“Sesimizi Duyan Var mı?”: İzmir Depremi Konulu Televizyon Haberlerinde Çocukların Temsili

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 737 - 766, 15.10.2022

Beste Nigar Erdem , Açelya Kaynar

https://doi.org/10.18094/josc.1113783

Cited By: 5

Öz

Çocuk hakları dünyanın ve Türkiye’nin gündemine 20. yüzyılda girebilmiştir. Böylece Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (BHÇHS) başta olmak üzere bazı uluslararası düzenlemelerde çocuk hakları güvence altına alınmıştır. BMÇHS’DE çocuk haklarının korunmasında medyaya önemli işlevler yüklenmiştir. Zira medya ürettiği sembolik biçimler ve içeriklerle toplumsal gerçekliğin inşasında rol oynar. Medyanın ürettiği sembolik biçimler ve içeriklerden biri de haberdir. Bu çalışma 30 Ekim 2020 tarihli İzmir Depremi’nde enkaz altından çıkarılan iki çocuğun televizyon haberlerindeki temsilini çözümlemeyi ve bu haberlerde çocuk haklarının ihlâl edilip edilmediğini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma kapsamına hangi televizyon haberlerinin alınacağını seçmek için YouTube platformundan yararlanılmış ve SHOW TV, ATV, FOX TV’de 2-3 Kasım 2020’de yayınlanan 6 haber van Dijk’ın eleştirel söylem çözümlemesiyle incelenmiştir. Araştırma sonucunda çocuklarla ilgili farklı konulardaki haberlerde karşımıza çıkan temsil biçimlerinin ve hak ihlâllerinin, incelenen deprem haberlerinde de olduğu tespit edilmiştir. Haberlerde çocuklar, kendi haklarının özneleri olarak değil, olayın nesnesi konumuna indirgenmiştir. Bunun yanı sıra çocukların temsilinde birçok kalıp yargı/mit kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Çocuk Hakları, İzmir Depremi, Televizyon Haberi, Eleştirel Söylem Çözümlemesi

“Does Anyone Hear Us?”: Representation of Children in Television News on Izmir Earthquake

Öz

Children's rights have entered the agenda of the world and Turkey in the 20th century. Thus, children's rights have been legally guaranteed by some international regulations, especially the United Nations Convention on the Rights of the Child (UNCRC). In the UNCRC, important functions have been attributed to the media in the protection of children's rights, because the media plays a role in the construction of social reality with the symbolic forms and contents it produces. One of the symbolic forms and contents produced by the media is the news. This study aims to analyze the representation in television news of the two children who were pulled out of the rubble of the Izmir Earthquake on 30 October 2020 and to examine whether children's rights are violated in these news. YouTube was used to choose which television news to include in the research, and 6 news broadcast on SHOW TV, ATV, FOX TV on 2-3 November 2020 were examined with the critical discourse analysis of van Dijk. As a result of the research, it has been determined that the forms of representation and rights violations that we encounter in the news on different topics about children are also present in the earthquake news. In the news, children are reduced to the position of the object of the event, not as the subjects of their own rights. In addition, many stereotypes/myths have been used in the representation of children.

Anahtar Kelimeler

Child, Children’s Rights, Izmir Earthquake, Television News, Critical Discourse Analysis

