Türkiye’de Cumhuriyet Vatandaşının İnşasında Basın

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 2, 409 - 437, 01.07.2020

Faruk Temel

Öz

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, siyasal ve toplumsal alanda yaşanan devrimlerin içselleştirilmesi sürecinde ideal bir vatandaş oluşturulması girişimi, cumhuriyet kadrolarının önemli bir problemi olarak gözükmektedir. 1930’a kadar devletin ve 1930 sonrası vatandaşın dönüştürülmesi bağlamında değerlendirebileceğimiz erken cumhuriyet döneminin ikinci yarısında, ideal vatandaşın oluşturulmasına çaba harcanmıştır. Bu çerçevede eğitim kurumları, Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu ve Halkevleri gibi ideoloji üreten ve ideolojiyi yerleştiren önemli kültürel unsurlar tesis edilmiş, bu kurumların en önemli destekçisi de basın olmuştur. Bu bağlamda, basın araçlarının cumhuriyetin ideal vatandaşını oluşturma sürecindeki rolü çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında, ideal vatandaş oluşturma sürecinde gazetelerin, resmi ideolojinin tesisi ve bireysel/toplumsal inşası bağlamında nasıl konumlandığının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, 1944-1945 yıllarında Burdur’da yayımlanan Yeşil Burdur gazetesi, içerik analizi tekniğiyle incelenmiş, elde edilen veriler doğrultusunda tek parti iktidarında vatandaş inşası betimlenmiştir. Yeşil Burdur gazetesi içeriklerinin incelenmesi doğrultusunda elde edilen bulgular, gazetenin resmi ideolojiyi ve ideal vatandaşı tesis ederken köşe yazılarını etkin biçimde kullandığını ve köşe yazılarının resmi ideolojinin tesisine yönelik olmakla birlikte, yoğunluklu biçimde birey-cemiyet hayatına odaklanan içerikler sunduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

cumhuriyet vatandaşı, Tek Parti Dönemi, Basın, Yeşil Burdur Gazetesi

Kaynakça

• Akman, Ş.T., (2011), “Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmî Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), ss. 80 – 109. Akyüz, Y., (2011), “Osmanlı Döneminden Cumhuriyete Geçilirken Eğitim-Öğretim Alanında Yaşanan Dönüşümler”, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi / 2011, Cilt: 1, Sayı: 2, ss. 9 – 22. Arabacı, C., (2008) Basın Birliği, Medya ve Siyaset (Edt:Z. Damlapınar). Konya, Eğitim Kitabevi, 79-146. Aslan, E., (2011), “Osmanlı’nın ‘Mekatib-i İptidaiye’ sinden Türkiye Cumhuriyeti’nin ‘İlk Mektepler’ ine Geçişte Tarih Programlarında Değişim”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 48, Güz 2011, ss. 749 – 777. Ayhan, B.,(2009), Atatürk ve Basın, Palet Yayınları Konya. Ayın Tarihi, İç İşleri Bakanlığı Basın Genel Direktörlüğü Yayını, No:18, Haziran 1935, Ankara Behiç, H., (1909), “Malumat-ı Medeniye ve Ahlakiye”, İstanbul: İkdam Matbaası. Budak, L. & BUDAK Ç., (2014), “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne İlkokul Programları (1870–1936)”, TSA, Yıl: 18, Sayı: 1, ss. 51 – 68. Doğan, N., (2011), “Osmanlı’dan Cumhuriyete Ders Kitaplarında Devlet Kavramının İktidar-Eğitim İlişkisi Açısından İncelenmesi”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, Educational Sciences: Theory & Practice - 11(4), Güz/Autumn, ss. 2069-2090. Elkatmış, M., (2014), “İlköğretim Programlarının Yurttaş Profili”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 36, Temmuz 2014/II, ss. 1 – 13. Kılıç, M., (2012), “Tek Parti Döneminde Milliyetçilik ve CHP’nin Yedinci Büyük Kurultayı”, ÇTTAD, XII/24, 2012/Bahar, ss. 189 – 202. Koçak, C.,(1992) Siyasal Tarih (1923-1950). Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980 (S. Akşin), Cem Yayınevi İstanbul. Şapolyo,E..B., (1969) Türk Gazeteciliği Tarihi Her Yönüyle Basın, Güven Matbaası, Ankara. Şirin, F. S., (2013), “İktidar ve Çocuk”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/8, Summer 2013, ss. 1275 – 1284. TBMM (1925) Millet Meclisi Tutanak Dergisi D. II, C. 19, Sa. 7 Temel, F. (2017) Cumhuriyet İdeolojisinin İnşasında Basının Rolü “Zonguldak Gazetesi (1923-1954), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstirüsü, Doktora Tezi Temel, F., Çelebi M.B.,(2015) "Türkiye’de Çok Partili Siyasal Yaşama Geçiş Dönemi ve Basın “Burdur Yerel Gazeteleri Üzerine Bir İçerik İncelemesi”", , 1. Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı,Cilt:2, s. 971-987, Burdur. Topuz, H.,(2003) II. Mahmut'tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul. Turan, R.,(2014) Kültür Alanındaki Gelişmeler, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (D. Yalçın), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara. Üstel, F., (2014), “Makbul Vatandaş’ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi”, İstanbul: İletişim Yayınları. Yeşil Burdur Gazetesi (1944-1945) Ali Bahşişoğlu, Cumhuriyet Matbaası, Burdur Yıldırım, E., (2014), “Erken Cumhuriyet Yıllarında Türk Milli Kimliği: Resmi Kimlik Siyaseti, Anadoluculuk Düşüncesi Ve Halkçı Söylem”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Eylül 2014, Yıl 7, Sayı XIX, ss. 47-83. Yılmaz, M., ve Doğaner, Y. (2007), Cumhuriyet Döneminde Sansür (1923-1973),Siyasal Kitabevi, Ankara.