Exploring health literacy and associated factors among individuals registered in family health centers in Batman province

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 5, 478 - 484, 27.10.2023

Sercan Bulut Çelik , Pakize Gamze Erten Bucaktepe

https://doi.org/10.47582/jompac.1333813

Öz

Introduction: Health literacy is often defined as one’s capacity to obtain, interpret, and understand basic health information and services to preserve, improve, or recover their health and their ability to make the right choices regarding their health. In this study, we attempted to explore health literacy and associated factors among individuals registered in primary health centers.
Materials and Methods: We carried out this cross-sectional study with individuals registered infamily health centers in Batman province between October 2018 and March 2019. After obtaining ethical approval from the relevant ethics committee, we collected the data from the participants with a sociodemographic information form and the Turkish version of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q).
Findings: Our findings revealed that 62.3% (n = 301) of the participants were females, 52.0% (n= 251) held an undergraduate or higher degree, and 17.6% (n = 85) had a high monthly income.The mean age of the participants was found to be 33.1±11.8 years (18-78 years), and 62.1% (n =300) were younger than 35 years. We discovered that the younger participants (p = 0.003), thosewith higher educational attainment (p = 0.001), and those without chronic disease (p = 0.005)had significantly greater health literacy. Given gender and other sociodemographic characteristics demonstrating significant relationships with health literacy, our logistic regression findings also showed that income level, perceived socioeconomic and health status, and reading enjoyment had significant impacts on the participants’ sufficient/excellent health literacy level.
Conclusion: Thus, the results of this research and prospective studies would further facilitate developing policies for boosting health literacy to protect public health and to alleviate inequalities in accessing healthcare services.

Anahtar Kelimeler

Health Literacy, Primary Care, Research

Batman ilinde aile sağlığı merkezlerine başvuran kişilerde sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörlerin incelenmesi

Öz

Giriş: Sağlık okuryazarlığı, bireyin sağlığını koruyucu, geliştirici ve bozulan sağlığını iyileştirici şekilde temel sağlık bilgilerini ve hizmetlerini edinebilme, yorumlayabilme, anlayabilme kapasitesi ve bireyin kendi sağlık kararları ile ilgili doğru tercihlerde bulunma yetisi olarak tanımlanır. Çalışmamızda Birinci Basamağa başvuran kişilerde sağlık okuryazarlık düzeyini tespit etmek ve ilişkili faktörleri saptayıp değerlendirmeyi amaçladık.
Materyal-Metod: Kesitsel tipteki çalışmamız Ekim 2018-Mart 2019 tarihleri arasında Batman ilindeki Aile Sağlığı Merkezlerine kayıtlı kişilerin katılımıyla yapılmıştır. Etik Kurul onayı alındıktan sonra katılımcılara sosyodemografik kültürel özelliklerin yer aldığı bir veri formu ve sağlık okuryazarlığı düzeylerini belirlemek amacı ile de Türkçe’ye Uyarlanmış Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (ASOY-TR) uygulanmıştır.
Bulgular: Katılımcıların %62.3’ü (n=301) kadın, %52.0’ı (n=251) üniversite ve üstü mezunu, %17.6’sının (n=85) gelir düzeyi iyiydi. Yaş ortalamaları 33.1±11.8 (18-78 arası) olup %62.1’i (n=300) 35 yaşın altındaydı. Yaşı daha genç olanların (p=0.003), eğitim düzeyi daha iyi olanların (p=0.001) ve kronik hastalığı olmayanların (p=0.005) sağlık okuryazarlığı düzeyleri anlamlı olarak daha iyi bulunmuştur. Lojistik regresyon sonuçları, cinsiyet ve anlamlı ilişki saptanan diğer sosyodemografik kültürel özellikler göz önünde bulundurulduğunda, yeterli/mükemmel sağlık okuryazarlığı (HL) seviyesine gelir düzeyinin, özbildirimli sosyal ve sağlık durumu, kitap okumaktan hoşlanmanın etkisi olduğunu göstermiştir.
Sonuç: Sağlığın korunması ve geliştirilmesi için sağlık okuryazarlığı düzeyinin tespit edilip ilişkili faktörlerin belirlenmesi amacıyla daha fazla araştırma yapılması gerektiğini düşünmekteyiz. Böylelikle toplum sağlığını korumak ve sağlık hizmetlerine ulaşmadaki eşitsizlikleri iyileştirmek için, sağlık okuryazarlığı seviyemizi arttıracak politikaların geliştirilmesi kolaylaşacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Okuryazarlığı, Birinci Basamak, Araştırma

