Türkiye Su Ürünleri Yetiştiriciliği Sektörünün Rekabetçilik Düzeyine Akademisyenlerin Bakış Açısı1

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 485 - 514, 17.09.2019

Görkem Dalkıran Fatma Zehra Tan

Öz

Ülkemizin en hızlı büyüyen sektörlerinden birisi de su ürünleri yetiştiriciliği sektörüdür. 1970’li yıllardan bu yana sektör hem kapasite, hem teknolojik imkanlar, hem de insan kaynakları bakımından oldukça ilerleme kaydetmiş ve en nihayetinde 2016 yılı istatistiklerine göre ülkemiz toplam su ürünleri üretiminin %40’ını karşılar hale gelmiştir. Gelecekte de büyümesini sürdürmesi öngörülen bu sektörün rekabetçilik düzeyinin belirlenmesi ve buna ilişkin yönetimsel stratejilerin geliştirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu çalışmada su ürünleri ve balıkçılık ile ilgili araştırma birimlerinde görev alan akademisyenlerin sektörün rekabetçilik düzeyine bakış açılarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada Porter tarafından geliştirilen ve rekabetçilik düzeyinin açıklanmasında en yaygın model olarak kabul edilen Elmas Modeli kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre rekabeti etkileyen kuvvetlerin en önemlisi akademisyenlere göre sırasıyla Firmalar Arası Rekabet (3,64±0,12), İkame Ürünlerin Etkisi (3,57±0,14), Tedarikçilerin Gücü (3,33±0,11), Alıcıların Gücü (3,17±0,11) ve Sektöre Yeni Giriş (2,63±0,12) olarak belirlenmiştir. Bunun yanı sıra akademisyenlere göre sektördeki bir firmanın seçmesi gereken jenerik strateji yaklaşımının Farklılaştırma olması gerektiği anlaşılmıştır. Rekabeti şekillendiren faktörlerin en önemlisinin firmalar arası rekabet olduğu düşünüldüğünde, rekabet gücünün artırmak isteyen bir firma için ürün veya üretim sürecini farklılaştırılması önerilebilir. Ayrıca elmasın köşelerini oluşturan faktörlerin sırasıyla Faktör Koşulları (3,79±0,05), Firma Stratejisi, Yapı ve Rekabet (3,60±0,06), Şans (3,60±0,09), Talep Koşulları (3,13±0,06), Devlet (3,06±0,06) ve İlgili ve Destek Endüstriler (2,78±0,07) olduğu görülmektedir. Buna göre akademisyenlerin bakış açılarından Türkiye su ürünleri yetiştiriciliği sektörünün rekabet düzeyi 3,31±0,04 ile orta olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Su ürünleri yetiştiriciliği, Rekabetçilik, Porter

