Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde İpekçilik Sektörünün Gelişimi ve Hatay İlindeki Durumu

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 130 - 143, 31.12.2022

Mehmet Yıldırım

Öz

İpek üretimi ve ipekli dokuma sanayi tarih boyunca önemini koruyan ve özel beceri gerektiren bir sektör olmuştur. Diğer yandan Uzakdoğu ile Batı dünyası arasındaki ticari ilişkileri sağlayan bir numaralı meta aracı olmuştur. İpek ürünleri sadece bir ticaret aracı olmayıp aynı zamanda kültürel alışverişe ve dolayısıyla küreselleşmeye de aracılık etmiştir. Bu çalışmada öncelikle ipekçiliğin tarihsel gelişimi ve Anadolu’da nasıl yaygınlaştığı ele alınmıştır. Ardından Osmanlı döneminde ipekçiliğin üretim ve kullanım kapasitesi ele alınmıştır. Antakya ve İskenderun da İpekyolları üzerinde olduğu için Doğu ile Avrupa arasında bir köprü görevi görmüşlerdir. Antakya sadece mal aktarım noktası olmayıp üretimde de önemli bir yere sahip olmuştur. Antakya ipekli dokumaları Avrupa zenginleri arasında ve kiliselerde ün yapmıştır. Ne yazık ki I. Dünya Savaşı’yla beraber Antakya bu sektördeki önemini büyük ölçüde yitirmiştir. Cumhuriyet döneminde ise ipekçiliği geliştirmek için yeniden bazı politikalar uygulanmıştır fakat tüm Türkiye’de olduğu gibi Antakya’da da bu sektör bir daha eski gücüne kavuşamamıştır. Çalışmada tüm bu tarihsel süreç verilerle ele alınmıştır. Bugün Türkiye’nin dünya ipek üretimi içindeki payı yok denilecek düzeydedir. Son yıllarda Antakya özelinde ipekçiliğin geliştirilmesi için bir takım tedbirler alınmış olsa da bunlar henüz yetersizdir. İstihdam sağlayıcı ve katma değeri yüksek olan ipekçilik sektörüne daha çok önem verilmesi için çalışmada bazı politika önerileri de sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İpek, İpekçilik, Hatay'da İpekçilik, Anadolu'da İpekçilik

The Development of the Silk Industry in the Ottoman and Republican Periods and Its Situation in Hatay Province

Öz

Silk production and silk weaving industry has been a sector that maintains its importance throughout history. This sector also requires special skills. On the other hand, it has been the number one tool that provides commercial relations between the Far East and the Western world. Silk products were not only a trade tool, but also mediated cultural exchange and therefore globalization. In this study, first of all, the historical development of sericulture and how it became widespread in Anatolia are discussed. Then, silk production and usage capacity in the Ottoman period were discussed. Since Antakya and Iskenderun were on the Silk Roads, they served as a bridge between the East and Europe. Antakya was not only a point of transfer of commercial goods, but also an important place for production. Antakya silk weaving products became famous among the wealthy of Europe and in the churches. Unfortunately, with the First World War, Antakya lost its importance in this sector to a great extent. In the Republican period, some policies were applied again to improve sericulture. However, as in all of Turkey, this sector has not regained its former power in Antakya. In the study, all this historical process has been discussed with data. Today, Turkey's share in world silk production is almost non-existent. Although some efforts have been made to improve sericulture in Antakya in recent years, these are still insufficient. In this study, some policy suggestions are presented in order to give more importance to the silk industry, which provides employment and has high added value.

