Türkiye’nin KEİ Ülkeleri ile Ticaret Yoğunluk Analizi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 117 - 129, 26.12.2024

Elif Sarıçiçek

https://doi.org/10.58767/joinbat.1536095

Öz

Uluslararası ticaret ülkelerin kaynaklara ulaşmasında ve ülkelerin kalkınmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu durum ise ülkeleri daha fazla işbirliği yapmaya ve ticari anlaşmalar gerçekleştirmeye teşvik etmektedir. Bu doğrultuda, ticari ilişkileri güçlendirmek, ticareti kolaylaştırmak için birçok işbirliği ve anlaşmalar yapılmaktadır. Karadeniz Bölgesi, Asya ve Avrupa arasında önemli bir geçiş noktasıdır. Türkiye ise Karadeniz’de jeopolitik ve stratejik bir öneme sahiptir. Karadeniz Ekonomik İşbirliği üye ülkeler arasında barışı, istikrarı ve ekonomik işbirliğini sağlamayı hedeflemektedir. Aynı zamanda, ticaretin önündeki engellerin kaldırılması ve bölgelerarası ticaretin artırılması gibi birçok hedefe sahiptir. Bu hususta, Türkiye’nin üye ülkeler ile ticaret performansının değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin Karadeniz Ekonomik İşbirliği ülkeleri ile ticaretini değerlendirmek ve ticaret yoğunluk analizi ile ticaret yoğunluklarının dünyanın geri kalanına göre beklenenden daha yüksek veya daha düşük olup olmadığını ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, Türkiye’nin Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü ile 2019-2023 yılları arası ticareti değerlendirilmiş ve üye ülkeler ile ticaret yoğunlukları ticaret yoğunluk endeks hesaplaması kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmada, Türkiye ile Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün ticaretinin değerlendirilmesi sonucunda, Türkiye’nin toplam ihracatında Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün önemli bir paya sahip olduğu ve ticaret akışının yıllara göre artış gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Ticaret yoğunluk analiz sonuçlarına göre, Türkiye’nin Ermenistan hariç geri kalan 11 üye ülke ile dünyanın geri kalanına göre beklenenden daha yüksek ticaret yoğunluğuna sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Üye ülkeler arasında ise en yüksek ticaret yoğunluk endeks değerine sahip ülkenin Gürcistan olduğu, en düşük ticaret yoğunluk endeks değerine sahip ülkenin ise Ermenistan olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

KEİ, Türkiye, Ticaret Yoğunluk Analizi, Dış Ticaret

Türkiye's Trade Intensity Analysis with BSEC Countries

Öz

International trade plays an important role in countries' access to resources and in their development. This situation encourages countries to cooperate more and to realize trade agreements. In this direction, many cooperation and agreements are made to strengthen trade relations and facilitate trade. The Black Sea Region is an important transit point between Asia and Europe. Türkiye has a geopolitical and strategic importance in the Black Sea. The Black Sea Economic Cooperation aims to ensure peace, stability and economic cooperation among member countries. It also has many objectives such as removing barriers to trade and increasing interregional trade. In this regard, it is important to evaluate Türkiye's trade performance with member countries. The aim of this study is to assess Türkiye's trade with the Black Sea Economic Cooperation countries and to reveal whether their trade intensities are higher or lower than expected compared to the rest of the world through trade intensity analysis. Accordingly, Türkiye's trade with the Organization of the Black Sea Economic Cooperation for the period 2019-2023 is evaluated and trade intensity with member countries is analyzed using the trade intensity index calculation. The study concludes that the Organization of the Black Sea Economic Cooperation has a significant share in Türkiye's total exports and that trade flows have increased over the years. According to the results of trade intensity analysis, it is concluded that Türkiye has a higher than expected trade intensity with the remaining 11 member countries except Armenia compared to the rest of the world. Among the member countries, Georgia has the highest trade intensity index value, while Armenia has the lowest trade intensity index value.

