Kemoterapi Alan Hastalarda Aktiflik Düzeyi ve Yaşam Kalitesinin İncelenmesi

Yıl 2024, , 78 - 87, 27.08.2024

Dilek Çatalkaya Benzer , Feride Taşkın Yılmaz

https://doi.org/10.58770/joinihp.1513604

Öz

Bu çalışma, kemoterapi tedavisi alan kanser hastalarının aktiflik ve yaşam kalitesi düzeyini belirlemek, aktiflik düzeyinin yaşam kalitesi üzerine etkisini saptamak amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı ve kesitsel tipte yürütülen araştırmaya, bir üniversite hastanesinde 01 Nisan-31 Temmuz 2022 tarihleri arasında kemoterapi ünitesinde tedavi gören 201 hasta dahil edilmiştir. Veriler hasta tanımlama formu, Hasta Aktiflik Düzeyi Ölçeği ile Avrupa Kanser Araştırma ve Tedavi Organizasyonu Yaşam Kalitesi Anketi kullanılarak elde edilmiştir. Hastaların %34,3’ünün düzey 1 ve %38,3’ünün düzey 4 seviyesinde aktifliğe sahip olduğu belirlenmiştir. Hastaların, yaşam kalitesinin genel sağlık boyutunun orta düzeyde olduğu; sosyal fonksiyon boyutunu en yüksek iken, emosyonel fonksiyon boyutunun en düşük boyut olduğu saptanmıştır. Hastaların aktiflik düzeyi arttıkça genel iyilik halinin, fiziksel ve uğraş fonksiyonunun da arttığı, bununla birlikte mali zorluk düzeylerinin de artış gösterdiği tespit edilmiştir. Hemşirelerin, hasta ve ailenin tedavi ve bakım sürecine dahil edilmesini sağlaması, hastanın kendi bakımında aktif rol almasını desteklemesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hasta aktiflik düzeyi, hemşire, kanser, kemoterapi, yaşam kalitesi

Etik Beyan

Araştırma öncesi bir üniversitenin etik kurulundan (karar no: 2022/02) ve çalışmanın yapıldığı kurumdan yazılı izin alınmıştır. Araştırmada Helsinki Deklarasyonu Prensipleri’ne uygun davranılmıştır.

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Examination of Activation Level and Quality of Life in Patients Receiving Chemotherapy

Öz

This study was conducted to determine the level of patient activation and quality of life of cancer patients who receive chemotherapy and the effect of activity level on quality of life. The descriptive and cross-sectional study was completed with 201 patients treated in the chemotherapy unit at a university hospital between 01 April-31 July, 2022. Data were maintained by using patient identification form, patient activation measure and European Organization for the Research and Treatment of Cancer Quality of Life Questionnaire. It was determined that 34.3% of the patients had activity at level 1 and 38.3% at level 4. The general health dimension of the quality of life of the patients is moderate; It was determined that while the social function dimension was the highest, the emotional function dimension was the lowest. It was detected that as the activity level of the patients increases, the general state of well-being, physical and occupational function also increase, and the level of financial difficulty also increases. It is recommended that nurses ensure that the patient and family are included in the treatment and care process, and that the patient takes an active role in their own care.

