Profit and Loss Sharing Partnership in the Islamic Economy Instead of Interest

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 209 - 224, 30.12.2023

Erdal Harunoğulları

Öz

One of the most basic features of Islamic economics is the principle that interest is prohibited in the economy. Uncertainties continue about how to establish an interest-free economic and financial system. However, there is a wide theoretical literature in Islamic economics and a historical experience with practical applications. Accordingly, the most basic tool to be preferred instead of interest in Islamic economy is seen as the profit-loss partnership (partnership financing) method in terms of real economic activities. In the light of historical experience, it is possible to see successful examples of profit-loss sharing. In the study, an extensive literature review will be carried out and the argument that partnership financing method can be used instead of interest will be put forward and how the partnership method will take place in the economy will be modeled. Today, there is a significant gap in the literature on how to integrate the partnership method into the economy. In this sense, the study has been theoretically prepared to fill this gap in the literature. The literature was handled with the descriptive analysis method and the conceptual framework was prepared and the mathematical framework of the macro model planned for how to implement profit-loss sharing instead of interest in Islamic economy was created.

Anahtar Kelimeler

Profit-Loss Partnership, Islamic Economics and Finance, Partnership Financing Method, Interest Free Economy

İslam Ekonomisinde Faiz Yerine Kâr-Zarar Ortaklığı

Öz

İslam ekonomisinin en temel özelliklerinden biri ekonomide faizin yasak olması ilkesidir. Faizin olmadığı bir iktisadi ve finansal sitemin nasıl tesis edileceği konusunda belirsizlikler devam etmektedir. Bununla birlikte İslam ekonomisinde hem teorik açıdan geniş bir literatür hem pratik açıdan önemli uygulamaların olduğu tarihsel bir tecrübe bulunmaktadır. Buna göre İslam ekonomisinde faiz yerine tercih edilecek en temel araç reel iktisadi faaliyetleri konu alması açısından kâr-zarar ortaklığı (ortaklık finansmanı) yöntemi olarak görülmektedir. Tarihsel tecrübeler ışığında kâr-zarar ortaklığının başarılı örneklerini görmek mümkündür. Çalışmada geniş bir literatür taraması gerçekleştirilerek faiz yerine ortaklık finansman yönteminin kullanılabileceği savı ortaya konulacak ve ortaklık yönteminin ekonomide nasıl yer alacağı modellenecektir. Günümüzde ortaklık yönteminin ekonomiye nasıl entegre edileceği konusunda literatürde önemli bir boşluk bulunmaktadır. Çalışma bu anlamda literatürdeki bu boşluğun doldurması için teorik olarak hazırlanmıştır. Literatür betimsel analiz yöntemiyle ele alınmış ve kavramsal çerçeve hazırlanarak İslam ekonomisinde faiz yerine kâr-zarar ortaklığının nasıl uygulanacağı yönünde planlanan makro modelin matematiksel çerçevesi oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kâr- Zarar Ortaklığı, İslam Ekonomisi ve Finansı, Ortaklık Finansman Yöntemi, Faizsiz Ekonomi

