Öz
Mitolojik anlatılar, bilindiği gibi, etnik kültürel
hafızayla derin bağı
olan metinlerdir. Aynı zamanda, dünya dinlerinin etkisi altında Hıristiyanlık ve
İslam öncesi arkaik inançlar yavaş yavaş pasif hafızaya itilirler. Epik
mitoloji metinleri Çerkes diasporasının folklor alanında sözlü metinlerin
nispeten küçük bir bölümünü oluştururlar. Bunun nedeni Nart epik geleneğinin
genel olarak sönümlenmesi, profesyonel anlatıcıların sayısının azalması olarak
gösterilir, ki bu tarihi vatanda, Kafkasya’da da öyledir. Çerkes diasporasının
folklor repertuvarında, yerel geleneklerin farklılığına da bağlı olarak, güncel
mitolojinin sözlü metinleri çok daha önemli yer tutar. Bunlar, mitolojik
varlıklar (iblisler, ruhlar) hakkındaki öyküler, ritüel-mitolojik öğütler ve
tabulardır. Yazar kendi alan
çalışmalarına dayanarak Türkiye Çerkes diasporasının folklorunda mitolojik
anlatıların korunabilirlik sorunlarını, varoluş biçimlerini ve üstdil
özelliklerini inceliyor. Uzunyayla bölgesinin kültürel geleneğinde varlığını
sürdüren metinler, sabit şeması Kafkasyalı araştırmacılar tarafından çizilen “ortak
Çerkes” geleneğine göre analiz ediliyor. Makalede metodolojik tasvir ilkeleri ve güncel mitolojik kişiliklerin eşleştirilmesi üzerinde duruluyor, sözlü mitolojik öykülerin sembolik ve sosyal-faydacı işlevlerinin analizi yapılıyor.
Anahtar Kelimeler
Öz
As is known, texts of mythological narratives are closely linked to ethno-cultural memories. At the same time, the archaic, pre-Christian and pre-Islamic thoughts tend gradually to be pushed into the passive memory under the pressure of monotheistic religions. Epic mythological texts – the cosmogonic and ethnogenic ones – constitute a rather small corpus of oral texts within the folklore of the Circassian diaspora. This can be explained by the overall disappearance of Nart Epic tradition itself and the decrease in the number of professional narrators, not only in the diaspora but also in the ethnic homeland - the Caucasus. Oral texts of actual mythology - stories of mythological creatures (demons and ghosts), ritual-mythological instructions and taboos take up a considerable place in the folk territory of different local traditions of Circassian diaspora. This article investigates the problems of maintenance, forms of existence and meta-language peculiarities of mythological narratives in the folklore of the Circassian diaspora in Turkey through the observations the present author has made in her field trips to Turkey. The texts that have survived in the local cultural traditions of Uzunyayla, a plateau which is located between the Central Anatolian towns of Kayseri, Sivas and Maraş and is home to a relatively high number of Circassian, are analyzed within the framework of "common Circassian traditions” as defined by Caucasian researchers. Attention also has been paid to the principles of methodological description and the cartography of characters of actual mythology, and the symbolic and socio-pragmatic functions of oral mythological stories are analyzed.
Öz
Мифологические нарративы, как известно, относятся к текстам, сопряженным с глубинной этнокультурной памятью. В то же самое время, под влиянием мировых религий архаические дохристианские, доисламские представления постепенно вытесняются в пассивную память. Тексты эпической мифологии – космогонические, этногонические – представлены в фольклорном поле черкесской диаспоры сравнительно небольшим корпусом устных текстов. Это объясняется общим угасанием самой нартской эпической традиции, сокращением числа профессиональных сказителей, в т.ч. и на этнической территории - Кавказе. Гораздо более значительное место в фольклорном репертуаре различных локальных традиций черкесской диаспоры занимают устные тексты актуальной мифологии – рассказы о мифологических существах (демонах, духах), ритуально-мифологические предписания и табу. Автор на собственных полевых материалах рассматривает проблемы сохранности, формы бытования, метаязыковые особенности мифологических нарративов в фольклоре черкесской диаспоры Турции. Тексты, бытующие в локальной культурной традиции Узун-Яйлы (Кайсери), анализируются в соотношении с «общечеркесской» традицией, инвариантная схема которой описана кавказскими исследователями. В статье обращается внимание на методологические принципы описания и картографирования персонажей актуальной мифологии, дается анализ символических и социально-прагматических функций устных мифологических рассказов.
Anahtar Kelimeler
черкесы нарты «низшая» мифология нарратив десакрализация фольклор диаспоры Узун-Яйла
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Rusça |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 19 Eylül 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 |