Kaynakça

• Eroğlu N, Kalaycı Oflaz N. Türkiye’de yerleşik bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin genel sağlık harcamaları üzerindeki etkisi. Int J Finance Banking Stud. 2017;6(2):44-59.
• Abacigil F, Harlak H, Okyay P, et al. Validity and reliability of the Turkish version of the European health literacy survey questionnaire. Health Promot Int. 2019;34(4):658-667.
• Garcia-Codina O, Juvinyà-Canal D, Amil-Bujan P, et al. Determinants of health literacy in the general population: results of the Catalan health survey. BMC Public Health. 2019;19:1122-1124.
• Çatı K, Karagöz Y, Yalman F, Öcel Y. Sağlık Okuryazarlığının Hasta Memnuniyeti Üzerine Etkisi. Int J Economic Social Res. 2018;14:1:67-88.
• Çiler Erdağ, G. Sağlığın temel belirleyicisi olarak sağlık okuryazarlığı. A. Ü. Fakültesi, F. Yıldırım, ve A. Keser (Dü) içinde, Sağlık okuryazarlığı. Ankara: Ankara Üniversitesi, 2015. Yayın No: 455.
• Shlobin NA, Huang J, Lam S. Health Literacy in Neurosurgery: A Scoping Review.World Neurosurg.2022;166:71-87.
• Copurlar Kendir C, Kartal M. What is health literacy? how to measure it? why is it important? TJFM&PC. 2016;10(1):42-47.
• Çaylan A, Yayla K, Öztora S, Dağdeviren HN. Assessing health literacy, the factors affecting it and their relation to some health behaviors among adults. Biomed Res. 2017;28(15):6803-6807.
• Van der Gaag M, Heijmans M, Spoiala C, Rademakers J. The importance of health literacy for self-management: a scoping review of reviews. Chronic Illn. 2022;18(2):234-254.
• Ilgaz A. Bir aile sağlığı merkezi’ne kayıtlı bireylerde sağlık okuryazarlığı seviyesi ve ilişkili faktörler. Huhemfad-Johufon. 2021;8(2):151-159.
• Kerkez N, Şahin T. Sağlık okuryazarlığı ile sağlık algısı ilişkisinin incelenmesi üzerine bir araştırma. BAUN Sağ Bil Derg. 2023;12(2):336-346.
• Sørensen K, Van den Broucke S, Fullam J, et al. Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 2012;12:80.
• Abacıgil F, Harlak H, Okyay P. Avrupa sağlık okuryazarlığı ölçeği Türkçe uyarlaması. 2016; Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No:1025:21-41.
• Okyay P, Abacıgil F. Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Anıl Matbaa. 1. Baskı. Ankara, 2016; 1-104.
• Nutbeam D, Lloyd JE. Understanding and responding to health literacy as a social determinant of health. Annu Rev Public Health. 2021,1;42:159-173.
• WHO. Health Literacy. The Solid Facts. In: Kickbusch I, Pelikan LM, Apfel F, Tsouros AD, editors. World Health Organization, Regional Office for Europe, 2013. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/128703/e96854.pdf (ET: 20.07.2023)
• Durusu Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray Ready FN, Çakır B, Akalın HE. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. 1. Baskı, Sağlık-Sen Yayınları, Ankara, 2014.
• Yılmazel G, Çetinkaya F. Sağlık okuryazarlığının toplum sağlığı açısından önemi. TAF Prev Med Bull. 2016; 15(1):69-74.
• Johnson A. Health literacy: Does it make a difference? Australian J Adv Nurs. 2014;31(3):39‐45.
• Atilla EA, Öztürk Z, Koç E. Aile sağlığı merkezlerine başvuran hastaların demografik özellikleri ve sağlık okur yazarlıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Derg. 2015;19(2):263-284.
• Shlobin NA, Huang J, Lam S. Health literacy in neurosurgery: a scoping review.World Neurosurg. 2022;166:71-87.
• Sørensen K, Pelikan JM, Röthlin F, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). Eur J Public Health. 2015;25(6):1053-1058.
• Ciccarelli Shah L, West P, Bremmeyr K, Savoy-Moore RT. Health literacy instrument in family medicine: the “newest vital sign” ease of use and correlates. J Am Board Fam Med. 2010;23(2):195-203.
• Paiva D, Silva S, Severo M, Moura-Ferreira P, Lunet N, Azevedo A. Limited health literacy in Portugal assessed with the newest vital sign. Acta Med Port. 2017;30(12):861-869.
• Ergün S. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı. Kocaeli Medical J. 2017;6(3):1-6.
• Özdemir S,Akça H. Türkiye’de sağlık okuryazarlığı. Med J SDU / SDÜ Tıp Fak Derg. 2021;28(3):535-536.
• Özdemir H, Alper Z, Uncu Y, Bilgel N. Health literacy among adults: a study from Turkey. Health Educ Res. 2010;25(3):464-477.
• Öztürk Z, Atilla EA, Koç E. Aile sağlığı merkezlerine başvuran hastaların demografik özellikleri ve sağlık okur yazarlıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. TSA. 2015;19(2):263-284.
• Marques SRL, Escarce AG, Lemos SMA. Health literacy and self-rated health in adults primary care patients. Codas. 2018;30(2):e20170127.
• Yakar B, Gömleksiz M, Pirinççi E. Bir Üniversite hastanesi polikliniğine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyleri ve etkileyen faktörler. Euras J Fam Med. 2019;8(1):27-35.
• Aoki T, Inoue M. Association between health literacy and patient experience of primary care attributes: a cross-sectional study in Japan. PLoS ONE. 2017;12(9): e0184565.