ARAPÇA’DA İ’TİRÂZİYYE CÜMLESİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 172 - 193, 31.12.2017

Kanatbek Orozobekov

https://doi.org/10.24013/jomelips.370941

Öz

Bu çalışma, gramer açısından bir cümle çeşidi olan, belâgat bakımından edebî bir üslûp olan i’tirâziyye cümlesinin Arapçadaki kullanımını incelemek amacıyla hazırlanmıştır.     

Çalışmamız iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada cümle kavramının sözlük ve terim anlamlarına yer verilmiş ve Arapçada kullanılan cümle çeşitleri, cümle öğeleri, tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Arapçada en önemli konulardan biri olan i’r’ab konusuna kısaca değinilmiştir. Cümleler i’râb açısından değerlendirilerek i’râbdan mahalli olan cümleler ve i’râbdan mahalli olmayan cümleler ayrı ayrı olarak incelenmiştir.

 

İkinci aşamada ise başta i’tirâziyye cümlesinin kavramsal çerçevesi genel olarak değerlendirilmiştir. Sonra da i’tirâziyye cümlesi ile diğer belâgî kavramlar arasındaki farklar ve ortak yönler ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Daha sonra i’tirâz cümlesine ait olan harfler ve itirazın cümlesinin kullanım amaçları Kur’ân-ı Kerîm’den örnekler verilerek açıklanmıştır. Sonunda ise i’tirâziyye cümlesinin cümle öğeleri arasına girdiği durumlar asıl kaynaklardan örnekler verilerek anlatılmıştır. Ulaştığımız neticeler sonuç bölümünde özetlenerek çalışmamız tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Belâgat, Cümle, İ’râb, İ’tirâz, Nahiv

OBJECTION SENTENCES IN ARABIC

Öz

This study is designed to examine the use of rhetorical terms from the point of view of the
kinds of literary styles itiraziyye in Arabic language, which with the point of sight of grammar
is a sentence and a literal style in terms of belagât.This article consists of two phases. In the first part, we tried to identify the components of the
sentences that are given for the meanings and concepts and terms used in the Arab species.
And also irap was briefly mentioned, which is one of the most important issues in Arabic.
Crimes were assessed from the point of view of the irap, and the samples of the localities of
the irrigation and non-local samples of the irrigation were examined separately.
In the second phase, the original conceptual basis of the itiraziyye proposal (objection clause)
was evaluated as a whole. Then tried to highlight the differences and commonalities of the
proposal itiraziyye between other concepts of belagat. Next come the letters that are assigned
for the purpose and use of the objection of the appeal, explained by giving examples from the
Qur'an. Finally, the places where the itiraziyye proposal enters the sentence items were briefly
explained by citing examples from original sources. The results we have achieved have been
completed in our conclusion.

Anahtar Kelimeler

Arabic, Rhetoric, Sentence, Objection, Grammar

Kaynakça

• Ali Carim, Mustafa Emin, el-Balagatu’l-Vadiha el-Beyan vel-Meani vel-Bedî, Tevzî, Mektebetü’l-İlmü’l-Hadis, Dimaşk-2004.
• Abdulhadi el-Fadlî, Muhtasar en-Nahiv, Dâru’ş-şuruk, Yedinci baskı, Cidde-1980, s. 263.
• Ahmet Mergam, Delalatü’l-Cümletü’l-İ’tirâziyye fi’l-Kurani’l-Kerim, Doktora el-Ulûm, Cami’at’ü- Setîf 2, Cezair-2014.
• Bedreddin Muhammed b. Abdullah ez-Zerkeşi, el-Burhân fî Ulûmu’l-Kuran, thk. Muhammed Ebu’l-Fadıl İbrahim, Birinci baskı, Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut- 2004.
• Bolelli Nusrettin, Belâgat Beyan-Me’âni-Bedî ilimleri Arap Edebiyatı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları Nu:72, İstanbul-2013. Bulut Ali, Belagat Terimleri Sözlüğü, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Birinci baskı, İstanbul-2015.
• Celaluddin es-Suyuti, İtkân fî Ulûmü’l Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fadıl İbrahim, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut/Lübnan-2003.
• Ebî’l-Fâdıl Cemâluddin Muhammed b. Mükerrem b. İbn Manzûr, Lisûnü’l-Arab, Madde; ج م ل, Daru Sadir li’t-Taba’atu ven-Neşr, Beyrut, Lübnan-2000. Cemâliddin İbn Hişam el-Ensârî, Muğni’l-Lebib an-Kütübü’l-Eârib, Dâru’l-fikr, tabatu’l-ûlâ Dimaşk-1964.
• Çörtü Mustafa Meral, Arapça Dilbilgisi Sarf-Nahiv Edatlar, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları No: 171, İstanbul-2014.
• Çörtü Mustafa Meral, Arapça Cümle Kuruluşu ve Tercüme Tekniği Harfi Cerler-Atıf Harfleri-Edatlar-İrab, M.Ü İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları No: 84, İstanbul-2015.
• Çörtü Mustafa Meral, Arapça Dilbilğisi Nahiv, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları Nu:153, İstanbul-2013.
• Ebu’l-Kasım Carullah Mahmut b. Umar ez-Zemahşeri el-Havârizmî, Tefsiru’l-Keşşaf an-Hakaiki’t-Tenzil ve Uyunu’l-Ekâvîl fî vücuhu’t-Te’vîl, Daru’l-Kutubu’l-Arabiyye, 1987.
• Ethem, M. (2017). “Bir Tercüme Tekniği Olarak "Siz" Zamirinin "Biz" Şeklinde Tercümesi”. Akademik Bakış: Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, sayı: 57.
• Fahruddin er-Razi, Tefsîrî Kebîr Mefâtihü’l-Gayb, Tercüme. Suat Yıldırım ve Lütfullah Cebeci ve diğ. Akçağ Yayınları, Birinci baskı, Ankara-1988. Fahruddin Kabâve, İ’rabu-l cümel ve eşbahü-l cümel, Daru’l-kalemu’l-arabi, Halep-Suriye- 1989.
• Hatib Kazvînî, el-İzah fi Ulumu’l-Belaga el-meânî ve’l-beyân ve’l-bedî, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Lübnan-2002.
• Muhammes Ali Tahnavî, Keşşaf Istılahâtü’l-Fünûn ve’l-Ulum, thk. Corc Zenati ve Abdullah el-Hâlidî, Birinci baskı, Mektebetü Lübnan, Beyrut-1996.
• Muhammed Tayyib el-İbrahim İ’rabu-l Kurani’l -Kerim, Daru’n-Nefâis, Dördüncü baskı, Lübnan-2009.
• Sevinç R. Resul, Arapçada Cümle Yapısı: Yapı-Anlam-Zaman-İrab, Ensar Neşriyat, İstanbul-2011.
• Ebu Bişr Amr b. Osman el-Kanber, el-Kitab Kitabu Sibeveyh, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Üçüncü Baskı, Mektebetü’l-Hanicî, Kahire-1988.
• Taceddin Uzun ve Diğerleri, Anlatımlı Arapça, Editör, İsmail Hakkı Sezer, Üçüncü baskı, Konya-2007.