Bulgar Ders Kitaplarında Osmanlı ve Türk İmajının Ele Alınış Biçiminin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 507 - 524, 23.10.2020

Mustafa Şeker , Genç Osman İlhan

Öz

Tarih, her devletin kendi resmi ideolojisini ve misyonunu, milletinin vatandaşlık bağını güçlü tutmak için geçmişini ve kültürünü öğretme aracı olarak kullandığı sosyal bilimlere ait bir disiplindir. Genellikle devletlerin bilinçaltında yattığı kabul edilen hakikat budur. Fakat bazı devletler, geçmişi vatandaşlarına manipüle ederek aktarmak için tarih ilmini bir dezenformasyon aracı olarak kullanmaktan çoğu zaman çekinmemiştir. Özellikle ulusçuluğun devlet politikalarını şekillendirdiği 19. ve 20 yüzyıl başlarında vatandaşlık algısının yerleştirilmesi için tarihi ve ders kitaplarını yönlendirici bir araç olarak kullanma durumu, yeni kurulmuş devletlerin de sıkça kullandığı bir metot olmuştur. Bu araştırmada; Balkanlarda uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan milletlerden biri olan Bulgarların günümüz ders kitapları incelenmiştir. Özellikle bu çalışmada; Bulgaristan Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nın onayı ile 2018-2019 eğitim-öğretim yılında okullarda okutulan, Türkiye’de Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersine karşılık gelen 3. ve 4 sınıflara ait “İnsan ve Toplum” adlı ders kitapları incelenmiştir. Doküman inceleme metoduyla yapılan bu çalışmayla Bulgaristan ders kitaplarında Osmanlı ve Türk imajının ele alınış biçimi araştırılmıştır. Yapılan araştırmaya göre; ders kitaplarında Osmanlı ve Türk imajının olumsuz biçimde ele alındığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tarih, İnsan ve Toplum, Eğitim Sistemi, Bulgar Eğitim Sistemi, Ders Kitabı, Osmanlı İmajı, Türk İmajı

