Öz
It can be claimed that scholars studying on Turkish movie history are generally evaulate the archives in line with top-history approach. However, the domain of society are pretty dynamic and active. The domain that some social scientists called subpolitics means that decisions made by rulers does not match with social life. Ordinary person may upside down the and turn the rules in a way which is convenient for him/her by developing some tactics and strategies. Taken into account the year, 1896, when the movie was introduced to the Ottoman Empire, there were other factors which could impede the regulations: the lack of infracture, the effects of foreign forces on the Empire and the strengthening of power of local dignitaries. Under these circumstances we can witness movies and movie performances which crossed boundaries of the state codes. This paper, in line with new archives, investigates the subpolitics of movie history in the Ottoman Empire. It can be understood that, taken into account the data in this historical study, top-down politics could not be implemented enough during this era due to infrastructural lackness and tactics of commoners
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ARŞİVLER BOA ARŞİVLERİ) OSMANLI BOA (03/R/1320) DH.MKT., Dosya No: 537, Gömlek No: 38.
- BOA (04/Z/1321) DH.MKT., Dosya No: 823, Gömlek No: 38.
- BOA (12/N /1325) TFR.I..A... , Dosya No: 36, Gömlek No: 3508.
- BOA (16/Z /1327) DH.MUİ., Dosya No: 41/-1, Gömlek No: 58.
- BOA (01/Tn/1324) ZB., Dosya No 328, Gömlek No: 6.
- BOA (26/N/1340), DH.KMS, Dosya No: 62, No: 18.
- BOA (21/C/1337), DH.EUM.AYŞ., Dos- ya No: 2, Gömlek No: 2.
- BOA (26/N/1340), DH.KMS., Dosya No: 62, No: 18.
- BOA (12/S/1331) DH.İD., Dosya No: 65, Gömlek No: 27.
- BOA (26/R/1329), DH.ID., Dosya No: 65, Gömlek No: 2.
- BOA (25/Ş/1325), DH.MKT., Dosya No: 1203, Gömlek No: 80.
- BOA, 01/Ca/1326, İ..RSM., Dosya No: 31, Gömlek No: 1326/CA-01)
- BOA, 13/R/1325, İ..RSM., Dosya No: 28, Gömlek No: 1325/R-02)
- BOA (06/Z /1336) DH.EUM.1.Şb, Dosya No: 12, Gömlek No: 29.
- BOA (18/Ca/1334) DH.ŞFR., Dosya No: 62, Gömlek No: 107
- BOA (24/Ca/1334) DH.ŞFR., Dosya No: 62, Gömlek No: 166.
- BCA (BAŞBAKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ) BCA (11/6/1923) 30..10.0.0/146.43..4; Sayısız. BCA (29/5/1923) 30..10.0.0/146.43..3., Dosya: 1503, Sayısız.
- KİTAPLAR ve MAKALELER Bayat A (2008) Sokak Siyaseti, Soner Torlak
- (çev.), Phoenix Yayınları, Ankara. Ercan F (1993) Kırsal Yapıda Toplumsal De- ğişme, Yar Yayınları, İstanbul.
- Gürkan T (2000) “Türk Sinemasının Tepesinde
- Sallanan Demokles’in Kılıcı: Sansür”, Türk Sinemasında Sansür içinde Agah Özgüç (der.), Kitle, Ankara, s. 18-19. James C S (1995) Tahakküm ve Direniş
- Sanatları Gizli Senaryolar, Alev Türker (çev.) Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Kırlı C (2000) The Struggle Over the Space: Coffeehouses of Ottoman İstanbul
- (1780-1845) (Binghamton, Yayımlanma- mış Doktora Tezi).
- Mann M (1998) The Sources of Social
- Power (1760-1914), Cambridge, Londra, 2 cilt.
- Onaran A Ş (1968) Sinematografik Hürri- yet, Gürsoy Basımevi, Ankara.
- Ortaylı İ (1976) Türkiye İdare Tarihi, TODAİ, Ankara.
