Öz
Turkish Cinema started to increase in quantity and quality in 1960’s. Metin Erksan, making significant movies in this period, has two different tendencies in his films. In early years of 60’s, Erksan directed films that reflect social realistic point of view and took part in various cinema movements in this direction. After mid terms of 60’s, with political and social changes he shifted to individual centered cinema. Despite the changes in his cinema view, it can be said that there were still some components that remained the same thematically. Except for his commercial films, Erksan reflects his characters’ obsessive passions, that throw them into tragedy, in the context of property, crime and sexuality. Kuyu movie (1968) stands out by covering these concepts clearly and points out the concept of desire underlying in Erksan’s cinema. In this study, the concept of desire, that forms the base of Kuyu movie’s narration, was analysed within the framework of Lacanian Psychoanalytic Approach in order to display its quality and functioning style. In the analysis, it was concluded that the film based on the fantasy world that the man character creates to satisfy his desire. The woman character is positioned as the target of the man character’s obsessive passion and passive object of desire. The narration of the film reflects the idea that a woman rejecting this position can not exist in a patriarchal society
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abisel N, Arslan U T, Behçetoğulları P, Karadoğan A, Öztürk S R ve Ulusay N (2005)
- Çok Tuhaf Çok Tanıdık, Metis Yayınları, İstanbul. Altıner B (2005) Metin Erksan Sineması, Pan Yayıncılık, İstanbul.
- Arslan U T (2009) Aynanın Sırları: Psikanalitik
- Film Kuramı, Kültür ve İletişim, 12 (1), 9-38. Atak M (1995) Erksan Sinemasında Aşkın
- Tutku Olarak Tezahürü, Cogito, 4 (Bahar), 271-2
- Bakır B (2002) Filmin Psikanalitik Çözümle- mesinde Temel Kavramlar, Sinemasal, 7 (Güz), 50
- Balkaya D (2005) Lacan’ın Psikanalizi ve Bir
- Yazınsal Yapıt Çözümlemesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ata. Üni. Sos. Bil. Enst., Erzu- rum. Barkot Z Ö (2011) İzleyici-Özne Sorunu Bağ- lamında Lacan Sonrası Psikanalitik Film Ku- ramı, Doğu Batı, 56, 283-300.
- Battal S (2006) Asıl Film Şimdi Başlıyor, Vadi Yayınları, Ankara.
- Bowie M (2007) Lacan, V. Pekel Şener (çev),
- Dost Kitabevi Yayınları, Ankara. Coşkun E (2009) Türk Sinemasında Akım
- Araştırması, Phoenix Yayınevi, Ankara. Çoban B (2005) Lacan, Nurdoğan Rigel, Gül
- Batuş, Güleda Yücedoğan ve Barış Çoban (ed), Kadife Karanlık, Su Yayınevi, İstanbul, 277- 2
- Erdoğan N (1996) Sinema ve Psikanaliz, Top- lum ve Bilim, 70 (Güz), 241-249.
- Görücü B (2002) Metin Erksan Sineması Üze- rine Düşünceler, Yeni İnsan Yeni Sinema, 11, 23
- Güçhan G (1992a) Toplumsal Değişme ve Türk Sineması, İmge Kitabevi Yayınları, An- kara.
- Güçhan G (1992b) Metz’in “Göstergebilimsel
- Psikanalitik” Yaklaşımı ile Bir Film Çözümle- me Denemesi: “Bez Bebek”, Kurgu Dergisi, 10 (Ocak), 101-117. Hilav S (1982) Lacan Üzerine, Selahattin Hilav
- (ed), Yazko Felsefe Yazıları-1,Yazko Yayınla- rı, İstanbul, 138-148. İmançer D (2006) Toplumsal Cinsiyet Oluşu- muna İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar, Dilek
- İmançer (ed), Medya ve Kadın, Ebabil Yayın- cılık, Ankara, 1-23. Kaplan N (2004) Aile Sineması Yılları 1960’lar, Es Yayınları, İstanbul.
- Kayalı K (2006) Yönetmenler Çerçevesinde
- Türk Sineması Üzerine Bir Yorum Denemesi, Deniz Kitabevi, Ankara. Koncavar A (2000) 1960-1970 Dönemi Türk
- Sineması ve “Yıldızcılık” Olgusu, 25. Kare, 30 (Mart), 72-77. Lacan J (1982) Özne-Ben’in İşlevinin Oluştu- rucusu Olarak Ayna Evresi, Selahattin Hilav
- (ed), Yazko Felsefe Yazıları-1, Nilüfer Kuyaş (çev), Yazko Yayınları, İstanbul, 149-156. Leader D (1998) Kadınlar Neden Yazdıkları
- Her Mektubu Göndermezler?, Nedim Çatlı (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Moran B (2007) Edebiyat Kuramları ve Eleşti- ri, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Nasio J D (2007) Jacques Lacan’ın Kuramı
- Üzerine Beş Ders, Özge Erşen ve Murat Erşen (çev), İmge Kitabevi, Ankara. Onaran G (2012) Mekânsız Kurtlar, Altyazı, 120 (Eylül), 61-62.
