SON DÖNEM OSMANLI SÖZLÜKLERİNDE HAYVAN ADLARIYLA OLUŞTURULMUŞ BİTKİ ADLARI

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 44 - 58, 28.06.2020

Ravza Kaygusuz

https://doi.org/10.24013/jomelips.708165

Öz

Bu çalışmada son dönem Osmanlı sözlükleri olan Kâmus-ı Türkî, Lügat-ı Nâcî, Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye ve Lehçe-i Osmânî sözlükleri baz alınarak, sözlüklerdeki hayvan adlarıyla oluşan bitki adlarının söz varlığı tespit edilerek değerlendirilmiştir.
Bitkiler konusunun ele alınması ve onları adlandırma yollarına girilmesi Türk dili, kültürü ve coğrafyası hakkında fikir sahibi olunmasına ve onların anlaşılmasına yardımcı olmuştur. Bitkilere isim verilirken onların yetiştiği yer, kullanılışı, görünüşü, rengi gibi özellikler dikkate alınırken bir yandan da onlarla birtakım nesneler ve canlılar arasında bağlantı kurulmuştur. Bunlardan birisi de hayvanlarla olan ilişkisidir. Hayvanların çeşitli özellikleri gözlemlenerek bitkileri adlandırma yollarına girilmiştir. Bitki alanına ilişkin tespit edilen bu sözcükler tablo halinde verilip belli başlıklar altında tasnif edilmiştir.
Çalışmada Kâmus-ı Türkî, Lügat-ı Nâcî, Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye ve Lehçe-i Osmânî sözlüklerinde hayvan adlarıyla bir araya gelerek bitki adı oluşturan sözcükler ortaya konmuş, bitki kültürüyle ilgili bilgiler sunulmuştur. İncelemenin sonucunda ise hayvan adlarıyla oluşturulan bitki adlarının benzetme yoluyla bu adlandırmaları aldığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

adlandırma, bitki adları, hayvan adları

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2019). Kâşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati’t- Türk, Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara. Alkayış, F. (2007). Türkiye Türkçesinde Bitki Adları, T.C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Kayseri. Bayrak, A. (2018). Calfa-Fransızca-Osmanlı Türkçesi Sözlüğünde Bitki Adları ve Kuruluş Biçimleri, Route Educational and Social Science Journal, Volume 5(5), March. Dilâçar, A. (2016). Kutadgu Bilig İncelemesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, 5. Baskı, Ankara Efe, K. (2018). Tarihi Türk Lehçelerinde Alıntı Bitki İsimleri, Uluslar arası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 17 Nâcî, M. (2009). Lügat-ı Nâcî, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara Önler, Z. (2004). XIV-XV. Yüzyıl Tıp Metinlerinde Türkçe Bitki Adları, KEBİKEÇ, İstanbul : 273—301 Özkartal, M. (2012). Türk Destanlarında Hayvan Sembolizmine Genel Bir Bakış (Dede Korkut Kitabı’ndan Örnekler), Milli Folklor, 24 (94), 62 Paşa, A. V. (2000). Lehçe-i Osmânî, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara Redhouse W. J. (2016). Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara Sami, Ş. (2018). Kâmus-ı Türkî, İdeal Kültür Yayıncılık, Ankara Uçar, İ. (2012). Türkiye Türkçesinde Organ Adlarıyla Oluşturulmuş Bitki Adları, The Naming of Plants Through the Use of Organ Names in Turkish Turkey Turkish, TÜBAR-XXXII Uçar, İ. (2013). Türkiye Türkçesinde Hayvan Adlarından Türetilmiş Bitki Adları, Uluslar arası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/1, s.2-7. https://lugatim.com/ https://nisanyansozluk.com/ https://sozluk.gov.tr/