanbul. The sample was calculated as a minimum of 250 people with a 95% confidence interval and ± 5% sampling error. 300 nurses were reached in the research. The data obtained in the research were evaluated in a computer environment using the IBM SPSS Statistics for Windows, Version 22.0 statistics program. Frequency, percentage analysis, mean and standard deviation were used within the scope of descriptive statistical methods in the research. Kurtosis and Skewness values were examined to determine whether the research variables showed a normal distribution. Then, Pearson correlation and regression analyzes were applied. “Clinical Leadership Scale” and “Attitude Towards Professional Autonomy” scale were used in collecting the data. It was determined that there were low-level positive significant relationships between all dimensions determining nurses' clinical leadership perceptions and all dimensions determining their professional autonomy attitudes. It was determined that clinical leadership perception positively affected professional autonomy attitudes. Clinical leaders are recommended to implement strategies such as continuous education and development programs, effective communication and feedback mechanisms, and improvement of working conditions to support nurses' professional autonomy.

Anahtar Kelimeler

Nursing , Clinical Leadership , Professional Autonomy

Etik Beyan

Approval has been obtained from the Ethics Committee of Istanbul Yeni Yüzyıl University (meeting dated October 13, 2023, and numbered 2023/16). The research process was conducted in accordance with the Helsinki Declaration on Ethics. Participants' consent was obtained prior to the research.

Hemşirelerin Klinik Liderlik Algısının Mesleki Özerklik Üzerine Etkisi

Öz

Bu araştırma, hemşirelerin klinik liderlik algısının mesleki özerklik üzerine etkisini incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma ilişki arayıcı ve tanımlayıcı araştırma modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın evrenini, İstanbul’da bulunan bir kamu hastanesinde görev yapan 715 hemşire oluşturmaktadır. %95 güven aralığında, ± %5 örnekleme hatası ile örneklem minimum 250 kişi olarak hesaplanmıştır. Araştırmada 300 hemşireye ulaşılmıştır Araştırmada elde edilen veriler bilgisayar ortamında IBM SPSS Statistics for Windows, Version 22.0 istatistik programı aracılığıyla değerlendirilmiştir. Araştırmada tanımlayıcı istatistiksel yöntemler kapsamında frekans, yüzde analizi, ortalama ve standart sapmadan yararlanılmıştır. Araştırma değişkenlerinin normal dağılım gösterip göstermediğini belirlemek üzere Kurtosis (Basıklık) ve Skewness (Çarpıklık) değerleri incelenmiştir. Sonrasında pearson korelasyon ve regresyon analizleri uygulanmıştır. Verilerin toplanmasında “Klinik Liderlik Ölçeği” ve “Mesleki Özerkliğe Yönelik Tutum” ölçeğinden faydalanılmıştır. Hemşirelerin klinik liderlik algılarını belirleyen tüm boyutlar ile mesleki özerklik tutumlarını belirleyen tüm boyutlar arasında düşük düzeyde pozitif yönlü anlamlı ilişkilerin olduğu saptanmıştır. Klinik liderlik algısının mesleki özerklik tutumunu pozitif yönde etkilediği saptanmıştır. Klinik liderlerin, hemşirelerin mesleki özerkliklerini desteklemek için sürekli eğitim ve gelişim programları, etkili iletişim ve geri bildirim mekanizmaları ile çalışma koşullarının iyileştirilmesi gibi stratejiler uygulamaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik , Klinik Liderlik , Mesleki Özerklik

Etik Beyan

İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Etik Kurulu'ndan onay alınmıştır (13.10.2023 tarihli ve 2023/16 sayılı toplantı). Araştırma sürecinde Helsinki Etik Bildirgesine uygun davranılmıştır. Araştırmadan önce katılımcıların onayı alınmıştır.