- Özden Z (2004) Film Eleştirisi, İmge Kitabevi, Ankara.
- Ryan M ve Kellner D (1997) Politik Kamera,
- Elif Özsayar (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Sarup Postmodernizm, Abdulbaki Güçlü (çev), Bilim ve Sanat Yayınları, İstanbul. ve Scognamillo G (1998) Türk Sinema Tarihi,
- Kabalcı Yayınevi, İstanbul. Scognamillo G (2002) Metin Erksan’ın Yalnız
- İnsanları, Yeni İnsan Yeni Sinema, 11, 16-22. Somay B (2007) Bir Şeyler Eksik, Metis Ya- yınları, İstanbul.
- Tura S M (2007) Freud’dan Lacan’a Psikana- liz, Kanat Kitap, İstanbul.
- Uslu E G (2007) Metin Erksan Sinemasında
- Toplumsal Gerçekçilik ve Bunun Filmlerine Yansıması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, SÜ Sos. Bil. Enst., Konya. Wollen P (2004) Sinemada Göstergeler ve Anlam, Zafer Aracagök ve Bülent Doğan (çev),
- Metis Yayınları, İstanbul. Yaylagül L (2004) 1960-1970 Dönemi Türk
- Sinemasında Düşünce Akımları, Fatma Dalay Küçükkurt ve Ahmet Gürata (ed), Sinemada Anlatı ve Türler, Vadi Yayınları, Ankara, 231- 2
- Yılmazer M (1996) ‘Topoğrafik Okyanuslar- dan Masallar’ Freud, Jung, Psikanaliz ve Ede- biyat, Toplum ve Bilim, 70 (Güz), 232-240.
- Zizek S (2002) Kırılgan Temas, Tuncay Birkan
- (çev), Metis Yayınları, İstanbul. Zizek S (2005) Yamuk Bakmak, Tuncay Bir- kan (çev), Metis Yayınları, İstanbul.
Öz
Türk Sineması 1960'lı yıllarda nitel ve nicel olarak yükselişe geçmiştir. Bu dönemde önemli filmlere
imza atan Metin Erksan'ın sinemasında iki farklı yönelim göze çarpmaktadır. Altmışların ilk
döneminde toplumsal gerçekçi bakış açısını yansıtan filmler yöneten ve bu doğrultuda çeşitli sinema
hareketlerinin içinde yer alan Erksan, altmışların ortasından itibaren siyasi ve toplumsal
değişimlerle beraber birey merkezli bir sinemaya yönelmiştir. Ancak yönetmenin, sinema anlayışındaki
değişime rağmen, filmlerinde tematik açıdan değişmeyen unsurlar olduğu söylenebilir.
Erksan'ın bu dönem filmlerinin hemen hepsinde -ticari odaklı filmleri dışında- karakterlerini felakete
sürükleyen saplantılı tutkuları mülkiyet, suç ve cinsellik sarmalında yansıttığı görülmektedir. Kuyu (1968), bu kavramların en net biçimde ortaya konduğu filmlerden biri olarak öne çıkmakta ve Erksan'ın sinemasının temelinde yatan arzu kavramını görünür kılması açısından farklı bir
yerde durmaktadır. Bu çalışmada, Kuyu filminin anlatısında temel teşkil eden “arzu” kavramı, niteliğini ve işleyiş tarzını ortaya koymak amacıyla, Lacancı psikanalitik yaklaşım çerçevesinde çözümlenmiştir. Çözümlemede filmin, erkek karakterin, arzusunun tatmini için yarattığı fantezi
dünyası üzerine kurulu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kadın karakter ise erkeğin saplantılı tutkusunun hedefi ve pasif arzu nesnesi olarak konumlandırılmıştır. Filmin anlatısı, bu konumu reddeden kadının, ataerkil toplumda var olamayacağı düşüncesini yansıtmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abisel N, Arslan U T, Behçetoğulları P, Karadoğan A, Öztürk S R ve Ulusay N (2005)
- Çok Tuhaf Çok Tanıdık, Metis Yayınları, İstanbul. Altıner B (2005) Metin Erksan Sineması, Pan Yayıncılık, İstanbul.
- Arslan U T (2009) Aynanın Sırları: Psikanalitik
- Film Kuramı, Kültür ve İletişim, 12 (1), 9-38. Atak M (1995) Erksan Sinemasında Aşkın
- Tutku Olarak Tezahürü, Cogito, 4 (Bahar), 271-2
- Bakır B (2002) Filmin Psikanalitik Çözümle- mesinde Temel Kavramlar, Sinemasal, 7 (Güz), 50
- Balkaya D (2005) Lacan’ın Psikanalizi ve Bir
- Yazınsal Yapıt Çözümlemesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ata. Üni. Sos. Bil. Enst., Erzu- rum. Barkot Z Ö (2011) İzleyici-Özne Sorunu Bağ- lamında Lacan Sonrası Psikanalitik Film Ku- ramı, Doğu Batı, 56, 283-300.