- Özgüç A (1976) Türk Sineması Sansür
- Dosyası, Koza Yayınları, İstanbul. Özgüç A (1990) Başlangıcından Bugüne
- Türk Sinemasında İlkler, Yılmaz Yayınla- rı, İstanbul. Özgüç, A. (1990) Başlangı- cından Bugüne Türk Sinemasında İlkler,
- Yılmaz Yayınları, İstanbul. Öztürk S (2005) Erken Cumhuriyet Dö- neminde Sinema Seyir Siyaset, Elips Ya- yınları, Ankara.
- Öztürk S (2010) Osmanlı’da İletişimin
- Diyalektiği, Phoenix Yayınları, Ankara. Öztürk S (2006) Cumhuriyet Türkiyesinde
- Kahvehane ve İktidar, Kırmızı Yayınları, İstanbul. Özuyar A (1999)Sinemanın Osmanlıca
- Serüveni, Öteki, Ankara. Scognomillo G (1987) Türk Sinema Tarihi 1896-1959, Metis Yayınları, İstanbul, C. 1
- Scognomillo G (1996) Batı Sinemasında
- Türkiye ve Türkler, İnkılap, İstanbul. Tikveş Ö (1968) Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Sinema Filmlerinin
- Sansürü, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Tosh J (1997) Tarihin Peşinde, Tarih
- Vakfı Yayınları, İstanbul. Yaşar A (2009) Osmanlı Kahvehaneleri
- Mekân, Sosyalleşme, İktidar (İstanbul: Kitapyayınevi). Zizek S (2012) Yamuk Bakmak, Tuncay
- Birkan (çev.) Metis Yayınları, İstanbul, 5. Baskı.
Öz
Türk sinema tarihine ilişkin belgeleri yorumlama genellikle üstten tarih yaklaşımıyla yapılmakta-dır. Oysa toplumsal alan dinamik ve hareketlidir. Bazı sosyal bilimcilerin altpolitika olarak nite-lendirdiği bu alan, yukarıda üretilen kararların her zaman karşılığını bulmayacağını anlatır. Sı-radan insan, çeşitli taktik ve stratejilerle yukarıda alınan ve uygulanmak istenen kuralları işlevsiz hale getirebilir. Osmanlı İmparatorluğu'na sinemanın geldiği 1896 yılı göz önüne alındığında
sinemayla ilgili kontrol içerikli kuralları işlevsizleştirecek başka faktörler de vardır. Altyapısal yetersizlikler, dış güçlerin Osmanlı İmparatorluğu'ndaki nüfuzu ve yerel iktidarların merkez karşı-sında güçlenmesi bu faktörler arasındadır. Bu koşullarda sinema filmleri ve gösterimlerinin siya-sal iktidarın kodları ötesinde tarih sayfalarında yer alması kolaylaşır. Bu makale, yeni belgelerin ışığında, Osmanlı İmparatorluğu'nda sinema tarihinin altpolitikasını incelemektedir. Bu tarihsel
çalışmadan elde edilen bulgular yorumlandığında Osmanlı ülkesinde altyapısal yetersizliklerden ve geniş toplum kesimlerinin taktiklerinden kaynaklanan nedenler dolayısıyla incelenen dönemde sansür ve denetime dair üstpolitik uygulamaların yeterince hayata geçirilemediği görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ARŞİVLER BOA ARŞİVLERİ) OSMANLI BOA (03/R/1320) DH.MKT., Dosya No: 537, Gömlek No: 38.
- BOA (04/Z/1321) DH.MKT., Dosya No: 823, Gömlek No: 38.
- BOA (12/N /1325) TFR.I..A... , Dosya No: 36, Gömlek No: 3508.
- BOA (16/Z /1327) DH.MUİ., Dosya No: 41/-1, Gömlek No: 58.
- BOA (01/Tn/1324) ZB., Dosya No 328, Gömlek No: 6.
- BOA (26/N/1340), DH.KMS, Dosya No: 62, No: 18.
- BOA (21/C/1337), DH.EUM.AYŞ., Dos- ya No: 2, Gömlek No: 2.
- BOA (26/N/1340), DH.KMS., Dosya No: 62, No: 18.