Kaynakça

• Aktaş Salman, U. (2019). Haberde Çocuk: Çocuk Odaklı Habercilik El Kitabı. İstanbu: IPS Vakfı Yayınları.
• Alankuş, S. (2012). Neden Çocuk Odaklı Habercilik Kitabı. S. Alankuş (Dü.) içinde, Çocuk Odaklı Habercilik (s. 27-74). İstanbul: IPS İletişim Vakfı.
• Arcan, E. H. (2011). Medya bağlamında çocuk hakları. M. R. Şirin (Dü.) içinde, Çocuk hakları ve medya el kitabı (s. 249-262). Çocuk Vakfı Yayınları.
• Ardıç Çobaner, A. (2015). Çocuk Hakları Bağlamında Suriyeli Mülteci Çocukların Haberlerde Temsili. Marmara İletişim Dergisi(24), 27-54. doi:10.17829/midr.20152419996
• Ariés, P. (1962). Centuries of Childhood: A Social History of Family Life. (R. Baldick, Çev.) New York: Alfred A. Knopf.
• Arslan, A., & Duğan, Ö. (2016). Suça Yönelmiş Çocukların Medyada Temsili: Bir Alan Araştırması. GİF-DER, 4(1), 303-325.
• Aygün, E. (2014). Basında otizm ve otizmli çocukların temsili. M. G. bek (Dü.) içinde, Medya çocukluk ve gençlik (s. 167-202). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Bek, M. G. (2011). Medyada Çocuk Hakları ve Etik İlkeler. M. R. Şirin (Dü.) içinde, Çocuk Hakları ve Medya El Kitabı (s. 23-46). Çocuk Vakfı.
• Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. (1998). Hasta Hakları Yönetmeliği. Mart 13, 2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4847&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden alındı
• Değirmencioğlu, S. (2012). Çokcuk Hakları Penceresinden Basın: Eleştirel, Katılımcı ve Yapıcı Bir Bakış. S. Alankuş (Dü.) içinde, Çocuk Odaklı Habercilik (s. 135-173). İstanbul: IPS İletişim Vakfı.
• Dondurucu, Z. B., & Uluçay, A. P. (2015). Yeni Medya Ortamlarında Nefret Söylemi: Eşcinsellere Yönelik Nefret Söylemi İçeren Videoların Youtube Üzerinden İncelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 1057-1091.
• Dursun, Ç. (2004). Haberde "gerçeklğin inşa edilmesi" ne demektir? Ç. Dursun içinde, Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi (s. 37-65). Ankara: Elips.
• Dursun, Ç. (2011). Türkiye’de 1975-2010 arasında haber, habercilik ve gazetecilik çalışmalarında kadın sorunlarına bakış ve feminist yaklaşımlar. S. Sancar içinde, Birkaç Arpa Boyu: 21. Yüzyıla Girerken Türkiye'de Feminisit Çalışmalar (s. 603-647). İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Dursun, Ç. (2013). İletişim kuram kritik. Ankara: İmge.
• Erbay, E. (2019). Çocuk Hakları. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Erdoğan Tosun, G. (2012). Çocuklar ve Çocuk Haklarının Medyada Temsili. S. Alankuş içinde, Çocuk Odaklı Habercilik (s. 174-197). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Franklin, B. (1993). Giriş: Çocuk Nedir? Haklar. B. Franklin içinde, Çocuk Hakları (A. Türker, Çev., s. 14-35). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hislişeyler. (2020, Kasım 2). Bazen Kendini Elif'in Tutunduğu El Gibi Hissedersin. https://www.instagram.com/p/CHFuOMAgQPO/ adresinden alındı
• IFJ. (2002). Child Rights and the Media: Putting Children in the Right Guidelines for Journalists and Media Professionals. Mart 14, 2022 tarihinde https://resourcecentre.savethechildren.net/pdf/6700.pdf/ adresinden alındı
• İnal, K. (2007). Modernizm ve Çocuk: Geleneksel, Modern ve Postmodern Çocukluk İmgeleri. Ankara: Sobil Yayıncılık.
• İnceoğlu, Y., & Akıner , N. (2011). Medya ve Çeşitlilik Kılavuzu: Çocuklarla İlgili İçerik Üretiminde Medya İçin Özdenetim. M. R. Şirin (Dü.) içinde, Çocuk hakları ve medya el kitabı (s. 111-137). Çocuk Vakfı Yayınları.
• Kintsch, W., & van Dijk, T. A. (1978). Toward a Model of Text Comprehension and Production. Psychological Review, 85(5), 363-394.
• Koman, E., & Özkan, Ş. (2018). Türkiye Yazılı Basınında Çocukların Temsili. İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Moeller, S. D. (2002). A Hierarchy of Innocence: The Media’s Use of Children in the Telling of International News. Press/Politics, 7(1), 36-56.
• Ova, N. (2014). Yazılı Basında "Çocuk Gelinler"in Temsili. Selçuk İletişim, 8(2), 238-262.
• Özel, E. K., Deniz, Ş., & Pakkan, Ş. (2021). Çocuğu 'Haber'den Silmek: Çocuk Haberlerinde Gazetecilik Etiği İçin Yeni Bir Fırsat Olarak Unutulma Hakkı. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 1-34.
• Postman, N. (1995). Çocukluğun Yokoluşu. (K. İnal, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Sayılan, G., & Çevirgen, N. (2013). Yazılı Basında Çocuk Temsilleri: Bir Bekleme Salonu Olarak Çocukluk. İletişim ve Diplomasi(2), 97-115.
• Sözen, E. (1999). Söylem: Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite. İstanbul: Paradigma.
• Şirin, M. R. (2011). Çocuk Hakları ve Medya Üzerine Bir Ön Bakış. M. R. Şirin içinde, Çocuk Hakları ve Medya El Kitabı (s. 11-18). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Tele1. (2020, Kasım 5). Trendyol Acının Ticaretini Yapan Ürünü Satıştan Kaldırdı. Mart 13, 2022 tarihinde https://tele1.com.tr/trendyol-acinin-ticaretini-yapan-urunu-satistan-kaldirdi-259289 adresinden alındı
• TGC. (2006). Medya ve Çeşitlilik Kılavuzu. Mart 14, 2022 tarihinde https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/medya-ve-cesitlilik-kilavuzu.html adresinden alındı
• TGC. (t.y.). Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi. Mart 13, 2022 tarihinde https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/türkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumluluk-bildirgesi/bildirge.html adresinden alındı
• TÜİK. (2022a). İstatistiklerle Çocuk, 2021. Temmuz 27, 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2021-45633 adresinden alındı
• TÜİK. (2022b). Dünya Nüfus Günü. Temmuz 27, 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dunya-Nufus-Gunu-2022-45552 adresinden alındı
• UNICEF. (2007). Çocuk Hakları ve Gazetecilik Uygulamaları: Hak Temelli Perspektif. Mart 13, 2022 tarihinde https://www.unicef.org/turkey/raporlar/çocuk-haklari-ve-gazetecilik-uygulamalari-hak-temelli-perspektif-0 adresinden alındı
• van Dijk, T. A. (1988a). News as Discourse. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• van Dijk, T. A. (1988b). News Analysis: Case Studies of International and National News in the Press. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• van Dijk, T. A. (1999). Söylemin Yapıları ve İktidarın Yapıları. M. Küçük içinde, Medya İktidar İdeoloji (M. Küçük, Çev.). Ankara: Ark Yayınları.
• Zinderen, İ. E. (2020). Yeni Medya Ekolojisi Ekseninde YouTube: Türkiye Örneğ. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 215-232.
• Ziyalar, N., & Salihoğlu, S. (2010). 2006 Yılında Cumhuriyet, Hürriyet ve Zaman Gazetelerinde Çıkan Mağdur ve Şüpheli Konumdaki Çocuklara İlişkin Haberler. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(38), 121-140.