Anahtar Kelimeler

Silk,, Sericulture,, Sericulture in Anatolia, Sericulture in Hatay

Kaynakça

• Akgül, C. (2013). H.1313 (1895-1896) Tarihli Halep Vilayet Salnamesi (Çeviriyazı ve Değerlendirme), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Alkan Günay, N. (2018). “Bursa Kadı Sicillerinin Işığında Yavuz Sultan Selim’in İpek Yasağı”, Yavuz Sultan Selim Dönemi ve Bursa, ss. 615-628, Gaye Kitabevi, Bursa. All About History, (2022). Büyülü Yolculuk İpek Yolu, Özel Sayı 2022/1.
• Buckingham, J.S. (1825). Travels Among The Arab Tribes, London: Longman. Cevdet, M. (1934). Fransa’da Türk İpek Ticareti, İş Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 2, s. 117-120, Türkiye Matbaası, İstanbul.
• CNSM (China National Silk Museum). https://www.chinasilkmuseum.com/info_180.aspx?itemid=27699 (15.09.2022).
• Çakıcı, M. (2010). Osmanlı Sanayileşme Çabalarında Bursa İpek Fabrikası Örneği (1851-1873), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Genç, M. (2000). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Güran, T. (2017). Resmi İstatistiklere Göre Osmanlı Toplum ve Ekonomisi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Duru, A. (1940), Hatay Vilayeti İpekböcekçiliği Hakkında Rapor, Ziraat Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 4, Temmuz 1940, Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayını. Eldem, E., Goffman, D. ve Masters, B. (2000). Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti: Halep, İzmir, İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Eroğlu, C., Babuçoğlu, M. ve Köçer, M. (2012). Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Halep, ORSAM, Ankara.
• Ertoğrul, T. (1933). İpek Böçekçiliği, Maarif Vekaleti Yayınları, İstanbul.
• Ferguson, J.C. (2020). Çin Mitolojisi, İnanışlar, İmparatorlar ve Ejderhalar, Çeviri: Cemal Can Tarımcıoğlu, Mayakitap, İstanbul.
• Frankopan, P. (2018). İpek Yolu, Alternatif Dünya Tarihi, Pegasus Yayınları, İstanbul.
• Grenard, F. (1992). Asyanın Yükselişi ve Düşüşü, Çev. Orhan Yüksel, M.E.B. Yayınları, İstanbul.
• Hatay İli Tarım ve Kırsal Kalkınma Stratejik Planı (2011-2015), https://hatay.tarimorman.gov.tr/Menu/55/Tarimsal-Veriler (15.10.2022).
• Hatay İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2021 Faaliyet Raporu, https://hatay.tarimorman.gov.tr/Menu/55/Tarimsal-Veriler (15.10.2022).
• İleri, B., Üzel Yüncüler, E., Üzel, T. Ve Gedikkaya, T. (2018). “Hatay İpek” Sürdürülebilir Moda ve Tasarım Merkezi Projesi, Fizibilite Çalışması. Yayınlanmamış.
• İnalcık, H. (2008). Seçme Eserler 1: Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,
• İpekiş. https://www.ipwkis.com.tr/hakkimizda/ (14.10.2022).
• Kasaba, R. (2006). Antakya’da Farklı Kimlikler: Tarihsel Bir Bakış, Akdeniz Dünyası, Düşünce, Tarih, Görünüm, Editör: Eyüp Özveren v.d., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kerestecioğlu, Ş. (1942). Zirai Tedrisat İşleri, İktisadi Yürüyüş Ziraat Fevkalade Sayısı, Ankara.
• Kuhn, D. (1984). Tracing a Chinese Legend: In Search of the Identity of the “First Sericulturalist”, T’oung Pao, Second Series, Vol. 70, Livr. 4/5, pp. 213-245, Brill.
• Ollivry, F. (2011). La soie et I’Orient, İtalie: Rouergue,
• Öztürk, G. (2020). İpek Böceği Besleme Evi ve Dut Bahçesi Tesisi Yatırımcı Rehberi, Ankara: Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü Yayını.
• Pınar, V. (1942). İpekböcekçilikte Bir Yılda İki Mahsul, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 5, Sayı: 56, Ankara.
• Reşat. (1930). İpekli Dokumacılık Sanayiimiz, 1930 Sanayi Kongresi, Raporlar, Zabıtlar, Hazırlayan: M. Derviş Kılınçkaya, Cilt 1, Ankara: Bildiren.
• Sedillot, R. (2005). Değiş Tokuştan Süpermarkete, Ankara: Dost Kitabevi.
• Serrican, E. (2016). Zaman Yeli, Güvercine Ağıt ve Kalenderiye’de İpek Yolu, Yükselen İpek Yolu, III. Cilt, sayfa: 241-253, Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Stavisky, B.Y., (2002). İpek Yolu ve İnsanlık Tarihindeki Önemi, Türkler Ansiklopedisi, Cilt. 3(İlkçağ), s. 222-233, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Şahan, Ü. (2011). İpekböcekçiliği, Bursa: Dora Yayınları.
• TBESKGM, (2020). 2019 Yılı İpekböceği Raporu, T.C. Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü.
• TDA (Türkiye Dokuma Atlası, tarih yok). https://www.itkib.org.tr/files/downloads/Belgeler/dokumaatlasi-sergi.pdf (14.10.2022).
• TEPGE (Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü), İpekböcekçiliği, Temmuz 2020 ve Ocak 2021 Raporları, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı.
• Toksoy, A.E. (1941). “Hatay’dan Akisler”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 3, Sayı: 33, Ankara.
• Umut, N. (1942). “Başlıca dört saf ırk ipekböceği koza ve ipeklerinin mukayesesi”, Ziraat Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 5, s. 122-130, Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayını.
• Vorderstrasse, T. (2010). Trade and Textiles from Medieval Antioch, Al-Masāq, 22 : 2, pp.151-171.
• Yazar, T. (1941). Hatay Ziraatine Bir Bakış, İktisadi Yürüyüş, Cilt. 2, Sayı 9, s.21-36.
• Zimmermann, M. (1921). La soie et le coton en Syrie, Annales de géographie, Année 1921, n.168, pp. 469-470.