Çeşme Kalesi'nin UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi İlgisindeki "Ceneviz" Dönemine Metodolojik Bir Yaklaşım

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 551 - 568, 30.09.2021

Hasan Sercan Sağlam

Öz

UNESCO Dünya Miras Listesi gibi küresel bilinirliğe sahip bir listeleme, mimari mirasın korunma sürecini olumlu etkileyebileceği gibi anıtların uluslararası tanınırlıkta birer kültür destinasyonu haline gelmesini de sağlayabilmektedir. Mimari mirasın korunması için elzem düzenlemelerin yapılması yanında, bu anıtların tarihi yönden tanımlayıcı tematik ilgide değerlendirilip nitelikli ve belirli bir mimari bağlama oturtulması da büyük önem arz etmektedir. Lakin mimarlık ve bağlantılı bilimsel disiplinlerin kapsamındaki incelemeler koruma sürecinde arka planda kalabilmektedir. Bu da literatürde muğlaklıklara neden olmakta ve hatta ilgili anıtların tutarsız tematik kimliklerle hatalı tanımlanmasına neden olarak UNESCO sürecine dahi yansıyabilmektedir. UNESCO Türkiye Milli Komisyonu'nun başvurusuyla Çeşme Kalesi 2020'de "Ceneviz Ticaret Yolu’nda Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Kale ve Surlu Yerleşimleri" başlıklı dosyaya dahil edilerek UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne alınmıştır. Buna karşın tema ile anıt arasında mimarlık tarihi açısından kritik tutarsızlıklar söz konusudur. Bu araştırmada Çeşme Kalesi UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi bağlamında birincil kaynaklar yoluyla etraflıca ele alınarak bilimsel olarak günümüze değin varsayımdan öteye geçememiş, iddia konusu "Ceneviz" kimliğine dair metodolojik bir irdeleme ortaya konmuştur. Bulgular, Çeşme Kalesi'ne yönelik Ceneviz ilgisinde somut hiçbir verinin bulunmadığını göstermekte ve yalnızca Osmanlı dönemini işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cenevizliler, Ege Denizi, Kale, Mimarlık Tarihi, Savunma Yapıları, UNESCO

Kaynakça

• Aktepe, M. M. (1993). Çeşme. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 8, 287-288). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Anderson, W. (1984). Castles of Europe from Charlemagne to the Renaissance. Hong Kong: Omega Books.
• Argenti, P. P. (1958). The Occupation of Chios by the Genoese and Their Administration of the Island, 1346-1566 (Cilt 3), Notarial Deeds. Cambridge: Cambridge University Press.
• Babinger, F. (1957). Die Aufzeichnungen des Genuesen Iacopo de Promontorio - de Campis über den Osmanenstaat um 1475. Münih: Bayerischen Akademie der Wissenschaften.
• Baillie-Hislop, M. J. (2016). Castle Builders, Approaches to Castle Design and Construction in the Middle Ages. Barnsley: Pen & Sword.
• Balard, M. (1978). La Romanie Genoise. Cenova: Atti Della Societa Ligure Di Storia Patria.
• Baykara, T. (1990). Çeşme Kalesi. Belleten, 54(210), 603-630.
• Benvenuti, G. (1977). Storia della Repubblica di Genova. Milano: Mursia.