YALAN SÖYLEME KABİLİYETİ VE HAFIZA: CİNSİYETLER ARASI KARŞILAŞTIRMA

Yıl 2012, Cilt: 7 Sayı: 3, 234 - 243, 19.11.2013

Emrah Akçay

Öz

Yalan konusu ile ilgili literatürde daha çok psikolojik araştırmaların öne çıktığı ve bu konuda
yapılan çalışmaların oldukça büyük bir bölümünün yalanı fark edebilme ya da tespitedebilme (liedetection) üzerine yoğunlaştığı görülmektedir (Üretmen 2008: 2). Yalan tespiti
ile öncelikli olarak yasaları uygulayanlar ile psikologlar ilgilenmektedir. Dünyada, psikoloji, sosyal psikoloji ve iletişim alanlarında yalan hareketlerinin tespiti üzerinde on yıllardır sayısız çalışma yapıldığı halde, Türkiye'de bu çalışmaların sayısı bir elin parmak sayısını geçmez. Bu nedenle, alanla ilgili sağlıklı tespitler yapabilmek için öncelikle “yalan” ve “yalancı” kavramlarının fonksiyonel bir şekilde tanımlanması gerekmektedir. Bu makale, bu tanımları bu şekilde ortaya koyarak ileride bu konuda araştırma yapacak olan kişilere çok yönlü bir kılavuz olması ve yalan söyleme becerilerinden “yalanı hatırlama” becerisinin cinsiyet bakımından anlamlı bir farkının olup olmadığının tespiti amacıyla yazılmıştır. Bu amaçla, 31 kadın ve 30 erkek katılımcı üzerinde yalan söyleme ve söylediği yalanı tersine kronolojik sıra ile anlatma üzerine bir test uygulanmıştır. Araştırma sonucunda yalan söyleyen kadınların; hafıza ve bilişsel yük bakımından erkek katılımcılardan daha başarılı oldukları ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yalan; yalancı; yalan tespiti; sözsüz iletişim; yalan ipucu.

Kaynakça

• Angelo T (2008) Lecturing for (Deeper) Learning in Largeclasses, http://www.youtube.com/watch?v=OtXtYNOiEIU, erişim tarihi: 25.09.2011.
• Cole T (2001) Lying to the One You Love: Theuse of Deception in Romanticrelationships, Journal of Social and Personal Relationships, 108, 107.
• Çakmak E K (2007) Çoklu Ortamlarda Dar Boğaz: Aşırı Bilişsel Yüklenme, Gazi Eğitim Fakültesi Derg, 27 (2), 1-24.
• DePaulo B M, Ansfield M E ve Bell K L (1996). Theories About Deception and Paradigms for Studying it: A Critical Appraisal of Bullerand Burgoon’s İnterpersonal Deception Theory and Research, Communication Theory, 297–310.
• DePaulo B M, Kashy D A, Kirkendol S E ve Wyer M M (1996) Lying in Everyday Life, Journal of Personality and Social Psychology, 70 (5), 979-995.
• DePaulo B M ve Kashy D A (1998) Everyday Lies in Close and Casual Relationships, Journal of Personalityand Social Psychology, 74, 63- 79.
• Dreber A ve Johannesson M (2008) Gender Differences in Deception. Economics Letters,99, 197-199.
• Edelstein R S, Luten T L, Ekman P ve Goodman G S (2006) Detecting Lies in Children and Adults, Law Human Behavior,30, 1-10.
• Ekman P (1985) Telling Lies: Clues to Deceit in the Marketplace, Politics and Marriage, W. W. Norton, New York (Reprinted in 1992 and 2001).
• Freud S (1959) Collected Papers, New York: Basic Books.
• Geary J (2000) Deceitful Minds, Time Europe, www.time.com /time/world/ article/0,8599,20 56196,00.html 3/13/2000, erişim tarhi: 30.11. 2011.
• Gervais J, Tremblayi R E, Tremblay Desmarais-Gervais L ve Vitaro F (2000) Children’s Persistentlying, Gender Differences, and Disruptive Behaviours: A Longitudinal Perspective, International Journal of Behavioral Development, 24, 213.
• Glenn R S Jr (2006) Littlewhitelies (Ornegotiationtactics) in Mediationand How the Affect Them Ediatoranalysis & Commentary, Maritime Law Bulletin, (2006- 2007)
• Goman C K (2008) İşyerinde Beden Dili, Emel Lakşe (çev), Alfa Yayınları, Ankara.
• Jensen A L, Arnett J J, Feldman S S ve Cauffman E (2004) The Right to do Wrong: Lying to Parents Among Adolescents and Emerging Adults, Journal of Youth&Adolescence, 33 (2), 101-112.
• Jones S (2011) Under Pressure: Women who Plead Guilty to Crimes They Have not Committed, Criminology & Criminal Justice,11(1),77–90.
• Lewis M, Stanger C ve Sullivan M W (1989) Deception in Three-Year-Olds, Developmental Psychology, 25, 439–443.
• Mitchell R W (1986) A Framework for Discussing Deception, R W Mitchell & N S Mogdil (eds.), Deception: Perspectives on Human and Nonhuman Deceit, State University of New York Press, Albany, pp. 3-40.
• Paas F, Tuovinen J E, Tabbers H ve Van Gerven P W (2003) Cognitive Load Measurement as a Means to Advance Cognitive Load Theory, Educational Psychologist, 38 (1), 63-71.
• Pease A ve Pease B (2006) The Definitive Book of Body Language, Bantam Books, New York.
• Schober O (1996) Beden Dili (Davranış Anahtarı), Süeda Özbent (çev), Arion Yayınevi, İstanbul.
• Sweller J (2009) The Many Faces of Cognitive Load Theory, T+D, 63,8, 22-22.
• Tyler J M, Feldman R S ve Reichert A (2006) The Price of Deceptive Behavior: Disliking and Lying to People Who Lie to Us, Journal of Experimental Social Psychology, 42, 69–77.
• Üretmen S (2008) Cinsiyet, Yalan Söyleme ve Çıkar Elde Etmenin Yalana İlişkin Yüklemelere Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, A Ü Sos. Bil. Enst., Ankara.
• Vrij A (2008) Detecting Lies and Deceitp it Falls and Opportunities, John Wiley & Sons Ltd.,West Sussex.
• Vrij A, Ennis E, Farman S, ve Mann S. (2006a) People’s Perceptions of Their Truthful and Deceptive Interactions in Daily Life, Manuscript Submitted for Publication.
• Vrij A, Mann S, Robbins E ve Robinson M (2006b) Police Officers Ability to Detect Deception in High-stakes Situations and in Repeated Lie Detection Tests, Applied Cognitive Psychology, 20, 741–755.
• Vrij A, Granhag P A ve Mann S (2010) Good Liars, The Journal of Psychiatry & Law. - 0093-1853, 38, 77-98
• Vrij A, Granhag P A, Mann S ve Sharon L (2011) Out Smarting the Liars: Toward a Cognitive Lie Detection Approach, Current Directions in Psychological Science, 20, 28.
• Zuckerman M, Speigel N H, DePaulo B M ve Rosenthal R (1982) Nonverbal Strategies for Decoding Deception. Journal of Nonverbal Behavior,6, 171–187.