OSMANLI DÖNEMİNDE BOSNA HERSEK'TE ÇIKAN İLK ÖZEL TÜRKÇE GAZETE GÜLŞEN-İ SARAY

Yıl 2012, Cilt: 7 Sayı: 3, 100 - 116, 19.11.2013

Salih Seyhan

Öz

Osmanlı Devleti'nin uç vilayetlerinden biri olan, çok farklı etnik ve dini bir yapıya sahip olan
Bosna Hersek'te XIX y.y.da devletin içinde bulunduğu ciddi problemlerin çok daha fazla
hissedildiği söylenebilir. Avusturya Macaristan İmparatorluğu'nın Katolikler, Rusya'nın da
Ortodokslar üzerindeki etkileri bölgeyi çok daha hassas bir duruma getirmiştir. Matbaanın
kurulduğu dönemde Bosna Hersek'te genel durum, Bosna'da devlet matbaasının kuruluşu,
yabancıların basın yoluyla Osmanlı tebaasını etkileme gayretleri, gazeteye duyulan ihtiyaç,
gazetenin üstlendiği görevler ve ilk çıkan gazeteler çalışmamızın içeriği içinde yer alan
konulardandır. Çalışmaya başlarken öncelikle Türkiye'de ve Bosna Hersek'te konu ile ilgili
yapılmış çalışmaları taradık. Daha sonra, dört ay süre ile Bosna Hersek'te ikamet ederek Saraybosna Üniversitesi Felsefe Fakültesi Türkoloji Bölümünde Osmanlı Dönemi gazeteciliği ile ilgili çalışma yapmış veya yapmakta olan akademisyenlerle görüştük. Eğitimlerinin bir bölümünü Türkiye'de yapmış olan ve çok iyi derecede Türkçe bilen, Boşnak Türkoloji master ve doktora öğrencilerinden tercüme ve rehberlik hizmeti aldık. Son olarak Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesinde, Gülşen-i Saray Gazetesinin mevcut sayılarını inceledik. Osmanlı Döneminde Bosna Hersek'te Türkçe gazeteler konusunda bir çok yerel çalışma olmasına rağmen, Türkiye'de yapılanların sayısının yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Çalışmada öncelikle, ilk özel Türkçe gazete olan Gülşen-i Saray gazetesinin içeriği ve gazeteyi çıkaran Bosna Hersek'in ilk Müslüman gazetecisi olan Mehmed Şakir Kurtçehayiç hakkında bilgi verilecektir. Sonuç bölümünde yerel gazeteler ile ilgili yapılan çalışmaların önemine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Gulşen-i Saray; Sarajevsky Cvjetnik; Bosna'da ilk Türkçe gazete; Mehmet Şakir Kurtçehayiç

Kaynakça

• Akın H (2004) Ahmet Cevdet Paşa'nın Bosna Müfettişliği, Yük. Lis. Tezi, Akd. Ünv. Sos. Bil. Enst., Antalya.
• Ahmet Cevdet Paşa (1991) Tezâkir 21-39, (Yay. Cavid Baysun) Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Bosna Gazetesi, nr:1, s.1, 13 Muharrem 1283/28 Mayıs 1866.
• Ćurćić L (1976) Prilog istoriji oblikovanja srpske i hrvatske ćiriličke knjige štampane u XVI veku, Zbornik za slavistiku, Novi Sad, kitap 10, s.115.
• Dizdar S (2000) Senada, Sarajevski cvjetnik: Studija i bibliografija, neobjavljena magistarska radnja, Sarajevo.
• Djurdjev B (1992) "Bosna-Hersek", T. D. V. İslâm Ansiklopedisi, Cilt:6, İstanbul.
• Gölen Z (2010) Tanzimat Döneminde Bosna Hersek, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Gülşen-i Saray Gazetesi (Sarajevski Cvjetnik), 1 Mart 1285/13 Mart 1869-17 Temmuz 1285/29 Temmuz 1869, Nr. 11-29.
• Idrizović M (1964-65) ''Mehmed Šakir Kurtćehajić'', POF, Orijentalni Inst., kitap XIVXV, Sarayevo.
• Kocabaşoğlu U ''Tuna Vilayet Gazetesi'' http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/834/10 550.pdf, (Erişim Tarihi: 20.04.2012).
• Koloğlu O (2006) Osmanlı'dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul.
• Kreševljaković H (1912) Kratak pregled hrvatske knjige u Herceg-Bosni od najstarijih vremena do danas,/a Sarajevo.
• Kreševljaković H (1920) Štamparije u Bosni za turskog vremena 1529-1878, Grada za povijest književnosti hrvatske, Jugoslovenska akademija znanosti i umjetnosti,/b Zagreb, kitap 9 , s.3-41.
• Kruševac T (1978) Bosanskohercegovački listovi u XIX veku, Veselin Masleša, Sarajevo. Kruševac T (1966) Štamparije u Bosni, Prilozi za proučavanje istorije Sarajeva, Sarajevo, Muzej grada Sarajeva, sene II, kitap 2. s. 157184.
• Levy M (1996) Sefardi u Bosni, Sarajevo.
• Memija E (1991) 'Bosanski vijesnici', ElKalem, Sarajevo.
• Olaş Z (2007) Avusturya-Macaristan İmparatorluğu İşgalinde Bosna Hersek, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sos. Bil. Enst., Sakarya.
• Ortaylı İ ''Osmanlı Bulgar Basını Üzerine Notlar'',http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/ 21/63.pdf, (Erişim Tarihi: 20.04.2012).
• Mitar P (1976) “Naša prva dva novinara”, Tragom kulturnog nasljeđa, Svjetlost, Sarajevo.
• Pejanoviç D (1961) Bibliografija Štampe Bosna I Hercegovina 1850-1941, Veselin Masleša, Sarajevo.
• Salname-i Vilayet-i Bosna (1285/1868), kitap III, s. 21., Saraybosna.
• Tural E (Nisan 2004) Bir Belge: 1861 Hersek İsyanı, 1863 Eyalet Teftişleri ve 1864 Vilayet Nizamnamesi, Çağdaş Yerel Yönetimler Derg, /a 2 (13), 93-123.
• Tural E (Ocak 2005) Bir Belge: 1864 ve 1871 Vilayet Nizamnameleri ve 1876 İdare-i Umumiyye-i Vilayat Talimatnamesi, Çağdaş Yerel Yönetimler Derg, /b 1 (14), 71-91.
• Zaçinoviç N (2003) Bosna Kütüphanelerindeki Eski Türkçe Gazetelerin Dili, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sos. Bil. Enst., Ankara