Sağlık Bilinci ve Bilgi İçeriğinin Sağlık Programlarına Yönelik Güvene Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 1, 202 - 234, 15.04.2023

Nimet Ersin

https://doi.org/10.18094/josc.1189897

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın konusu sağlık bilinci ve bilgi içeriğinin televizyonda yayınlanan sağlık programlarına olan güvene etkisidir.
Televizyon hala güvenilir bilgi kaynağı olmaya devam etmekte, televizyondaki sağlık programları ilgiyle izlenmektedir.
Televizyonlarda, verdiği bilgi tartışmalı, sağlıklı yaşama katkısı olup olmadığı kuşkulu reklam amaçlı programlar da
çoğalmaktadır. Bu çalışmada sağlık konusunda bilgi arayan izleyicinin güvenilir, doğru bilgiye ulaşmak istediği
varsayımından yola çıkılmıştır. Bilgi içeriği eksik, reklam ve tanıtım amaçlı yayınlar izleyicide sağlık programlarına güveni
etkilemektedir. Çalışmanın amacı, sağlık bilinci ve bilginin içeriğinin televizyonda yayınlanan sağlık programlarına güvene
etkisini araştırmaktır. Çalışmada sağlık programlarında bilgi içeriği, sağlık bilinci, sağlık programlarına güven konusunda
kavramsal çerçevenin ardından araştırma yöntemi ve bulgulara yer verilmiştir. Araştırmanın evreni sağlık programarı
izleyicileridir. Araştırmanın amacına uygun hazırlanan anket formları çevrimi içi dağıtılmıştır. Çevrimiçi formda onayları
alınan ve gönüllülük esasına dayalı olarak katılmış bireylerin doldurduğu 406 anket formu üzerinden veriler analiz
edilmiştir. Araştırma sonucuna göre program içeriğinin güven düzeyine pozitif yönde ve istatistiksel olarak anlamlı etkide
bulunduğu tespit edilmiş, sağlıkta bilinç düzeyinin güven düzeyine istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin bulunmadığı
ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Programları, Sağlık Bilinci, Bilgi İçeriği, Güven, Sağlık Okuryazarlığı

The Effect of Health Conciousness and Information Content on Trust Towards Health Programs

Öz

The subject of this study is the effect of health consciousness and information content on trust in health programs
broadcast on television. Television is still a reliable source of information and health programs on television are wat ched
with interest. There is also an increasing number of commercial programs on television whose information is controversial
and whose contribution to a healthy life is questionable. This study is based on the assumption that audiences seeking
information about health want to access reliable and accurate information. Broadcasts with incomplete information
content, advertising and promotional purposes affect audiences' trust in health programs. The aim of the study is to
investigate the effect of health awareness and information content on trust in health programs broadcast on television.
Following the conceptual framework on information content in health programs, health awareness and trust in health
programs, the research method and findings are presented in the study. The population of the study is health programs
audiences. Survey forms prepared in accordance with the purpose of the study were distributed online. Data were
analyzed on 406 surveys filled out by individuals whose consent was obtained in the online form and who participated
voluntarily. The results of the research showed that the program content had a positive and significant effect on the level
of trust, while the level of health awareness did not have a significant effect on the level of trust.

Anahtar Kelimeler

TV Health Programs, Health Consciousness, Information Content, Trust, Health Literacy