Kaynakça

• Aiken, L. H., Clarke, S. P., Sloane, D. M., Sochalski, J., & Silber, J. H. (2002). Hospital nurse staffing and patient mortality, nurse burnout, and job dissatisfaction. JAMA, 288(16), 1987-1993.
• Asakura, K., Satoh, M., & Watanabe, I. (2016). The development of the attitude toward professional autonomy scale for nurses in Japan. Psychological Reports, Sage Journals, 119(3), 761-782.
• Atasoy, N., & Göçmen Baykara, Z. (2020). Hemşirelerin mesleki özerkliğe yönelik tutum ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 28(2), 206-215.
• Avolio, B. J., & Bass, B. M. (2004). Multifactor leadership questionnaire: Manual and sampler set. Mind Garden, 7(5), 870-878.
• Benner, P. (1984). From novice to expert: Excellence and power in clinical nursing practice. Wesley Publishing Company.
• Budak, F. (2017). Klinik liderlik ölçeğinin Türkçe geçerlik güvenilirlik çalışması: Kamu hastaneleri örneği. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2, 85-91.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademik Yayıncılık.
• Casida, J., & Pinto-Zipp, G. (2008). Leadership-Organizational culture relationship in nursing units of acute care hospitals. Nursing Economics, 26(1), 7-15.
• Cummings, G. G., MacGregor, T., Davey, M., Lee, H., Wong, C. A., Lo, E., & Stafford, E. (2010). Leadership styles and outcome patterns for the nursing workforce and work environment: A systematic review. International Journal of Nursing Studies, 47(3), 363-385.
• Cummings, G., & McLennan, M. (2005). Leadership perceptions in nursing: How nurses experience leadership ın their roles. Journal of Nursing Management, 13(4), 239-246.
• Dönmez, A., Emiralioğlu, Ş., & Yavuz, A. (2023). Liderlik uygulamalarının ebe ve hemşirelerin kariyer geliştirmelerine etkisinin incelenmesi. Izmir Democracy University Health Sciences Journal, 6(1),117-130.
• Farrell, C., Walshe, C., & Molassiotis, A. (2017). Are nurse-led chemotherapy clinics really nurse-led an ethnographic study. International Journal of Nursing Studies, 69, 1-8.
• Frostenson, M. (2015). Three forms of professional autonomy: De-professionalisation of teachers ın a new light. Nordic Journal of Studies in Educational Policy, 1, 20-29.
• Gedük, E. (2018). Hemşirelik mesleğinin gelişen rolleri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5(2), 253-258.
• George, D., & Mallery, P. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. Boston, MA: Allyn & Bacon.
• Gifford, W. A., Graham, I. D., Ehrhart, M. G., Davies, B. L., & Aarons, G.A. (2018). Leadership strategies to influence the use of clinical practice guidelines. Implementation Science, 13(1), 1-12.
• Gilmartin, M. J., & D’Aunno, T. A. (2007). Leadership research in healthcare: A review and roadmap. Academy of Management Annals, 1(1), 387-438.
• Gittell, J. H. (2016). Transforming relationships for high performance: The power of relational coordination. Stanford University Press.
• Goldstein, M. M., & Thorpe, J. H. (2014). Innovations in health information technologies: Transforming health care delivery and policy. Health Affairs, 33(2), 123-129.
• Gözlü, K. (2023). Kurumsal sağlık okuryazarlığı. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 7(1), 66-76.
• Güngör, T., & Polat, Ü. (2022). Liderlik yaklaşımlarının sağlık hizmetlerinde kalite üzerine etkili çalışan davranışları ile ilişkisi. Unika Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 248-257.
• Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journal of Applied Psychology, 60(2), 159.
• Ho, J., & Nesbit, P. L. (2014). Self-leadership in a chinese context: Work outcomes and the moderating role of job autonomy. Group & Organization Management, 39(4), 389-415.
• Irvine, D., Sidani, S., & Hall, L. M. (1998). Linking outcomes to nurses' roles in health care. Nursing Economic, 16(2), 58-64.
• Karadağ, A. (2002). Meslek olarak hemşirelik. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(2), 1-8.
• Karagöz, Y. (2014). SPSS 21.1 Uygulamalı biyoistatistik. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kılıç, M. (1998). Profesyonellerin yönetiminde örgüt-çalışan ilişkilerinin düzenlenmesinde mesleki özerklik sorunu: Hastane- hekim ilişkileri [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi].
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş., & Çokluk Bökeoğlu, Ö. (2007). Sosyal bilimler için istatistik (2. baskı). Pegem Akademi.
• Kramer, M., & Schmalenberg, C. (2003). Magnet hospital staff nurses describe clinical autonomy. Nursing Outlook, 51(1), 13-19.
• Kramer, M., & Schmalenberg, C. (2008). Confirmation of a healthy work environment. Critical Care Nurse, 28(2), 56-63.