Anahtar Kelimeler

Patient activation level, nurse, cancer, chemotherapy, quality of life

Kaynakça

• Altıparmak, S., Fadıloğlu, Ç., Gürsoy, Ş.T., Altıparmak, O. (2011). Kemoterapi tedavisi alan akciğer kanserli hastalarda öz bakım gücü ve yaşam kalitesi ilişkisi. Ege Tıp Dergisi, 50 (2), 95-102.
• Akça, N., Sönmez, S., Öke, P., Saygılı, M. (2018). Hipertansiyon Hastalarında Hasta Aktifliği ve Tedaviye Uyum Düzeylerinin Değerlendirilmesi. 2. Uluslararası 12. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, 1768-1778.
• Başer, N., Öz F. (2003). Kemoterapi alan lenfomalı hastaların anksiyete ve depresyon düzeyleri ve yaşam kalitesi. Cumhuriyet Üniversitesi HYO Dergisi, 7(1), 47-58.
• Bernat, J. K., Coa, K., Blanch-Hartigan, D. (2016). Cancer survivors as activated patients: Exploring the relationship between cancer history and patient activation. Journal of Psychosocial Oncology, 35(2), 239–247. https://doi.org/10.1080/07347332.2016.1265624
• Cankurtaran, E. S., Ozalp, E., Soygur, H., Ozer, S., Akbiyik, D. I., & Bottomley, A. (2008). Understanding the reliability and validity of the EORTC QLQ-C30 in Turkish cancer patients. European Journal of Cancer Care, 17(1), 98–104. https://doi.org/10.1111/j.1365-2354.2007.00827.x
• Çalışkan, T., Duran, S., Karadaş, A., Tekir, Ö. (2016). Kanser hastalarının yaşam kalitesi ve sosyal destek düzeylerinin değerlendirilmesi. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17 (1), 27-36.
• Dolu Kubilay, E., Ergüney, S. (2020). Kemoterapi tedavisi alan hastalarda progresif gevşeme egzersizleri ve yönlendirilmiş imgelem lamasının kemoterapi semptomları ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 23(1), 67-76.
• Ekinci, Y., Düger, T. (2018). Kanser hastalarında kavrama kuvveti ve quadriceps kas kuvveti ile yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Türk Fizyoterapi Ve Rehabilitasyon Dergisi (Online), 29(1), 27- 2. https://doi.org/10.21653/tjpr.416623
• Ekstedt, M., Schildmeijer, K., Wennerberg, C., Nilsson, L., Wannheden, C., Hellström, A. (2019). Enhanced patient activation in cancer care transitions: Protocol for a randomized controlled trial of a tailored electronic health intervention for men with prostate cancer. Jmır Research Protocols, 8(3), E1162.
• Eskimez, Z., Köse Tosunöz, P., Öztunç, G., Yeşil Demirci, P., Paydaş, S., Kumaş, G. (2020). Kemoterapi alan meme kanserli hastalara bakım veren yakınlarının yaşam kalitesi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 30(1), 21-30.
• Gelin D., Ulus B. (2015). Hastanede kemoterapi alan hastaların yaşam kalitesi ve bunu etkileyen faktörler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(1), 31-35.
• Greene, J., Hibbard, J. H. (2011). Why does patient activation matter? An examination of the relationships between patient activation and health-related outcomes. Journal of General Internal Medicine, 27(5), 520–526. https://doi.org/10.1007/S11606-011-1931-2
• Hibbard, J. H., Stockard, J., Mahoney, E. R., Tusler, M. (2004). Development of the patient activation measure (pam): Conceptualizing and measuring activation in patients and consumers. Health Services Research. 39(4p1), 1005-1026. https://doi.org/10.1111/j.1475-6773.2004.00269.x
• Hibbard, J. H., Mahoney, E. R., Stockard, J., & Tusler, M. (2005). Development and testing of a short form of the patient activation measure. Health Services Research, 40(6), 1918–1930. https://doi.org/10.1111/j.1475- 6773.2005.00438.x
• Hibbard, J.H., Greene, J. (2013). What the evidence shows about patient activation: better health outcomes and care experiences; Fewer data on costs. Health Affairs, 32, 207-214. https://doi.org/10.1377/hlthaff.2012.1061 Hibbard, J. H., Mahoney, E., Sonet, E. (2017). Does patient activation level affect the cancer patient journey? Patient Education and Counseling, 100(7), 1276–1279. https://doi.org/10.1016/j.pec.2017.03.019
• Kanu, C., Brown, C. M., Rascati, K., Moczygemba, L. R., Mackert, M., Wilfong, L. (2021). Are health literacy and patient activation related to health outcomes in breast cancer patients. Hlrp: Health Literacy Research And Practice, 5(3). https://doi.org/10.3928/24748307-20210524-02
• Koşar, C. (2015). Hasta Aktiflik Düzeyi Ölçüm Aracı'nın (Patient Activation Measure) Türkçe'ye Uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Koşar, C., Beser. D B. (2015). Kronik hastalarda da hasta aktifliği: Kavram Analizi. Deuhfed, 45-51.
• Kutlutürkan, S., Öztürk, E.S., Erdoğan, S.B., İyimaya, Ö., Bay, F., Gül, F. (2019). Yaşlı kanser hastalarında yaşam kalitesinin ve semptomların değerlendirilmesi. Van Tıp Dergisi, 26(4), 418-426.
• Menekli, T., Doğan, F., Elkıran, E. (2020). Kanserli hastalarda hastalık algısı ve yaşam kalitesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 467–474. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1344458
• Özgün, G., Türker, P. F., Kaya, B. (2020). Onkoloji hastalarının kanser türlerine göre yaşam kalitesi, kaygı ve antropometrik ölçümlerinin değerlendirilmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 7(3), 345-368. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/897237
• The Globan Cancer Observatory. (2020). Breast Source: Globocan 2020. from Erişim Tarihi: 05.02.2022. https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/cancers/20-Breast-fact-sheet.pdf
• Üstündağ, S., Zencirci, Ad. (2015). Factors affecting the quality of life of cancer patients undergoing chemotherapy: A Questionnaire Study. Pac J Oncol Nurs, 2,17–25. https://doi.org/10.4103/2347-5625.152402
• Welter, S., Keinki, C., Ahmadi, E., Huebner, J. (2021). Lay etiology, self-efficacy and patient activation among cancer patients. Cancer Investigation, 39(3), 219–228. https://doi.org/10.1080/07357907.2021.1878528
• World Health Organization. The International Agency For Research On Cancer (Iarc) Cancer Tomorrow 2020. Erişim Tarihi: 15 Mart 2020. https://gco.iarc.fr/tomorrow/en/dataviz/isotype
• Vohra, Y. Brown, C. M., Moczygemba, L. R., & Wilfong, L. (2023). Evaluating the relationship between patient activation and health-related quality of life (HRQOL) in patients with pancreatic cancer (PwPC). Supportive Care in Cancer, 31(3), 191.