TÜRKİYE’DE İHRACAT VE İSTİHDAMIN EKONOMİK BÜYÜME ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: ARDL SINIR TESTİ ve VECM NEDENSELLİK TESTİ YAKLAŞIMI

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 56 - 74, 28.06.2020

Ali Konak

https://doi.org/10.24013/jomelips.730317

Öz

Bir ülkenin gelişmişlik seviyesini ve ekonomik yapısını değerlendirmek amacıyla kullanılan pek çok makro büyüklüğün bulunduğunu, bununla birlikte bu makro büyüklükler içerisinde ihracat hacmindeki, istihdam oranındaki ve ekonomik büyüme oranındaki değişikliklerin ön plana çıktığını söylemek mümkündür. Bu makro değişkenler, birbirlerini doğrudan ya da dolaylı bir şekilde ve önemli oranda etkilemektedir. Türkiye’de ihracat hacmi ve istihdam oranındaki gelişmelerin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi ve ilişkinin yönü, Dünya Bankası veri sisteminden elde edilen 1991-2018 dönemine ait yıllık veriler kullanılarak, ARDL (Auto Regressive Distrubuted Lag Models) sınır testi yaklaşımı ve VECM (Vector Error Correction Model) nedensellik testi ile analiz edilmiştir. Yapılan analiz neticesinde hata düzeltme modelinin sonuçlarına göre serilerde kısa dönemde ortaya çıkan bir birimlik sapma, 0.76 dönemde, yıl bazında ise yaklaşık 9,1 ayda dengeye gelmektedir. ARDL modelinin tahmin sonuçlarına göre, incelenen dönemde ihracatın %1 artması ekonomik büyümeyi yaklaşık % 0,48 oranında artırmaktadır. Bir diğer ifadeyle ihracatın %10 oranında artması (örneğin %70’dan %80’e çıkması), ekonomik büyümeyi %4,8 oranında (örneğin %5’ten %9,8’e) artırmaktadır. Son olarak, değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi incelendiğinde, kısa dönemde sadece büyümeden ihracata doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin bulunduğu buna karşın değişkenler arasında herhangi bir nedensellik ilişkisinin bulunmadığı, uzun dönemde ise ihracat ile ekonomik büyüme arasında çift yönlü, işsizlikten büyümeye doğru ise tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin bulunduğu, buna karşın büyüme ile işsizlik arasında herhangi bir nedensellik ilişkisinin bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, İhracat, İşsizlik, ARDL sınır testi yaklaşımı, VECM

Kaynakça

• Alakbarov, N., Gündüz, M ve Erkan, B. (2018). Türkiye’de ekonomik büyümenin belirleyicisi olarak toplam faktör verimliliği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (57). 253-270.
• Alam, I. ve Quazi, R. (2003), Determinants of capital flight: An econometric case study of Bangladesh, International Review of Applied Economics, 17 (1), 85-103.
• Altuntepe, N. ve Güner, T. (2013). Türkiye’de istihdam-büyüme ilişkisinin analizi (1988-2011), Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(1), 73-84.
• Aytaç, A. (2017), Ekonomik Büyüme – İhracat İlişkisi: 2001-2016 Türkiye Örneği, Social Sciences Research Journal, 6(4), 214-222.
• Çeştepe, H, Yıldız, H. ve Avcı G. M. (2019). İhracata dayalı büyümede kurumların rolü: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler örneği, Maliye Dergisi, (177), 40-69.
• Dereli, D. D. (2018). Türkiye’de ekonomik büyüme ile dış ticaret arasındaki nedensellik ilişkisi (1969-2016), Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(3), 279-289.
• Engle, R.F. and Granger, C.W.J. (1987). Co-integrationand error correction representation, estimation and testing. Econometrica, 55(2), 251-276.
• Ertuğrul, H. M. ve Uçak, A. (2013). Ekonomik büyüme istihdam ilişkisi: Türkiye için dinamik bir uygulama, International Journal of Human Sciences, 10(1), 661-675.
• Esen, E. Yıldırım, S. ve Kostakoğlu, S. F. (2012). Feldstein-Horioka Hipotezinin Türkiye Ekonomisi İçin Sınanması: ARDL Modeli Uygulaması, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(1), 251-267.
• Eser, K. ve Gökmen Ekiz, Ç. (2009). Beşeri sermayenin ekonomik gelişme üzerindeki etkileri: Dünya deneyimi ve Türkiye üzerine gözlemler, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 41-56.
• Eygü, H. (2018). Enflasyon, işsizlik ve dış ticaret arasındaki ilişkinin incelenmesi: Türkiye örneği (1990-2017), Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 96-112.
• Haller, A. P. (2012). Concepts of economic growth and development. Challenges of crisis and of knowledge, Economy Transdisciplinarity Cognition, 15(1), 66-71.
• Helhel, Y. (2017). E7 Ülkelerinde finansal gelişme ve ekonomik büyüme arasında nedensellik analizi, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 54(628), 9-18.
• İşleyen, Ş. (2019). Tarım ve sanayi sektöründe istihdamın ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Bazı OECD ülkeleri örneği (1993-2017), Journal of Economics, Finance and Accounting – JEFA (2019), Vol.6(2), 102-114
• Korkmaz, S. (2014). Türkiye ekonomisinde ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi, Business and Economics Research Journal, 5(4), 119-128.
• Küçükaksoy, İ., Çifçi, İ. ve Özbek, R.İ. (2015). İhracata dayalı büyüme hipotezi: Türkiye uygulaması, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 691-720.
• Lebe, F. (2016). Çevresel Kuznets eğrisi hipotezi: Türkiye için eşbütünleşme ve nedensellik analizi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17 (2), 177-194.
• Narayan, P. K.ve R. Smyth (2006), What determines migration flows from low-ıncome to high-ıncome countries? An empirical ınvestigation of Fiji-U.S. migration 1972-2001, Contemporary Economic Policy, 24 (2), 332-342.
• Murat, S. ve Yılmaz-Eser, B. (2013). Türkiye’de ekonomik büyüme ve istihdam ilişkisi: İstihdam yaratmayan büyüme olgusunun geçerliliği, Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi. 2(3), 92-123.
• Okun, A. (1962), Potential GNP: Its Measurement and Significance, Proceedings of the Business and Economic Statistics Section of the American Statistical Association, 7(1); 89-104.
• Pesaran, M.H., Shin, Y. and Smith, R.J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships, Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Petek, A. ve Çelik, A. (2017). Türkiye’de enflasyon, döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi (1990-2015), Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar 54(626), 69-87
• Takım, A. (2010). Türkiye’de GSYİH ile İhracat Arasındaki İlişki: Granger Nedensellik Testi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14(2), 315-330.
• Turan, Z. (2018). Türkiye’de tarımsal mal ticaretinin ve hayvancılığın ekonomik büyüme üzerindeki etkisi (1990-2014), International Journal of Disciplines Economics and Administrative Sciences Studies, 4(8), 200-209.
• Uçan, O., Akyıldız, A. ve Maimaitiaili, M. (2016), The Relationship between Export and Economic Growth In Turkey. European Scientific Journal, ESJ, Haziran Özel Sayı.61-70.
• Uslu, H. (2018). Ekonomik büyüme ve işsizlik ilişkisinin Türkiye ekonomisindeki yeni gelişmeler çerçevesinde incelenmesi, Social Sciences Studies Journal, 4(17), 1515-1531.
• Yapar Saçık, S. Ve Karaçayır, E. (2015). Türkiye’de Cari İşlemler Hesabının Finansmanı: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 155-166