- BOA (12/S/1331) DH.İD., Dosya No: 65, Gömlek No: 27.
- BOA (26/R/1329), DH.ID., Dosya No: 65, Gömlek No: 2.
- BOA (25/Ş/1325), DH.MKT., Dosya No: 1203, Gömlek No: 80.
- BOA, 01/Ca/1326, İ..RSM., Dosya No: 31, Gömlek No: 1326/CA-01)
- BOA, 13/R/1325, İ..RSM., Dosya No: 28, Gömlek No: 1325/R-02)
- BOA (06/Z /1336) DH.EUM.1.Şb, Dosya No: 12, Gömlek No: 29.
- BOA (18/Ca/1334) DH.ŞFR., Dosya No: 62, Gömlek No: 107
- BOA (24/Ca/1334) DH.ŞFR., Dosya No: 62, Gömlek No: 166.
- BCA (BAŞBAKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ) BCA (11/6/1923) 30..10.0.0/146.43..4; Sayısız. BCA (29/5/1923) 30..10.0.0/146.43..3., Dosya: 1503, Sayısız.
- KİTAPLAR ve MAKALELER Bayat A (2008) Sokak Siyaseti, Soner Torlak
- (çev.), Phoenix Yayınları, Ankara. Ercan F (1993) Kırsal Yapıda Toplumsal De- ğişme, Yar Yayınları, İstanbul.
- Gürkan T (2000) “Türk Sinemasının Tepesinde
- Sallanan Demokles’in Kılıcı: Sansür”, Türk Sinemasında Sansür içinde Agah Özgüç (der.), Kitle, Ankara, s. 18-19. James C S (1995) Tahakküm ve Direniş
- Sanatları Gizli Senaryolar, Alev Türker (çev.) Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Kırlı C (2000) The Struggle Over the Space: Coffeehouses of Ottoman İstanbul
- (1780-1845) (Binghamton, Yayımlanma- mış Doktora Tezi).
- Mann M (1998) The Sources of Social
- Power (1760-1914), Cambridge, Londra, 2 cilt.
- Onaran A Ş (1968) Sinematografik Hürri- yet, Gürsoy Basımevi, Ankara.
- Ortaylı İ (1976) Türkiye İdare Tarihi, TODAİ, Ankara.
- Özgüç A (1976) Türk Sineması Sansür
- Dosyası, Koza Yayınları, İstanbul. Özgüç A (1990) Başlangıcından Bugüne
- Türk Sinemasında İlkler, Yılmaz Yayınla- rı, İstanbul. Özgüç, A. (1990) Başlangı- cından Bugüne Türk Sinemasında İlkler,
- Yılmaz Yayınları, İstanbul. Öztürk S (2005) Erken Cumhuriyet Dö- neminde Sinema Seyir Siyaset, Elips Ya- yınları, Ankara.
- Öztürk S (2010) Osmanlı’da İletişimin
- Diyalektiği, Phoenix Yayınları, Ankara. Öztürk S (2006) Cumhuriyet Türkiyesinde
- Kahvehane ve İktidar, Kırmızı Yayınları, İstanbul. Özuyar A (1999)Sinemanın Osmanlıca
- Serüveni, Öteki, Ankara. Scognomillo G (1987) Türk Sinema Tarihi 1896-1959, Metis Yayınları, İstanbul, C. 1
- Scognomillo G (1996) Batı Sinemasında
- Türkiye ve Türkler, İnkılap, İstanbul. Tikveş Ö (1968) Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Sinema Filmlerinin
- Sansürü, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Tosh J (1997) Tarihin Peşinde, Tarih
- Vakfı Yayınları, İstanbul. Yaşar A (2009) Osmanlı Kahvehaneleri
- Mekân, Sosyalleşme, İktidar (İstanbul: Kitapyayınevi). Zizek S (2012) Yamuk Bakmak, Tuncay
- Birkan (çev.) Metis Yayınları, İstanbul, 5. Baskı.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Derleme Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Haziran 2013 |
| Gönderilme Tarihi | 3 Aralık 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Cilt: 8 Sayı: 1 |