Kaynakça

• Ahmad, A. (1993). Contemporary Practices of Islamic Financing Techniques. Research Paper no. 20, Islamic Development Bank, Islamic Research and Training Institute, Jeddah (available at www.irtipms.org/PubDetE.asp?pub=25/).
• Ahmed, S. (2006). Islamic Banking, Finance and Insurance : A Global Overview. Kuala Lumpur: Gombak.
• Akdemir, S. (2018). Faizin Yarattığı Toplumsal Sorunlara Alternatif Arayışlar: Para Peşin Mal Vadeli Selem Sözleşmelerine Yenilikçi Bir Yaklaşım. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (1), 78-109.
• Akdemir, T., & Yeşilyurt, Ş. (2018). Devlet Borçlarının Dini ve Felsefi Temelleri. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 177–200.
• Akın, C. (1986). Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma. İstanbul: Kayıhan Yayınevi.
• Akın, F. (Ed.) (2018). Bankacılığa Giriş. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Aktepe, İ. E. (2010). İslâm Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık. İstanbul: Yedirenk Yayınları.
• Atasoy, A., & Bardakoğlu, A. (1992). Anonim Ortaklıkların Finansmanında Yeni Bir Araç Olarak “Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgesi” ve Konunun İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İçinde: İslam Ekonomisinde Finansman Meseleleri (s.491–523). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Asutay, M. (2013). The Development of Islamic Banking in Turkey: Regulation, Performance and Political Economy. In Islamic Finance in Europe, ed. V. Cattelan, pp. 213–227. Cheltenham, UK: Edward Elgar.
• Aysan, A. F., Dolgun, M. H., & Turhan, M. I. (2014). Assessment of the Participation Banks and Their Role in Financial Inclusion in Turkey. Emerging Markets Finance and Trade, 49(5), 99–111. https://doi.org/10.2753/REE1540-496X4905S506
• Ayub, M. (2017). İslami Finansı Anlamak. Suna Akten Çürük, Raif Parlakkaya (Çev. Edt.). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Azid, T., Rawashdeh, O. Al., & Qureshi, M. A. (2018). Faiz, Piyasa, Hayırseverlik ve Verimlilik: İslami Bir Yaklaşım. İçinde: Taha Eğri ve Z. H. Orhan (Ed.), İslam İktisadı Perspektifinden Faiz (s.251–277). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Bayındır, S. (2018). Kur’an ve Sünnet Açısından Faiz (Cahiliye ve Asr-ı Saadet Ribâ). İçinde: R. Cici ve S. Sayar (Ed.), İktisadi Hayatta ve İslam’da Faiz (s. 287–319). Bursa: Ensar Neşriyat.
• Belek, A. (2022). Felah. TDV İslam Ansiklopedisi. (Erişim Tarihi: 10.3.2022), https://islamansiklopedisi.org.tr/felah
• Bidabad, B., Hassan, A., Sami, B. A. M., & Allahyarifard, M. (2011). Interest-Free bonds and Central banking monetary instruments. International Journal of Economics and Finance, 3(3), 234-241.
• Chapra, M. U. (2019). Adil Bir Para Sistemine Doğru. İstanbul: İktisat Yayınları.
• Döndüren, H. (1992). İslam Ekonomisinde Faiz ve Finansman Kaynakları. İçinde: İslam Ekonomisinde Finansman Meseleleri (s.153–238). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Durmuş, İ. (2023). Müşareke. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/ müşareke.
• Erdem, E. (2018). Kur’an’da Ribâ (Faiz) Ayetlerinin Kademeli Nüzulü ve Üslubu: İslam’ın Ticaret, İnfak ve Finans Sistemi Üzerinden Bir İnceleme. İçinde: T. Eğri ve Z. H. Orhan (Ed.), İslam İktisadı Perspektifinden Faiz (s. 1–53). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Ersoy, A. (2015). İslam İktisadı ve İktisadi Yapısı: İnsan Merkezli Fıtri İktisat ve İktisadi Yapısı. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 1, 37–64.
• Garaudy, R. (1995). İslam ve İnsanlığın Geleceği. C. Aydın (Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Güngör, K. (2015). Ekonomide İnsan Unsuru (Kapitalizme Bir Eleştiri). Ayrıntı Dergisi, 3(28), 37–41.
• Güven, A. G. (1995). Faizsiz Ekonomi Önerisinin İktisadi Kalkınma Perspektifinden İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Harunoğulları, E., & Çalışır, M. (2022). Faiz Kavramı ve Tarihsel Perspektiften Faiz, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 5(12): 1777-1797.
• Hassan, A. (2017). İslam İktisadı ve Geleceği. İslam İktisadını Yeniden Düşünmek adlı kitap içinde. (Ed. T. Eğri, N. Kızılkaya ve O. Karasu). (1. Baskı, ss. 107–139). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Holden K. (2008). İslamic Finance: Legal Hypocrarısy Moot Point, Proplematic Future Bigger Concern. Boston University İnternational Law Journal. Vol:25, 341.
• Ilgaroğlu, M. C. (2019). İbn-i Haldun Düşüncesi̇nde Sosyo-Ekonomi̇k Deği̇şme ve Ahlâk. Al-Farabi International Journal on Social Sciences, 3(1), 10–16.
• Iqbal, Z., & Greuning, H. V. (2008). Principles and Development of İslamic Finance. World Bank, No: 424481.
