Kraliçe Arı Sendromu Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: Special Issue, 188 - 201

Müslüme Akyüz , Fırat Gültekin , Zümral Gültekin , Mehtap Akyüz

Öz

Bu çalışmanın amacı kadınların kariyer engellerinden biri olan kraliçe arı sendromunun ölçülebilmesi için Grangeiro, Rezende, Gomes Neto, Carneiro ve Esnard (2022) tarafından geliştirilen 24 ifade ve 6 boyuttan oluşan ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik çalışmasının yapılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda veriler kadın öğretmenlerden ve üç ayrı gruptan elde edilmiştir. Ölçek uyarlama çalışmasında öncelikle yapı geçerliliği için açımlayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve birleşim ayrışım geçerlilikleri yapılmıştır. Son olarak ölçeğin ölçüt geçerliliği için cinsiyet ayrımcılığı ve iş tatmini ile ilişkilerine bakılmıştır. Bu analiz sonucunda kraliçe arı sendromunun cinsiyet ayrımcılığı ile pozitif, iş tatmini ile nagatif ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Ölçeğin güvenirliği için ise Cronbach alfa kat sayısına ve birleşik güvenirlik kat sayısına bakılmıştır. Yapılan analizler sonucunda ölçekten 3 ifade çıkarılmış ölçek 5 faktöre düşürülmüştür. Ölçek böylelikle Türk kültüründe 21 ifade ve 5 faktörden oluşan geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kraliçe Arı Sendromu, Cinsiyet Ayrımcılığı, İş Tatmini, Geçerlilik ve Güvenirlik

Turkish Adaptation of Queen Bee Syndrome Scale Validity and Reliability Study

Öz

The aim of this study is to conduct a validity and reliability study of the scale consisting of 24 statements and 6 dimensions developed by Grangeiro (2022) in order to measure the queen bee syndrome, which is one of the career barriers of women. In the scale adaptation study, firstly, exploratory factor analysis, confirmatory factor analysis and conjunction-disjunction validity were performed for construct validity. Finally, for the criterion validity of the scale, its relationships with gender discrimination and job satisfaction were examined. As a result of this analysis, it was found that queen bee syndrome was positively related to gender discrimination and negatively related to job satisfaction. For the reliability of the scale, Cronbach's alpha coefficient and combined reliability coefficient were analysed. As a result of the analyses, 3 statements were removed from the scale and the scale was reduced to 5 factors. Thus, the scale was found to be a valid and reliable scale consisting of 21 statements and 5 factors in Turkish culture.

Anahtar Kelimeler

Queen Bee Syndrome, Gender Discrimination, Job Satisfaction, Validity and Reliability

