(Bilimsel) Yaratıcılık Çeşitleri: Hiyerarşik Alana Özgü Eğilim, Gelişim ve Başarı Modeli1

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 269 - 290, 26.03.2016

Ali Ünlü

Öz

Yapılan çalışmalar bilimsel disiplinlerin positif bilimlerden sosyal bilimlere olmak üzere hiyerarşik şekilde düzenlenebileceğini desteklemektedir. Bu düzenleme disiplinler arası oy birliği, bilgi eskime hızı, yordama sıklığı, teoriden-yasalara geçiş oranı, ders anlatım tutukluğu, ve farkındalık yaşıyla uyum içindedir. Bu durumda bu hiyerarşinin tüm sosyal bilimleri içerecek şekilde sonuçlanabileceği ve alt alanlardaki çelişkilerin asıl alana uyumunu sağlamada etkili olabilceği tartışılabilir (Örn. Normale karşı devrimsel bilimler). Bu genişletilmiş ve ayrıntılı biçimde ayırt edilen hiyerarşi gelişimsel tecrübeler (Örn. aile özgeçmişi) ve eğilimsel özellikler (örn.psiko-pataloji) bakımından kısmi psikolojik bir temele dayandığı görülür. Öyleyse, bu betimleme yaratıcısının alan-odaklı etkisinin kendisinin gelişimi ve eğilimine nasıl bağlı olduğu hakkında üç hipotezin oluşmasına sebep olur: Alan-sürekli, alana-özgü ve alan-azalan yaratıcı hipotezleri. Şu ana kadar yayınlanmış çalışmlara daha çok alan-gerileyici yaratıcı hipotezine katkıda bulunurlar. Özellikle, bir alana olan belli başlı katkı disiplinlerarası hiyerarşide daha alt kısımlarda yer alan bir alana yapılan katkıya benzer eğilimsel özellikler ve gelişimsel tecrübeler gösterecek. Fakat, bu genellemeyle ilgili bazı beklenmeyen önerilen hiyerarşik model üzerine daha fazla çalışma yapılması gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Başarı Modeli, Yaratıcılık Çeşitleri, Hiyerarşik Alana Özgü Eğilim

Kaynakça

• Abdi, H. (2007). Centroid. In N.J. Salkind (Ed.), Encyclopedia of measurement and statistics (Vol. 1, pp. 128–129). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Achter, J. A., Lubinski, D., Benbow, C. P., & Eftekhari-Sanjani, H. (1999). Assessing vocational preferences among gifted adolescents adds incremental validity to abilities: A discriminant analysis of educational outcomes over a 10-year interval. Journal of Educational Psychology, 91, 777–786.
• Altus, W. D. (1966). Birth order and its sequelae. Science, 151, 44–48.
• Ansburg, P. I., & Hill, K. (2003). Creative and analytic thinkers differ in their use of attentional resources. Personality and Individual Differences, 34, 1141–1152.
• Barron, F. X. (1963). Creativity and psychological health: Origins of personal vitality and creative freedom. Princeton, NJ: Van Nostrand.
• Berry, C. (1981). The Nobel scientists and the origins of scientific achievement. British Journal of Sociology, 32, 381–391.
• Bliss, W. D. (1970). Birth order of creative writers. Journal of Individual Psychology, 26, 200–202.
• Carson, S., Peterson, J. B., & Higgins, D. M. (2003). Decreased latent inhibition is associated with increased creative achievement in high-functioning individuals. Journal of Personality and Social Psychology, 85, 499–506.