Kaynakça

• Acar, Ü. (2019). Meşrutiyet Dönemi Düşünce Akımları ve Günümüze Yansımaları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(2), 413-424.
• Alptekin, H. ve Diğerleri (2020). Bulgaristan Türklerinin Kültürel, Ekonomik ve Siyasi Sorunları, Talepleri, Çözüm Öneriler. SETA Yayınları.
• Aydın, M. (2002). 1876 Bulgaristan Ayaklanmasının Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(12).
• Aydoğdu, E. (2011). Bulgaristan’da Türkçe Öğretimi ve İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarının İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Balta E. ve Demir, S. (2016). Tarih, Kimlik ve Dış Politika: Rusya Federasyonu Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk İmajı, Bilig, 76, 10.
• Biricky, G. (2013). The Ottoman age in Southern Central Europe as represented in secondary school history textbooks in the Czeck Republic, Hungary, Polland and Slovakia. Journal of Educational Media, Memory and Society, 5(1),108-129.
• Bodin, J. (1992). On Sovereignty: Four Chapters From The Six Books Of The Commonwealth. (Julian H. Franklin, Der.), Cambridge: Cambridge University Press.
• Brockelmann, C. (1964). İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi. (Neşet Çağatay, Çev.), Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Bozkuş, D. B. (2014). Ermeni Tarih Ders Kitaplarında Türk İmgesi. Yeni Türkiye, 60.
• Çolak, F. (2013). Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye Göç Hareketi (1950-1951). Tarih Okulu Dergisi, 14, 113-145.
• Ekinci, E. B. (2009). Dünya Müsamahanın Ne Olduğunu Sultan Fatih'ten Öğrendi, Türkiye Gazetesi. http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=166 sitesinden alınmıştır.
• Eminov, A. (2002). Bulgaristan’daki Türkler. Türkler Ansiklopedisi, 20, 379–382.
• Faroqhi, S. (2002). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam-Ortaçağ’dan Yirminci Yüzyıla. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Hacısalihoğlu, N. E. (2017). Bulgaristan Tarih Algısında ve Tarih Ders Kitaplarında Devşirme Sistemi ve Yeniçeriler. Tarih Dergisi, 66(2), 129-154.
• Hacısalihoğlu, N. E. (2018). Bulgaristan Lise Tarih Ders Kitaplarında Türk İmajı. (Ahmet Şimşek, Çev.), Ankara: Pegem Akademi.
• Georgieva S. ve Diğerleri (1985). Bulgaristan 5. Sınıf Tarih Ders Kitabı. Sofya: Halk Kültürü Devlet Basımevi.
• Karpat, K. H. (2004). Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk. (Recep Boztemur, Çev.), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kia, M. (2011). Daily Life in The Ottoman Empire. California: Greenwood Press.
• Konan, B. (2015). Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumuna İlişkin Bir Değerlendirme. AÜHFD, 64(1), 171-193.
• Korkmaz, N. ve Öztürk, A. (2017). Bulgaristan Türklerinin Göç Süreci ve Göçmenlerin Türkiye’deki İskân ve İş Gücüne Dayalı Entegrasyonu. ANKASAM-Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1(3), 268-289.
• Korkmaz, N. (2017). Bulgar Milliyetçiliğinin Doğuşu, Ortodoks Unsurları, Gelişimi ve Türklerin Ötekileştirilmesi. Akademik Bakış, 10(20).
• Köksal, O. (2005). Certain Reforms Conducted in Bulgaria in the post-Tanzimat Era and the Establishment of the Danube Province, Turkish Review of Balkan Studies, Annual 2005/10, İstanbul.
• Levy, A. (1994). The Jews Of The Ottoman Empire. Princeton NJ: Darwın Press.
• Lewis, B. (1996). İslam Dünyasında Yahudiler (B. S. Şener, Çev.). Ankara: İmge Yayıncılık.
• Jelavich, C. and Jelavich B. (1977). The Establishment of the Balkan National States, 1804-1920, London.
• Jelavich, B. (2009). Balkan Tarihi 18. ve 19. Yüzyıllar (İ. Durdu, H. Koç, G. Koç, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• McCarthy, J. (1998). Ölüm ve Sürgün, Osmanlı Müslümanlarına Karşı Yürütülen Ulus Olarak Temizleme İşlemi 1821-1922. (B. Umar, Çev.), İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Mevsim, H. (2011). Bulgar Gözüyle İstanbul. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Neuburger M. (2013). Balkan Smoke: Tobacco and the Making of Modern Bulgaria. Ithaca: Cornell University Press.
• Özgişi, T. (2014). Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda Birlikte Yaşama Kültürünü Geliştirmek İçin Uyguladığı Politikalara Örnekler. The Journal of Academic Social Science Studies, 26, 345-356.
• Richard, M. (1980). The Bulgarian Massacres Reconsidered. Slavonic and East European Review, 58(2), 222.
• Şahingöz, M. ve Bilalli, S. (2018). Balkanlar’da Eğitim Kurumlarında Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk İmajı. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 14(28).
• Şengül, T. (2006). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Siyasi Fikir Akımlarının Tarih Eğitimine Yansımaları (1908-1931). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Şentürk, H. (1992). Osmanlı Devleti`nde Bulgar Meselesi (1850-1875). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Şimşek, A. ve Cou, E. Y. (2019). Güney Kore Tarih Ders Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algıları, bilig, 89, 143-170.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tak, İ. ve Yıldız, N. (2014). 1980–1990 Yılları Arasında Bulgaristan’da İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algısı. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2).
• Todorova, M. (2009). Bones of Contention: The Living Archive of Vasil Levski and the Making of Bulgaria’s National Hero. Budapest & New York: Central European University Press.
• Yıldırım, T. ve Şimşek, A. (2017). Erken Cumhuriyet Dönemi’nde “Biz”in İnşası: Tarih Ders Kitapları Üzerine Bir Değerlendirme. GEFAD, 37(1), 367–389.
• Yiğitoğlu, M. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nda İslami Perspektifin Gayr-i Müslimlere Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(4).
• Wittek P. (1985). Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu. (F. Berktay, Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.