Kaynakça

• Adams, S. M., Gupta, A., Haughton, D. M., & Leeth, J. D. (2007). Gender Differences in CEO Compensation: Evidence from the USA. Women in Management Review, 22(3), 208-224.
• Akdöl, B., & Menteş, S.A. (2017). Kadınların Yönetici Pozisyonlarında Yaşadıkları Zorluklar Ve Lider Üye Etkileşiminde Cinsiyetin Rolü. Business & Management Studies: An International Journal. 5(3), 859–879. https://doi.org/10.15295/bmij.v5i3.158.
• Akman, G., & Akman, Y. (2016). Kraliçe Arı Sendromu Bağlamında Kadın Öğretmenlerin Kadın Yöneticilere İlişkin Görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 748-763. https://doi.org/10.14686/buefad.v5i3.5000195251
• Aksu, M., & Şahin, B. (2022). Kraliçe Arı Sendromu Bağlamında Kadınların Kariyer Yolunda Erilleşme Sorununun Teorik Incelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İnsan Kaynakları Yönetimi Dergisi, 1 (1), 1-25
• Arvate, P. R., Galilea, G. W., & Todescat, I. (2018). The Queen Bee: A Myth? The Effect Of Top-Level Female Leadership On Subordinate Females. The Leadership Quarterly, 29 (5), 533-548. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2018.03.002
• Barreto, M., Ryan, M. K., & Schmitt, M.T. (2009). The Glass Ceiling In The 21st Century: Understanding Barriers To Gender Equality. Washington, DC: American Psychological Association.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Brayfield, A. H, & Rothe, H. F. (1951). An Index of Job Satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35.5, 307.
• Brislin, Richard W., LonnerWalter J., & Thorndike Robert M, (1973), Cross Cultural Research Methods, New York, John Wiley - SonsPub.
• Branscombe, N. R. Ellemers, N., Spears, R., & Doosje, B. (1999). The Context And Content Of Social İdentity Threats. In N. Ellemers, R. Spears, & B. Doosje (Eds.), Social Identity: Context, Commitment, Content, (35-58). Oxford: Blackwell.
• Bune, K. (2008). Queen Bee Syndrome Produces Stinging Victimisation. https://www.lawofficer.com/queen-bee-syndrome-produces-stinging-victimization/ Erişim Tarihi: 02.07. 2024. 
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Kahveci, Ö., & Demirel, F. (2004). Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4(2), 207-239.
• Cherne, F. (2003). Know The Queen Bee. http://www.imdiversity.com/index.asp. Erişim Tarihi: 30.02. 2024.
• Çetinkanat, C. (2000). Örgütlerde Güdüleme ve İş Doyumu, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Derks, B., Ellemers, N., Van Laar, C.V., & Groot, D.K. (2011). Do Sexist Organizational Cultures Create The Queen Bee?. British Journal of Social Psychology, (50), 519-535.
• Derks, B., Van Laar, C. & Ellemers, N. (2016). The Queen Bee Phenomenon: Why Women Leaders Distance Themselves From Junior Women. The Leadership Quarterly, 27(3), 456-469.
• Derks, B. (2017). The Queen Bee Syndrome. In S. G. Rogelberg, Encyclopedia of Industrial and Organizational Psychology (2nd Edition). Thousand Oaks, CA: Sage
• Davidson, M. & Cooper, C.L. (1992). Shattering The Glass Ceiling: The Woman Manager. London: Paul Chapman Publishing.
• Duru, H., Bayraktar, M., & Gültekin, F. (2020). Öğretmen Adaylarının Kariyer Kararlarının Algılanan Kariyer Engelleri ve Kariyer Geleceği Açısından İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(2), 613-629.
• Ellemers, N., Heuvel, H., Gilder, D., Maass, A., & Bonvini, A. (2004). The Underrepresentation Of Women İn Science: Differential Commitment Or The Queen Bee Syndrome? British Journal of Social Psychology, 43(3), 315–338. https://doi.org/10.1348/0144666042037999
• Faniko, K., Ellemers, N., & Derks, B. (2016). Queen Bees and Alpha Males: Are successful women more competitive than successful men?. European Journal of Social Psychology. 46 (7), pp. 903–913.
• Faniko, K., Ellemers, N., Derks, B., & Lorenzi-Cioldi, F. (2017). Nothingchanges, Really: Why Women Who Break Through The Glass Ceiling end Upreinforcing İt. Personality and Social Psychology Bulletin,(43), 638–651.
• Faniko, K. Naomi Ellemer, N. ve Derks, B. (2020). The Queen Bee Phenomenon In Academia 15 Years After: Does It Still Exist, and If So, Why?. British Journal of Social Psychology,  60 (2), 383–399,   https://doi.org/10.1111/bjso.12408
• Fornell, C. & Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models With Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50. https://doi.org/10.2307/3151312.
• George D., & Mallery P. (2003). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference. 11.0 update (4th ed.). Boston: Allyn & Bacon.
• Gini, A. (2001). My Job My Self: Work And The Creation Of The Modern İndividual. London: Routledge.
• Grangeiro, R. da R., Rezende, A. T., Gomes Neto, M. B., Carneiro, J. S., & Esnard, C. (2022). Queen Bee Phenomenon Scale: Psychometric Evidence In The Brazilian Context. Brazilian Administration Review, 19(1), e210070. https://doi.org/10.1590/1807-7692bar2022210070