Kaynakça

• Aktan, C. ve Vural, C. (2004) Rekabet Gücü ve Türkiye, Ankara: TİSK Yayını Rekabet Dizisi:3. Altuntaş, F. F. ve Karakaya, A. (2017) “Öğretmenler Açısından Hukuksal Farkındalığın Psikolojik Tacize Etkileri” Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:2016, Özel Sayı:2:177-201. Bakan, İ. ve Doğan, İ. F. (2012) “Competitiveness Of The Industries Based On The Porter’s Diamond Model: An Emphrical Study” International Journal of Research and Reviews in Applied Science, 11(3):441-455. Bulu, M., Eraslan, İ. H. ve Kaya, H. (2006) “Türk Elektronik Sektörünün Rekabetçilik Analizi” İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9):49-66, 2006/1. Bulu, M., Eraslan, İ. H. ve Barca, M. (2007) “Türk Gıda Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Düzeyinin Analizi” Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 9(1):311-335. Çivi, E. (2001) “Rekabet Gücü: Literatür Araştırması” Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 8(2):21-38. Demir, E., Saatçioğlu, Ö. ve İmrol, F. (2016). “Uluslararası Dergilerde Yayımlanan Eğitim Araştırmalarının Normallik Varsayımları Açısından İncelenmesi” Current Research in Education, (2016), 2(3):130-148. Eraslan, İ. H., Bakan, İ ve Kuyucu, A. D. H. (2008) “Türk Tekstil ve Hazırgiyim Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Düzeyinin Analizi” İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13):265-300. FAO (2016). Food and Agriculture Organization of the United Nations Statistics Division (21.06.2016). Gökmenoğlu, S. M., Akal, M. ve Altunışık, R. (2012) “Ulusal Rekabet Gücünü Belirleyen Faktörler Üzerine Değerlendirmeler” Rekabet Dergisi, 13(4):3-43. Gürpınar, K. ve Sandıkçı, M. (2008) “Uluslararası Rekabetçilik Analizinde Michael E. Porter’ın Elmas Modeli Yaklaşımı: Türkiye’deki Bazı Endüstrilerdeki Uygulanabilirliğinin ve Sonuçlarının Araştırıması” Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1(15):105-125. Koç, M. ve Özbozkurt, O. B. (2014) “Ulusların Rekabet Üstünlüğü ve Elmas Modeli Üzerine Bir Değerlendirme” İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(3):85-91. Nderitu, M., W. (2012) Assessing The Competitiveness of Tourism Industry in Kenya Using Porter’s Diamond Model. University of Nairobi Business School Business and Administration Master Thesis. Markus, G. (2008). “Measuring company level competitiveness in Porter‘s Diamond model framework.” In FIKUSZ 2008 Business Sciences-Symposium for Young Researchers: Proceedings (pp. 149-158). Mboya, J. and Kazungu, K. (2015) “Textile and Apparel Industry in Tanzania: The Application of Porter’s Diamond Model” British Journal of Economics, Management & Trade, 7(2):128-147. Özer, K. O. (2012) Türk Turizm Endüstrisinin Uluslararası Rekabet Gücünün Değerlendirilmesi: Elmas Modeli ile Türkiye İspanya Karşılaştırması. T.C. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Pawar, P. A. and Veer, N. B. (2014) “Competitive Advantage of India for FDI in Retail: A Porter’s Diamond Approach” Annual Research Journal of Symbosis Centre for Management Studies, Vol:1, January 2013- January 2014, pp:69-83. Porter, M.E. (1990) The Competitive Advantages of Nations: with a new introduction The Free Press ISBN0-684-84147-9. Porter, M.E. (2013) Stratejiyi Şekillendiren Beş Rekabet Kuvveti, Harward Business Review’s 10 Must Reeds Strateji. Optimist Yayınları, Yayın No:341, Temmuz, 2013. Porter, M.E. (2015) Rekabet Stratejisi. Aura Kitaplığı, Sertifika No: 12761, Eylül 2015. Riasi, A (2015) “Competitive Advantages of Shadow Banking Industry: An Analysis Using Porter Diamond Model” Business Management and Strategy, 6(2):15-27. Rodrigues, G. and Kahn, Z. R. (2015). “Competitiveness of Clothing Industry Based on Porter’s Diamond Model:SAFTA Countries” Proceedings of Academic World International Conferane, International Institue of Engineers and Researchers, United States, pp:18-23. Razali, N.M. and Wah, Y.P. (2011). “Power comprasions of Shapiro-Wilk, Kolmorogov-Smirnov, Lilieforcs and Anderson-Dalling tests” Journal of Statistical Modeling and Analytics. 2011, 2(1):21-33. Sarıözkan, S. (2016). “Türkiye’de Balıkçılık Sektörü ve Ekonomisi” Turkish Journal of Aquatic Sciences. 31(1): 15-22. Salvucci, S., Walter, E., Conley, V., Fink, S. And Saba, M. (1997). Measurement Error Studies at the National Center for Education Statistics (NCES). Washington D.C. U.S. Department of Education. NCES 97-464. Süygün, M. S. (2013) Uluslararası Rekabet Gücü Olarak Kümelenme: Mersin Yaş Meyve Sebze Kümesi Örneği. T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Bölümü DoktoraTezi. Tavakol, M. and Denninck, R. (2011). “Making sense of Cronbach’s alpha” International Journal of Medical Education, 2011; 2:53-55. ISSN:2042-6372. TÜİK (2016). Türkiye İstatistik Kurumu Verileri (21.06.2016). Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2014). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri Detay Yayıncılık Yayın No:091 ISBN 978-975-8326-98-3. Uzmanoğlu, M. S. ve Arslan, F. M. (2017). “Deniz Balığı Yetiştiriciliği Sektöründe Rekabet Algısı: Türkiye Üzerine Bir Araştırma” Yunus Araştırma Bülteni, 2017(4):413-428. Ülgen, H. ve Mirze, S.K., (2013). İşletmelerde Stratejik Yönetim Beta Yayıncılık İşletme-Ekonomi Dizisi:651, Nisan 2013.