Diyanet İşleri Başkanlığı Merkez Kütüpanesi’nde Korunan Üç Adet Kur’ân-ı Kerîm’in Tezhiplerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 4, 882 - 895, 31.12.2022

Şerife Ümran Çavuşoğlu Muhammet Bilgen

Öz

Geçmişten günümüze Türkler hakim oldukları coğrafyalarda kendi kültürlerini, bulundukları coğrafyanın kültürü ile harmanlayarak, kendi sanat anlayışlarını geliştirmişlerdir. Bu kültürel birikimlerini, gelecek kuşaklara aktarmak için yazıyı, bezemeyi, kısacası sanatı kullanmışlardır. Sanat bir kitabın bünyesinde cilt, ebru, hat, minyatür, tezhip olarak vücut bulmuştur. Tezhip Orta Asyadan günümüze kadar gelen Türk sanatlarındandır. Türklerin ilime verdikleri önem onların kitap sanatlarına yansımıştır. Türklerin İslamiyet’i seçmeleri ve kutsal kitabı süslemeleri de tezhip sanatında ilerlemelerini sağlamıştır. Bu araştırmada Diyanet İşleri Başkanlığı Merkez Kütüphanesinde korunan Klasik döneme ait oldukları düşünülen üç adet 000645, 000071, 000059 envanter numaralı Kurân-ı Kerîmin tezhipleri incelenmiştir. Eserlerin görselleri dijital ortamda yapılan arşiv taramasından elde edilmiş ve ayrıca eserler bulundukları kütüphanede yerinde incelemeye tabi tutulmuştur. İstinsah tarihi belli olmayan yazma eserlerin işçilik, motif, kompozisyon, üslupsal özelliklerine bakılarak tezhiplerinin hangi döneme ait olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Bulgulara göre çalışmada incelenen Kur’an süslemelerinin Klasik dönem tezyinat özelliklerini taşıdığı düşünülmektedir. Çalışmada incelenen yazma eserlerin tezhiplerinin detaylı çizimlerle ve yazılı olarak kayıt altına alınması, Türk sanatı ile ilgili çalışma yapan araştırmacılara kaynak oluşturması ve gelecek nesillere aktarılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yazma Eser, Kur’an-ı Kerîm, Tezhip, Diyanet İşleri Başkanlığı Merkez Kütüphanesi

Kaynakça

• Birol, İ. (2012). Tezhip. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları. 41, 61-62 https://islamansiklopedisi.org.tr/tezhip#1
• Birol, İ. (2017). Klasik Cevir Türk Tezyini Sanatlarında Desen Tasarımı Çizim Tekniği ve Çeşitleri. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Binark, İ. (1964). Türk Kitapçılık Tarihinde Tezhip Sanatı. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni,13,3-4. 17-35
• Binark, İ. ( 1969). Tezhip Sanatı ve Kitapçılık Tarihimizde Fatih Devri Tezhipleri. Türk Kültürü. 75 (VII). Türk Kültür Araştırma Enstitüsü. 220-233
• Binark, İ. (1975). Eski Kitapçılık Sanatımız. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Derman, F. Ç. (2010). Tarihimizde Mushafların Bezenmesi. Diyanet İlmi Dergi. Ankara: TDV Yayınları. 46 (4). 137-144.
• Derman, F. Ç. (2012). Tezhip. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları. 41. 61-68 https://islamansiklopedisi.org.tr/tezhip#1 Derman, F. Ç. (2013). Osmanlı İstanbul’unda Bezeme Sanatı. I. Uluslararası İstanbul Sempozyumu, İBB Yayınları. 445-509
• Dilber, M. (2022). Kastamonu yazma eser kütüphanesinde muhafaza edilen 1903 envanter numaralı Kur’ân-ı Kerîmin tezhip sanatı açısından incelenmesi. Journal of Humanities and Tourism Research, 12 (3): 521-540.
• Duran, G. (2018). Osmanlı Tezhip Sanatında Natüralist Üslûpta Çiçekler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.2:31. 177-199
• Kaçar, U. (2020). Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü’nde Korunan Alanya Müzesi 487 Envanter Numaralı Kur’an-ı Kerîm’in Tezhiplerinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.