Orta Düzey Yöneticilerin Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Belirlenmesi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 188 - 204, 21.05.2019

Cihan İmre , Mustafa Meral

Öz

İş kazalarının kök neden analizleri
incelendiğinde yaklaşık olarak % 88 oranında kazanın, tehlikeli (güvensiz veya
standart altı) davranışlardan meydana geldiği görülmektedir. Bu yüksek oran,
çalışma hayatında güvenli davranışların belirlenmesi ve yaygınlaştırılması
ihtiyacının açık ve net bir ifadesidir. Davranış odaklı güvenlik yönetimi son
yıllarda oldukça popüler bir hale gelmiştir. İşyerlerinde güvenlik kültürü ve
güvenlik ikliminin üst düzeylere çıkarılması için çalışanların kişilik
özelliklerine göre farklı yaklaşımların ve yöntemlerin belirlenmesi oldukça
önemlidir. Dolayısıyla davranış değişikliğini oluşturma amacıyla ortaya
konulacak etkinliklerde mevcut durumda kişilik özellikleri ve güvenlik iklimi
algısı arasındaki ilişkinin ortaya konması gerekmektedir. Güvenlik iklimi
algısına olumlu etkileri olan kişilik özellikleri ön plana çıkarılırken olumsuz
etkisi olabilecek özelliklerinde iyileştirilmesi gerekir. Bu çalışmanın amacı
da beş faktör kişilik özelliklerinin iş güvenliği iklimine olan etkilerinin
belirlenmesidir. Araştırma ilişkisel tarama modelinde olup örneklem grubu,
örgüt kültürü üzerinde önemli etkileri olan yönetici pozisyonunda görev alan
çalışanlardan oluşmaktadır. Elde edilen verilerin analizi ile beş faktör
kişilik özellikleri ölçeği alt faktörleri ve iş güvenliği iklimi ölçeği alt faktörleri
arasında 11 adet pozitif, 6 adet negatif yönlü doğrusal ilişki tespit edilmiş,
önemli düzeyde korelasyonun olduğu görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

