Klasik Türk Edebiyatında Matla‘ Söyleme Geleneği ve Hâşimî’nin Matlalarının Yeni Bir Nüshası

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 369 - 413, 30.06.2020

Aysun Çelik

Öz

Klasik Türk edebiyatında matlaın bir nazım şekli olarak kullanılmasının yanı sıra 16. asır şairlerinden Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî, bilinçli ve düzenli bir matla söyleme geleneği başlatmıştır. Sosyal hayatın konu edildiği, şûhâne ve doğal bir üslubun tercih edildiği, deyim, atasözü ve veciz ifadelerin sıklıkla kullanıldığı bir tarzı temsil eden bu gelenek, bugünkü tespitlerimize göre, Cemâlî de dâhil olmak üzere en az altı temsilciye sahiptir. 1100 adet matlaın sahibi Cemâlî’den sonra; Rüşdî’nin 403, Fennî’nin 366, Hâşimî’nin 334, Himmet-zâde Abdî’nin 253 ve Subhî-zâde Feyzî’nin 133 adet matlaı olduğu ve -Rüşdî hariç- bu şairlerin Cemâlî’yi kaynak göstererek matla söylediği tarafımızdan tespit edilmiştir. 17. asrın “tarih düşürme ve muamma manzumeleri”yle meşhur şairi Bursalı Hâşimî de matla söyleme konusunda Cemâlî’nin izinden gidenlerdendir. Hâşimî’nin şiirlerinin toplandığı ve birçok nüshasının olduğunu bildiğimiz divanı üzerinde iki adet yüksek lisans tezi hazırlanmıştır. Bu tezlerde Hâşimî’nin matlalarının çok kısa bir değerlendirmesi yapılmış ve metinleri verilmiştir. Ancak Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu içerisinde 06 Mil Yz FB 533/3 numarada kayıtlı bulunan bir şiir mecmuasının 150b-153b yaprakları arasında yer alan Metâli‘-i Hâşimî-i Burûsevî adlı bölümde Hâşimî’nin daha önce yayımlanmamış matlaları bulunmaktadır. Bu makalede; Cemâlî’nin temsil ettiği matla söyleme ekolünün diğer mümessilleri tanıtılmış, Hâşimî’nin matlalarının tespit ettiğimiz yeni nüshası değerlendirilerek Metâli‘-i Hâşimî konusundaki en geniş inceleme-metin çalışması ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Matla,, Cemâlî,, Hâşimî.

Kaynakça

• Bulan, A. (1993). Hâşimî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Çelik, A. (2017). Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî ve Metâli‘-i Cemâlî ile Şehr-engîz-i İstanbul Adlı Eserleri (İnceleme-Metin). Konya: Palet Yayınları.
• Demirkazık, İ. (2009). 18. YY. Şairi Mustafa Fennî Dîvân (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, C. (2004). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ece, S. (1996). Tahkiye Açısından Haşimî’nin Mihr ü Vefa Mesnevisi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Ekici, H. (2006). Sahhaf Rüşdî ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eren, A. (2012). Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî ve Metâli‘-i Cemâlî ile Şehr-engîz-i İstanbul Adlı Eserleri (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.