- Battal S (2006) Asıl Film Şimdi Başlıyor, Vadi Yayınları, Ankara.
- Bowie M (2007) Lacan, V. Pekel Şener (çev),
- Dost Kitabevi Yayınları, Ankara. Coşkun E (2009) Türk Sinemasında Akım
- Araştırması, Phoenix Yayınevi, Ankara. Çoban B (2005) Lacan, Nurdoğan Rigel, Gül
- Batuş, Güleda Yücedoğan ve Barış Çoban (ed), Kadife Karanlık, Su Yayınevi, İstanbul, 277- 2
- Erdoğan N (1996) Sinema ve Psikanaliz, Top- lum ve Bilim, 70 (Güz), 241-249.
- Görücü B (2002) Metin Erksan Sineması Üze- rine Düşünceler, Yeni İnsan Yeni Sinema, 11, 23
- Güçhan G (1992a) Toplumsal Değişme ve Türk Sineması, İmge Kitabevi Yayınları, An- kara.
- Güçhan G (1992b) Metz’in “Göstergebilimsel
- Psikanalitik” Yaklaşımı ile Bir Film Çözümle- me Denemesi: “Bez Bebek”, Kurgu Dergisi, 10 (Ocak), 101-117. Hilav S (1982) Lacan Üzerine, Selahattin Hilav
- (ed), Yazko Felsefe Yazıları-1,Yazko Yayınla- rı, İstanbul, 138-148. İmançer D (2006) Toplumsal Cinsiyet Oluşu- muna İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar, Dilek
- İmançer (ed), Medya ve Kadın, Ebabil Yayın- cılık, Ankara, 1-23. Kaplan N (2004) Aile Sineması Yılları 1960’lar, Es Yayınları, İstanbul.
- Kayalı K (2006) Yönetmenler Çerçevesinde
- Türk Sineması Üzerine Bir Yorum Denemesi, Deniz Kitabevi, Ankara. Koncavar A (2000) 1960-1970 Dönemi Türk
- Sineması ve “Yıldızcılık” Olgusu, 25. Kare, 30 (Mart), 72-77. Lacan J (1982) Özne-Ben’in İşlevinin Oluştu- rucusu Olarak Ayna Evresi, Selahattin Hilav
- (ed), Yazko Felsefe Yazıları-1, Nilüfer Kuyaş (çev), Yazko Yayınları, İstanbul, 149-156. Leader D (1998) Kadınlar Neden Yazdıkları
- Her Mektubu Göndermezler?, Nedim Çatlı (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Moran B (2007) Edebiyat Kuramları ve Eleşti- ri, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Nasio J D (2007) Jacques Lacan’ın Kuramı
- Üzerine Beş Ders, Özge Erşen ve Murat Erşen (çev), İmge Kitabevi, Ankara. Onaran G (2012) Mekânsız Kurtlar, Altyazı, 120 (Eylül), 61-62.
- Özden Z (2004) Film Eleştirisi, İmge Kitabevi, Ankara.
- Ryan M ve Kellner D (1997) Politik Kamera,
- Elif Özsayar (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Sarup Postmodernizm, Abdulbaki Güçlü (çev), Bilim ve Sanat Yayınları, İstanbul. ve Scognamillo G (1998) Türk Sinema Tarihi,
- Kabalcı Yayınevi, İstanbul. Scognamillo G (2002) Metin Erksan’ın Yalnız
- İnsanları, Yeni İnsan Yeni Sinema, 11, 16-22. Somay B (2007) Bir Şeyler Eksik, Metis Ya- yınları, İstanbul.
- Tura S M (2007) Freud’dan Lacan’a Psikana- liz, Kanat Kitap, İstanbul.
- Uslu E G (2007) Metin Erksan Sinemasında
- Toplumsal Gerçekçilik ve Bunun Filmlerine Yansıması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, SÜ Sos. Bil. Enst., Konya. Wollen P (2004) Sinemada Göstergeler ve Anlam, Zafer Aracagök ve Bülent Doğan (çev),
- Metis Yayınları, İstanbul. Yaylagül L (2004) 1960-1970 Dönemi Türk
- Sinemasında Düşünce Akımları, Fatma Dalay Küçükkurt ve Ahmet Gürata (ed), Sinemada Anlatı ve Türler, Vadi Yayınları, Ankara, 231- 2
- Yılmazer M (1996) ‘Topoğrafik Okyanuslar- dan Masallar’ Freud, Jung, Psikanaliz ve Ede- biyat, Toplum ve Bilim, 70 (Güz), 232-240.
- Zizek S (2002) Kırılgan Temas, Tuncay Birkan
- (çev), Metis Yayınları, İstanbul. Zizek S (2005) Yamuk Bakmak, Tuncay Bir- kan (çev), Metis Yayınları, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Derleme Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Ocak 2013 |
| Gönderilme Tarihi | 3 Aralık 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Cilt: 7 Sayı: 4 |