İş Sağlığı ve Güvenliği, Beş Faktör, Kişilik, Yönetici, Davranış

Kaynakça

• Atay, F. (2006). Endüstri Alanında Çalışan Bireylerin İş Doyumu Düzeylerinin İş Güvenliği Algıları Açısından İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sakaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Aydoğmuş, C. (2011). Kişilik Özellikleri ile İş Tatmini İlişkisi Üzerinde Psikolojik Güçlendirme Ve Dönüşümcü Liderlik Algısının Etkileri (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı ,Ankara.
• Bernstein, D.A., Stewart, A.C., Roy, E.J., Srull, T.K., Wickens, C.D. (1994). Psychology. Boston: Houghton Mifflin Company.
• Brown, R.L., Holmes, H. (1986). The Use of a Factor-Analytic Procedure for Assessing the Validity of an Employee Safety Climate Model. Accidents Analysis and Prevention 18(6), 455-470.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (15. Baskı) Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Can, H., Aşan, Ö., Aydın, E.M. (2006). Örgütsel Davranış. İstanbul: Arıkan Basım Dağıtım Ltd. Şti.
• Clarke, S. (2010). An İntegrative Model of Safety Climate: Linking Psychological Climate And Work Attitudes to İndividual Safety Outcomes Using MetaAnalysis. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83, 553–578.
• Çözüm Araştırma, http://www.cozumarastirma.com.tr/orneklemhesaplama_1_60.htm Erişim Tarihi: 11.05.2018.
• Dedobbeleer, N., Béland, F. (1991). A Safety Climate Measure for Construction Sites. Journal of Safety Research, 22(2), 97-103.
• Dejoy, D. M. (1994). Managing Safety in the Workplace: An Attribution Theory Analysis and Model. Journal of Safety Research, 25(1), 3-17.
• Eryılmaz, A., Öğülmüş, S. (2010). Ergenlikte Öznel İyi Oluş ve Beş Faktör Kişilik Modeli. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,Cilt 11,Sayı 3,s.189-203.
• Fitzgerald, M.K. (2005).Safety Performance Improvement Through Culture Change. Process Safety Environmental Protection,Volume 83,s324-330.
• Flin R., Mearns K., O'Connor P., Bryden R. (2000). Measuring Safety Climate: İdentifying the Common Features. Safety Science (34) 177-192.
• Flin, R. (2007). Measuring Safety Culture in Healthcare: A Case for Accurate Diagnosis. Safety Science, 45(6), 653-667.
• Garcia, D. (2011). The Affective Temperaments: Differences Between Adolescents in the Big Five Model and Cloninger’s Psychobiological Model of Personality.Springer Science Business Media B.V. ,Journal Happiness Stud 13:s999–1017.
• Griffin M.A., Neal, A. (2000). Perceptions of Safety at Work: A Framework for Linking Safety Climate to Safety Performance, Knowledge, And Motivation. Journal of Occupational Health Psychology, 5, 347–358.
• Guldenmund, F.W. (2000). The Nature of Safety Culture: A Review of Theory and Research. Safety Science, 34, s. 215–257.
• Hahn, S.E., Murphy, L.R. (2008). A Short Scale for Measuring Safety Climate. Safety Science, 46, 1047–1066.
• Hofmann, D.A., Stetzer, A. (1996). A Cross-Level Investigation of Factors Influencing Unsafe Behaviors and Accidents. Personnel Psychology, 49(2):307 – 339.
• Hogan, R. (2009). Kişilik ve Kurumların Kaderi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Hudson, H. (2007). Safety Analysis. Volume 67, s.299-301.
• İnanç, B.Y., Yerlikaya, E.E. (2011). Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım: Ankara.
• Martinez, C.M., Gracia, F., Tomas, I., Peiro.J.M. (2011). Leadership And Employees Perceived Safety Behaviours in A Nuclear Power Plant: A Structural Equation Model. Safety Science, 49, 1118–1129.
• Merdan, E. (2013). Beş Faktör Kişilik Kuramı ile İş Değerleri İlişkisinin İncelenmesi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Sayı 7.
• Neal, A., Griffin, M.A. (2002). Safety Climate and Safety Behaviour. Australian Journal of Management, 27, 67–78.
• Neal, A., Griffin, M.A. (2004). Safety Climate and Safety at Work. In M. R. Frone & J. Barling (Eds.). The Psychology of Workplace Safety (s.15–34). Washington, DC: American Psychological Association.
• Neal, A., Griffin, M.A., Hart, P.M. (2000). The İmpact of Organizational Climate and İndividual Behavior. Safety Science, 34, s. 99-109.
• Niskanen T.(1994). Safety Climate in the Road Administration. Safety Science 17(4):237-255.
• Olive, C., O’Connor, T.M., Manan, M.S. (2006). Relationship of Safety Culture and Process Safety. Journal of Hazardous Materials, 130 (1–2), 133–140.
• Polat, M. (2009). Örgütsel Özdeşleşmenin Öncülleri ve Ardılları Üzerine Bir Saha Çalışması (Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi İştetme Ana Bilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı, Bursa.
• Robbins, S.P. (2001). Organizational Behavior. New Jersey: Prentice Hall, 9th edition.
• Sava, F.A., Popa, R.I. (2011). Personalıty Types Based On The Bıg Fıve Model. A Cluster Analysıs Over The Romanıan Populatıon. Cognition, Brain, Behavior. An Interdisciplinary Journal, Volume XV, No. 3, s359-384.
• Sümer, N., Lajunen, T., Özkan, T. (2005). Big Five Personality Traits as the Distal Predictors of Road Accident Involvment. G. Underwood (Ed.), Traffic and Transport Psychology, Elsevier Ltd.
• Tatar, A. (2009). Beş Faktör Kişilik Modeline Dayalı Olarak Sporcu Kadın ve Erkeklerin Kişilik Profillerinin Karşılaştırılması. Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe J. of Sport Sciences 20 (2), s70–79.
• Tekin, Ö.A., Turan, S.N., Özmen, M., Turhan, A.A., Kökçü, A. (2012). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Örgütsel Çatışma Yönetimi Arasındaki İlişkiler: Ankara’daki Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Journal of Yasar University 2012 27(7) 4611 – 4641.
• Tharaldsen, J.E., Olsen, E., Rundmo, T. (2008). A Longitudinal Study of Safety Climate on The Norwegian Continental Shelf. Safety Science, 46, 427–439.
• Tikici, M., Türk, M., Helvacı, B. (2005). Kişiliğin İşletmelerde İçsel ve Dışsal Müşteri İlişkileri Açısından Önemi, Örgütsel Davranış Boyutlarından Seçmeler. Ed. Mehmet Tikici, Ankara: Nobel Yayın, 1. Basım. s. 85-126.
• Tok, E.S.S., Arkar, H. (2012). Psikobiyolojik Kişilik Modeli ile Beş Faktör Kişilik Kuramının Türk Örnekleminde Karşılaştırılması. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2012; 13:s262-269.
• Wiegmann, D.A., Zhang, H., Thaden, T.V., Sharma, G., Mitchell, A. (2002). A Synthesis of Safety Culture and Safety Climate Research. Technical Report ARL-02-3/FAA-02-2, Aviation Research Lab Institute of Aviation.
• Williamson, A.M., Feyer, A.M., Cairns, D., Biancotti, D. (1997). The Development of A Measure of Safety Climate: The Role of Safety Perceptions and Attitudes. Safety Science, 25, 15–27.
• Wood, J.M., Chapman, S., Fromholtz, M.V., Fromholtz, M., Wallace J., Zeffane R.M., Schermerhorn, J.R.Jr., Hunt, J.G., Osborn R.N. (2004). Organisational Behaviour : A Global Perspective. Avustralia: John Wiley & Sons Inc.
• Yiğit, R., Deniz, M.E. (2012). Polislerin İletişim Becerilerinin Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ve Empatik Eğilimlerine Göre İncelenmesi. Polis Bilimleri Dergisi Cilt:14 (3), s.67-84.
• Zel, U. (2001). Kişilik ve Liderlik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zohar D. (2000). A Group-Level Model of Safety Climate: Testing the Effect of Group Climate on Microaccidents in Manufacturing Jobs. The Journal of Applied Psychology, (4), 587-596.
• Zohar, D. (1980). Safety Climate in Industrial Organizations: Theoretical and Applied Implications. Journal of Applied Psychology, 65(1), 96-102.
• Zohar, D. (2003). Safety Climate: Conceptual and Measurement İssues. Oup Uncorrected Proof – Firstproofs, (17), s317-334.
• Zohar, D. (2008). Safety Climate and Beyond: A Multi-Level Multi-Climate Framework. Safety Science 46(3):376-387.
• Zohar, D., Luria, G. (2005). A Multilevel Model of Safety Climate: Cross-Level Relationships Between Organization and Group-Level Climates. Journal of Applied Psychology, Vol. 90, No. 4, 616 – 628.