• İbn-i Haldun (1990). Mukaddime. Z. K. Ugan (Çev.). İstanbul: MEB.
• Kallek, C. (2022). Mudârebe. In TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/mudarebe.
• Kanyılmaz, İ. (1992). İslamiyet ve Finansman Teorisi. İslam Ekonomisinde Finansman Meseleleri adlı kitap içinde (ss. 21–77). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Karahan, H., & Ersoy, H. (2016). Faizsiz Finansın Temel Prensipleri ile Türkiye’de Reel Kesimde Kullanılması. Maliye Finans Yazıları, (105), 93–114. https://doi.org/10.33203/mfy.312137
• Karaman, H. (1991). Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Khan, F. (2010). How Islamic Is Islamic Banking?. Journal of Economic Behavior and Organization 76(3), 805–820.
• Khan, M. A. (2017a). İslam İktisadına Giriş. İstanbul: İktisat Yayınları.
• Khan, M. F. (2017b). İslam İktisadında Temel Kavramların ve Fikirlerin Yeniden Değerlendirilmesi: Kurumsal İçerik Açıdan İslam İktisadının Kaynağı Ne Olmalıdır?. İçinde: T. Eğri, N. Kızılkaya, O. Karasu (Ed.). İslam İktisadını Yeniden Düşünmek. (s. 27–81). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Kızılkaya, N. (2017). Giriş: İslam İktisadı Çalışmalarında Yöntem Üzerine Bazı Mülahazalar. İçinde: T. Eğri, N. Kızılkaya, O. Karasu (Ed.). İslam İktisadını Yeniden Düşünmek. (s. 13–26). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Kızıltepe, K., & Yardımcıoğlu, F. (2018). Diyanet Personelinin Faiz Hassasiyeti Üzerine Bir Araştırma. İçinde: T. Eğri ve Z. H. Orhan (Ed.), İslam İktisadı Perspektifinden Faiz (s. 277–335). İstanbul: İktisat Yayınları.
• Mihr, İ.A. (2022). Kuran-ı Kerim Tefsiri. http://www.kurantefsiri.com/. (Erişim: 03.09.2022).
• Orman, S. (2014). İktisat, Tarih ve Toplum (4. Baskı). İstanbul: Küre Yayınları.
• Özsoy, İ. (2022). Faiz. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/faiz.
• Öztürk, F. (2008). Bazı İslam İkti̇sat Kaynaklarının Çağdaş İkti̇sat Yönünden Değerlendi̇ri̇lmesi̇. Fırat Üniversitesi.
• Pinker, S. (2002). The Blank Slate. London: the Penguin Group.
• Pıçak, M. (2012). Faiz Olgusunun İktisadi Düşünce Tarihindeki Gelişimi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(4), 61–92.
• Saraç, M. (2018). Temel Bir Ekonomik Sorun Olarak Faiz, İçinde: R. Cici ve S. Sayar (Ed.). İktisadi Hayatta Ve İslam ’da Fai̇z (ss. 95–109). Bursa: Ensar Neşriyat.
• Sims, E. (2017). Graduate Macro Theory II : A New Keynesian Model with Price Stickiness. University of Notre Dame (Notes), (2003), 1–39.
• Şarkaya İçellioğlu, C. (2017). Finansal İstikrar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Para Politikası Stratejisi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (20), 20-38.
• Şireci, Y. (2022). Geleneksel Bankacılık ve Katılım Bankacılığı Uygulamaları: Karşılaştırmalı Performans Analizi. Karabük Üniversitesi.
• Tahir, S. (2017). Islamic economics and prospects for theoretical and empirical research. Journal of King Abdulaziz University, Islamic Economics, 30(1), 3–20. https://doi.org/10.4197/Islec.30-1.1
• Taslaman, C. (2017). Fıtrat Deli̇lleri̇. İstanbul: İstanbul Yayınevi.
• Taylor, J. B. (1993), Discretion Versus Policy Rules in Practice, Carnegie Rochester Conference Series on Public Policy, 39, 195-214.
• Torun, İ. (2003). Max Weber'de İktisadi Gelişme Düşüncesi, İstanbul: Okumuş Adam Yayınları.
• Türkan, Y. (2019). 33 Soruda İslamî Finans ve Bankacılık. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Ulusoy, R., & Altun, İ. (2017). Fai̇zsi̇z Fi̇nans Si̇stemi̇ne Teori̇k Yaklaşım. Akademik Bakış Dergisi, 63, 135–150.
• Usmani, M. T. (2002). Introduction to Islamic Finance. Norwell, MA: Kluwer Law International.
• Ülgener, S. F. (1981). Zihniyet ve Din: İslam, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı. İstanbul: Derin Yayınları.
• Yazır, E. M. H. (1992). Hak Dini Kur’an Dili. (Çev. S. Gülle). Cilt. II. İstanbul: Huzur Yayınevi.
• Yenice, A. C., Özdemir, M., & Koç, A. (2022). Looking at the ‘Big Picture’ in Islamic Economics and Finance Literature: A Bibliometric Analysis of WoS Indexed Documents. In Turkish Journal of Islamic Economics (Vol. 9). https://doi.org/10.26414/a481
• Yılmaz, E. (2021). Kâr Payı ve Faiz Oranları Üzerine Nedensellik Analizi: Türkiye ve Malezya Karşılaştırması. Yüksek Lisans Tezi, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zaman, A. (2017). Reviving the Promise of Islamic Economics. International Journal of Economics, Management and Accounting, 25(2), 205–225.
• Zaim, S. (1995). İslam-İnsan Ekonomi. İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
• Ziraat Katılım. (2023). Katılım Bankacılığı Ürünleri, (Erişim Tarihi 10.02.2023), https://www.ziraatkatilim.com.tr/bizi-taniyin/katilim-bankaciligini-taniyin/katilim-bankaciligi-urunleri.