• Laschinger, H. K. S., Finegan, J., Shamian, J., & Wilk, P. (2009). A longitudinal analysis of the impact of workplace empowerment on work satisfaction. Journal of Organizational Behavior, 30(1), 160-180.
• Lin, J. T. P., & Ping, N. C. L. (2016). Perceived job autonomy and employee engagement as predictors of organizational commitment. Undergraduate Journal of Psychology, 29(1), 1-16.
• Lynch, M. F. (2013). Attachment, autonomy, and emotional reliance: A multilevel model. Journal of Counseling & Development, 91(3), 301-312.
• McCarthy, G., & Fitzpatrick, J. (2009). Development and testing of the nursing leadership self-assessment tool. Journal of Nursing Scholarship,41(4), 378-384.
• McKimm, J., & Swanwick, T. (2011). Leadership development for clinicians: What are we trying to achieve? The Clinical Teacher, 8(3), 181-185.
• Mountford, J., & Webb, C. (2009). When clinicians lead: The mckinsey quarterly. Healthcare Leadership Review, 28(5), 1-4.
• Atasoy, N., & Göçmen Baykara, Z. (2020). Hemşirelerin mesleki özerkliğe yönelik tutum ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 28(2), 206-215.
• Northouse, P. G. (2018). Leadership: Theory and practice. Sage Publications.
• Oğuz, Y. N., Tepe, O. H., Büken, N. Ö., & Kucur, D.K. (2005). Biyoetik terimleri sözlüğü. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Özdemir, H. N., Çakır, R., & Küçükali, R. (2019). Sağlık yöneticilerinin liderlik özellikleri. PUS International Journal of Society Researches, 13(19), 2893-2907.
• Özkan, Ş. (2021). Klinik liderlik ve sağlık kurumlarına yansımaları. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 4(1), 40-50.
• Potter, P. A., & Perry, A. G. (2020). Fundamentals of nursing. Elsevier.
• Raelin, J. A. (1989). An anatomy of autonomy: Managing professionals. The Academy of Management Executive, 3(3), 216-228.
• Roussel, L. (2013). Management and leadership for nurse administrators. Jones & Bartlett Learning.
• Salant, P., & Dillman, D. A. (1994). How to conduct your own survey. John Wiley and Sons.
• Saragih, S. (2015). The effects of job autonomy on work outcomes: Self efficacy as an intervening variable. International Research Journal of Business Studies, 4(3), 203-215.
• Scully, N. J. (2015). Leadership In nursing: The importance of recognising inherent values and attributes to secure a positive future for the profession. Collegian, 22(4), 439-444.
• Sherman, R., & Pross, E. (2010). Growing future nurse leaders to build and sustain healthy work environments at the unit level. OJIN: The Online Journal of Issues in Nursing, 15(1), 1-10.
• Spence Laschinger, H. K., & Havens, D. S. (1996). Staff nurse work empowerment and perceived control over nursing practice: Conditions for work effectiveness. Journal of Nursing Administration, 26(9), 27-35.
• Stanley, D. (2006). Recognizing and defining clinical leadership. Journal of Nursing Management, 14(1), 7-16.
• Stanley, D. (2011). Clinical leadership and innovation. Journal of Nursing Management, 19(4), 431-439.
• Stokes, P., & O’Neal, L. (2016). Leadership and gender in healthcare: A review. Journal of Healthcare Leadership, 8, 21-29.
• Swearingen, S. (2009). A journey to leadership: Designing a nursing leadership development program. Journal of Continuing Education in Nursing, 40(3), 107-112.
• Thorup C. B, Rundqvist E., Roberts C., & Delmar C. (2012). Care as a matter of courage: Vulnerability, suffering and ethical formation in nursing care. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 26(3), 427-435.
• Timuçin, A. (2003). Felsefe sözlüğü. Paradigma Yayınları.
• Traynor, M., Boland, M., & Buus, N. (2010). Autonomy, evidence and intuition: Nurses and decision-making. J Adv Nurs, 6(7), 1584-1591.
• Ulaş, S. (2023). Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri çalışanlarının ekip çalışmasını etkileyen faktörler. Kastamonu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 11-23.
• Yalım, N. Y., & Göçmen Baykara, Z. (2022). Hemşirelik ve etik. Nobel Tıp Kitabevleri.
• Weberg, D. (2012). Complexity leadership: A healthcare imperative. Nursing Forum, 47(4), 268-277.
• West, M., Armit, K., Loewenthal, L., Eckert, R., West, T., & Lee, A. (2015). Leadership and leadership development in healthcare: The evidence base. Center for Creative Leadership, 1-12.
• West, M. A., & Dawson, J. F. (2012). Employee engagement and NHS performance. The King's Fund Report, 1-23.
• Wong, C. A., & Cummings, G. G. (2007). The relationship between nursing leadership and patient outcomes: A systematic review. Journal of Nursing Management, 15(5), 508-521.