Anahtar Kelimeler

BSEC, Türkiye, Trade Intensity Analysis, Foreign Trade

Kaynakça

• Bağış, B. (2022). Rusya-Ukrayna Savaşının Küresel Ekonomiye ve Türkiye'ye Etkileri. İstanbul: SETA.
• Bashimov, G. (2022). Orta Asya devletleri ile Hindistan arasındaki ticaretin değerlendirilmesi: Ticaret yoğunluk yaklaşımı. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 51-60.
• Brown, A.J. (1949). Applied economics: Aspects of world economy in war and peace. London: George Allen and Unwin.
• Black Sea Economic Cooperation (BSEC). (2024). https://www.bsec-organization.org/bsec-at-glance (Erişim Tarihi:30.07.2024)
• Çeştepe, H. (2012). Türkiye’nin seçilmiş Ortadoğu ülkeleriyle ticaretinin analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23-43.
• Demir, M. A. (2020a). Türkiye ile seçilmiş Orta Doğu ülkeleri arasındaki ticaret yoğunluğunun analizi. Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-14.
• Demir, M. A. (2020b). Ticaret yoğunluğunun analizi: Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri örneği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (47), 291-308.
• Genç, A., Avcı, T., & Sevgin, H. (2017). Karadeniz ekonomik işbirliği üye ülkelerine ilişkin etkinlik analizi: TOPSIS, ARAS ve MOORA yöntemleriyle bir uygulama. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 4(2), 15-40.
• Genç, M., Artan, S., & Berber, M. (2011). Karadeniz Ekonomik İşbirliği bölgesinde ticaret akımlarının belirleyicileri: Çekim modeli yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 207-224.
• International Trade Center. (2024). https://www.trademap.org/Index.aspx (Erişim Tarihi: 29.07.2024) Kojima, K. (1964). The pattern of international trade among advanced countries. Hitotsuboshi Journal of Economics. 5(1),16-36.
• Ruppel, O. C. (2018). Internatıonal trade, envıronment and sustaınable development. In O. C. Ruppel & E. D. K. Yogo (Eds.), Environmental law and policy in Cameroon - Towards making Africa the tree of life | Droit et politique de l’environnement au Cameroun - Afin de faire de l’Afrique l’arbre de vie (1st ed., pp. 771–813). Nomos Verlagsgesellschaft mbH. http://www.jstor.org/stable/j.ctv941sr6.42
• Tatar, H. E. (2021). Dış Ticaret Yoğunluk Analizi: Türkiye ve Seçilmiş Ülkeler Analizi. Fiscaoeconomia, 5(2), 522-537. The World Bank. (2013). Trade Indicators. https://wits.worldbank.org/wits/wits/witshelp/Content/Utilities/e1.trade_indicators.htm (Erişim Tarihi: 09.08.2024)
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2024). Dış ticaret istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104&dil=1 (Erişim Tarihi: 8.08.2024)
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2024a). Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ). https://www.mfa.gov.tr/karadeniz-ekonomik-isbirligi-orgutu-_kei_.tr.mfa (Erişim Tarihi: 30.07.2024)
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2024b). Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ)- örgütünün dünü, bugünü ve geleceği. https://www.mfa.gov.tr/karadeniz-ekonomik-isbirlici-_kei_---orgutunun-dunu_-bugunu-ve-gelececi.tr.mfa (Erişim Tarihi: 31.07.2024)
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2024c). Türkiye-Ermenistan siyasi ilişkileri. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ermenistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa (Erişim Tarihi: 12.08.2024)
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2024d). Türkiye-Gürcistan siyasi ilişkileri. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-gurcistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa (Erişim Tarihi: 12.08.2024)
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2024e). Türkiye-Azerbaycan siyasi ilişkileri. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-azerbaycan-siyasi-iliskileri.tr.mfa (Erişim Tarihi: 12.08.2024)
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2024f). Serbest Ticaret Anlaşmaları. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/serbest-ticaret-anlasmalari (Erişim Tarihi: 01.10.2024)
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2024g). Gümrük Birliği. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/avrupa-birligi/gumruk-birligi (Erişim Tarihi: 01.10.2024)
• Yılmaz-Bozkuş, R. (2019). Turkey’s relations and energy cooperation with the BSEC. Insight Turkey, 21(3), 177-194. https://www.jstor.org/stable/26776109