• Gutek, B.A. Cohen, A.G. ve Tsui, A. (1996). Reactions to Perceives Discrimination, Human Relations. 49(6): 791-814, https://doi.org/10.1177/001872679604900604
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (2.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürsözlü, S. (2012). Cinsiyet Rolü ve Örgütsel Yansımaları Üzerine Bir Araştırma. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD Yönetim Organizasyon Bilim Dalı. Yayınlanmış Doktora Tezi. İstanbul.
• Harrington, D. (2009). Confirmatory Factor Analysis. New York: Oxford University Press.
• İnandı, Y., & Tunç, B. (2012). Kadın Öğretmenlerin Kariyer Engelleri İle İş Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişki. Eğitim bilimleri Araştırmaları dergisi, 2(2), 203-222.
• Judge, T. A., Locke, E. A., Durham, C. C ve Kluger, A. N. (1998). Dispositional Effects on Job and Life satisfaction: The Role of Core Evaluations. Journal of Applied Psychology, 83(1), 17.
• Kanter, R.M. (1977). Some Effects of Proportions on Group Life: Skewed Sex Ratiosand Responses To Token Women. The American Journal of Sociology, 82 (5), 965-990.
• Keser, A., & Bilir, K. B. Ö. (2019). İş Tatmini Ölçeğinin Türkçe Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalişmasi. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(3), 229-239.
• Kılıç, S.D. (2023). Kadın Yöneticilere İlişkin Kadın Öğretmenlerin Görüşleri: Kraliçe Arı Sendromu Kapsamında Bir Değerlendirme, International Academic Social Resources Journal, 8 (46), 2181-2190. http://dx.doi.org/10.29228/ASRJOU RNAL.68095
• Kline, P. (1994). An Easy Guide To Factor Analysis. New York: Routledge.
• Kline, R. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York.
• Larrieta-Rubín de Celis, I., Velasco-Balmaseda, E., Fernández de Bobadilla, S., Alonso-Almeida, M. d. M., & Intxaurburu-Clemente, G. (2014). Does Having Women Managers Lead To Increased Gender Equality Practices In Corporate Social Responsibility? Business Ethics: A European Review, 23(4), 372-385
• Mavin, S. (2008). Queen Bees, Wannabees And Afraid To Bees: No More “Best Enemies” For Women In Management?. British Journal of Management, (19), 75-84. https://doi.org/10.1111/j.1467-8551.2008.00573.x
• Oakley, J.G. (2000). Gender-based Barriers To Senior Management Positions: Understanding The Scarcity Of Female CEOs. Journal of Business Ethics, (27), 321-334.
• Özaydın, M.M. ve Özdemir, Ö. (2014). Çalışanların Bireysel Özelliklerinin İş Tatmini Üzerindeki Etkileri: Bir Kamu Bankası Örneği, İşletme Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 251-281.
• Özpehlivan, M. (2018). İş Tatmini: Kavramsal Gelişimi, Bireysel ve Örgütsel Etkileri, Yararları ve Sonuçları, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 43-70.
• Pillai, K. R., Prasad, S., & Thomas, J. (2011). Why do Women Still Experience Downward Gravitation In The Corporate Ladder? A Close Look At Glass Ceiling In Bahrain. Research and Practice in Human Resource Management, 19(1), 1-10.
• Sakallı-Uğurlu, N. (2002). Çelişik duygulu cinsiyetçilik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi. 17(49): 47-58.
• Sanchez, J. I. & Brock, P. (1996). Outcomes of Perceived Discrimination among Hispanic Employees: Is Diversity Management a Luxury or a Necessity?, The Academy of Management Journal, 39 (3), 704-719.
• Savcı, İ. (2000). Veri Girişinde Kadın Çalışanlar: 4s Ve 4s Dışı Deneyimleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 55(4): 132-145.
• Schneider, B. ve Snyder, R. (1975). Some Relationships Between Job Satisfaction and Organizational Climate, Journal of Applied Psychology, 60 (3), 318-328, https://doi.org/10.1037/h0076756
• Simon, D., Kriston, L., Loh, A., Spies, C., Scheibler, F., Wills, C., & Härter, M. (2010). Confirmatory factor analysis and recommendations for improvement of the Autonomy‐Preference‐Index (API). Health expectations, 13(3), 234–243. doi: 10.1111/j.1369-7625.2009.00584.x7
• Staines, G., Tavris, C., & Jayaratne, T. E. (1974). The Queen Bee Syndrome. Psychology Today, (7), 55–60.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics, (6), 497-516, Boston, MA: pearson.
• Tajfel, H. & Turner, J.C. (1986) The Social Identity Theory of Intergroup Behavior. In. Worchel, S. and Austin, W.G., Eds., Psychology of Intergroup Relation, Hall Publishers, Chicago, 7-24.
• Taşdelen-Baş, M. (2020). Kraliçe Arı Sendromu ve Hemşirelik Mesleği. Turkish Studies - Social, 15(1), 807-815.https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.39398
• Tharenou, P., Latimer, S., & Conroy, D. (1994). How do you make it to the top? An examination of influences on women's and men's managerial advancement. Academy of Management Journal, 37(4), 899–931. https://doi.org/10.2307/256604
• Yıldız, S. (2018). Türkiye'de Kadın Akademisyen Olmak. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8 (1), 29-40. https://doi.org/10.5961/jhes.2018