Kaynakça

• Albayrak, A. (2005). Çoklu doğrusal bağlantı halinde enküçük kareler tekniğinin alternatifi yanlı tahmin teknikleri ve bir uygulama. ZKU Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 105-126. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ijmeb/issue/54840/750869. Alkan, A., Özyıldız, K., Güder, M., & Balcı, B. (2022). Medya araçlarının kullanımı ile hekime güven arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir saha araştırması: Isparta ili örneği. Türkiye Klinikleri J Health Sci., 7(1), 233-41. Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Sakarya Yayıncılık. Atabek, Ü., Atabek, G., & Bilge, D. (2014). Televizyon sağlık programlarında ideolojik söylemler. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 11-30. Retrieved from http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/issue/7383/96656. Atik, A., & Biricik, Z. (2017). Sağlıklı beslenme takıntısı (ortoreksiya) kapsamında televizyon sağlık programlarının format yapılarının incelenmesi. Atatürk İletişim Dergisi(13), 87-102. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiletisim/issue/33999/362648. Ayaz, F., & Yüksel, E. (2021). Medyadaki sağlık içeriklerini etkileyen faktörler üzerine bir model önerisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 599-626. Aziz, A. (1975). Televizyonun Yetişkin eğitimindeki yeri ve önemi. Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü. Baba, C. (2018). Retorikte ethosun yeri. Felsefe Dünyası(67), 203-219. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/felsefedunyasi/issue/58336/851473. Basu, A., & Dutta, M. (2008). The relationship between health information seeking and community participation: The roles of health information orientation and efficacy. Health communication, 23(1), 70-79. doi.org/10.1080/10410230701807121. Beaudoin, C., & Hong, T. (2011). Health information seeking, diet and physical activity: An empirical assessment by medium and critical demographics. International Journal of Medical Informatics, 80(8), 586-595.doi.org/10.1016/j.ijmedinf.2011.04.003. Bildirici, F. (2021, 01 16). https://farukbildirici.com/iste-televizyonlarda-doktorlara-uygulanan-ucret-tarifesi/. 04 03, 2023 tarihinde https://farukbildirici.com/. adresinden alındı Bölüktaş, R., & Durak, D. (2019). Televizyonda yayınlanan sağlık programlarının kadın izleyicilerin sağlığa ilişkin bilgi, tutum ve davranışlarına etkisi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 14(1), 57-72. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/beyder/issue/46315/420473. Bulduklu, Y. (2010). Televizyonda yayınlanan sağlık programları ve izleyicileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(24), 75-85. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/susbed/issue/61801/924457. Burzyńska, J., Binkowska-Bury, M., & Januszewicz, P. (2015). Television as a source of information on health and illness–review of benefits and problems. Progress in Health Sciences, 5(2), 174-184. Chang, C. (2020). Self-control-centered empowerment model: Health consciousness and health knowledge as drivers of empowerment-seeking through health communication. Health communication, 35(12), 1497-1508. doi.org/10.1080/10410236.2019.1652385. Cho, J., Park, D., & Lee, H. (2014). Cognitive factors of using health apps: systematic analysis of relationships among health consciousness, health information orientation, eHealth literacy, and health app use efficacy. Journal of Medical Internet Research, 16(5), e3283. doi: 10.2196/jmir.3283. Chopra, K., & Wallace, W. (2003). Trust in electronic environments. 36th Annual Hawaii International Conference on System Sciences (s. pp. 10 pp.). Big Island: IEEE. Çeçen, A. F., & Çeçen, F. (2022). Koronavirüs bağlamında yanlış bilginin yayılımının engellenmesi açısından Youtube politikalarının incelenmesi. Selçuk İletişim Dergisi, 15(1), 142-174. doi: 10.18094/ JOSC.974211. Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem. Dilmen, E. Ş. (2022). Televizyonun değişen yüzü:TwitchTV ve yeni nesil yayıncılık. Selçuk İletişim Dergisi, 15, 27-55. doi: 10.18094/ JOSC.987200. Durak, H. (2022). Sağlık programları algısı ile sağlıklı yaşama biçimi davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Güncel Pazarlama Yaklaşımları ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 30-46. doi.org/10.54439/gupayad.1125508. Dutta-Bergman, M. J. (2014). Primary sources of health ınformation: Comparisons in the domain of health attitudes, health cognitions, and health behavior. Health Communication, 16(3), 273-288. doi.org/10.1207/S15327027HC1603_1. Erdoğan, T., Aydemir, Y., Aydın, A., İnci, M., Ekerbiçer, H., Muratdağı, G., & Kurban A. (2020). İnternet ve televizyonda sağlık bilgisi arama davranışı ve ilişkili faktörler. Sakarya Tıp Dergisi, 10(Özel Sayı), 1-10. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/smj/issue/55427/739127. George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for windows step by step a simple guide and reference. 4th. edition. Allyn & Bacon. Gollust, S., Fowler, E., & Niederdeppe, J. (2019). Television news coverage of public health issues and implications for public health policy and practice. Annual Review of Public Health(40), 167-185. doi.org/10.1146/annurev-publhealth-040218-044017. Gould, S. J. (1988). Consumer attitudes toward health and health care: A differential perspective. Journal of Consumer Affairs, 22(1), 96-118. doi.org/10.1111/j.1745-6606.1988.tb00215.x. Gould, S. J. (1990). Health consciousness and health behavior: The application of a new health consciousness scale. American Journal of Preventive Medicine, 6(4), 228-237. doi.org/10.1016/S0749-3797(18)31009-2. Göktaş, B., Ülgü, M., Birinci, Ş., & Yılmaz, S. (2022). Health information system applications in Turkey (Smashwords Edition b.). Ankara, Turkey: https://www.smashwords.com/books/view/1166476. Gündoğdu, G. (2021). Televizyon sağlık programlarının eleştirel sağlık iletişimi bağlamında izleyici yönünden analiz edilmesi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8(2), 186-205. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iled/issue/68447/1018816. Ha, s., & Lee, Y. (2011). Determinants of consumer‐driven healthcare: Self‐confidence in information search, health literacy, and trust in ınformation sources. International Journal of Pharmaceutical and Healthcare Marketing, Vol. 5 (1), 8-24. doi.org/10.1108/17506121111121550. Handayani, P., Gelshirani, N., Azzahro, F., & Hidayanto, A. (2020). The influence of argument quality, source credibility and health consciousness on satisfaction, use intention, and loyalty on mobile health application use. Informatics in Medicine Unlocked, 20, 100429. doi.org/10.1016/j.imu.2020.100429. Hogue, M., Alam, M., & Nahid, K. (2018). Health consciousness and its effect on perceived knowledge and belief in the purchase ıntent of liquid milk: Consumer ınsights from an emerging market. Foods, 7(9), 150. doi.org/10.3390/foods7090150. Hong, H. (2009). Scale development for measuring health consciousness. F. Holiday Inn University of Miami Coral Gables (Dü.), 12th Annual International Public Relations Conference Research that Matters to the Practice içinde (s. 201-233). University of Miami. Hong, H. (2011). An extension of the extended parallel process model (EPPM) in television health news: The influence of health consciousness on individual message processing and acceptance. Health Communication, 26(4), 343-353. doi.org/10.1080/10410236.2010.551580. Hu, C. (2013). A new measure for health consciousness: Development of a health consciousness conceptual model. N. C. Conference (Dü.), In Proceedings of the National Communication Association Annual Conference içinde (s. 21-24). Washington, DC: National Communication Association Annual Conference, Washington, DC, USA. Iqbal, J., Yu, D., Zubair, M., Rasheed, M., Khizar, H., & Imran, M. (2021). Health consciousness, food safety concern and consumer purchase intentions toward organic food: The role of consumer involvement and ecological motives. Sage Open, 11(2), 1-14. doi.org/10.1177/21582440211015727. Iversen, A., & Kraft, P. (2006). Does socio-economic status and health consciousness influence how women respond to health related messages in media? Health Education Research, 21(5), 601-610. doi.org/10.1093/her/cyl014. Johnson, F., Rowley, J., & Sbaffi, L. (2015). Modelling trust formation in health information contexts. Journal of Information Science, 41(4), 415-429. doi.org/10.1177/0165551515577914. Kaya, Ş. (2011). Televizyonda kadın, sağlık ve hastalık. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 14(2), 117-150. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sosars/issue/11400/136122. Kılıç, B., Şahan, C., & Bahadır, H. (2014). Dünyada ve Türkiye'de halk sağlığı uzmanlık eğitiminin tarihçesi, içeriği ve istihdam politikaları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(6), 495-504. Kilit, D., & Erdal, E. (2019). Bireylerin sağlık bilgisi arama davranışlarının değerlendirilmesi: Isparta örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(2), 401-436. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/48866/622781. Korownyk, C., Kolber, M., McCormack, J., Lam, V., Overbo , K., Cotton, C., et al. (2014, Dec). Televised medical talk shows—what they recommend and the evidence to support their recommendations: a prospective observational study. BMJ(17), 349:g7346. doi: https://doi.org/10.1136/bmj.g7346. Kurbanoğlu, S. (2010). Bilgi okur yazarlığı: Kavramsal bir analiz. Türk kütüphaneciliği, 24(4), 723-747. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/tk/issue/48858/622490. Meijer, I. (2005). Impact or content? Ratings vs quality in public broadcasting. European Journal of Communication, 20(1), 27-53. Norman, C., & Skinner, H. (2006). eHEALS: The eHealth literacy scale. Journal of Medical Internet Research, 8(4), e507. doi:10.2196/jmir.8.4.e27. Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Pschometric theory (3.bas. b.). McGrawHill. Öğüt, P. (2017). Türkiye'de sağlık haberciliğinin tarihsel gelişimi. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 5-26. Özden, S., Saygılı, M., & Sütütemiz, N. (2019). Kozmetik ürünlerin tüketiminde sağlık bilincinin rolü. XI. IBANESS Congress Series. Tekirdağ: IBANESS. Rubinelli, S., Ort, A., Zanini, C., Fiordelli, M., & Diviani, N. (2021). Strengthening critical health literacy for health ınformation appraisal: An approach from argumentation theory. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(13), 6764. doi.org/10.3390/ijerph18136764. TİAK. (2023). https://tiak.com.tr/evren-degerleri. 4 1, 2023 tarihinde https://tiak.com.tr: https://tiak.com.tr/evren-degerleri adresinden alındı TRT. (2004). TRT Genel Yayın Planı. TRT Yayın Planlama ve Kordinasyon Dairesi Başkanlığı. TÜİK. (2021, Aralık 8). Tuik Haber Bülteni. Eylül 21, 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2020-37192 adresinden alındı Türkoğlu, H., & Doğan, B. (2018). Sosyal medya üzerinden okurun değişimi ve bilgi güvenirliği. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 371-385. doi.org/10.17680/erciyesiletisim.422771. Ustaahmetoğlu, E., & Toklu, İ. (2015). Organik gıda satın alma niyetinde tutum, sağlık bilinci ve gıda güvenliğinin etkisi üzerine bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 197-211. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/esad/issue/38955/456061. Utma, S. (2019). Sağlık okuryazarlığı kavramı ve sağlık haberlerini doğru okumak. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 223-231. doi: 10.21733/ibad.624972. Ülgü, M. M. (2022). İstanbul'da tedavi görmüş diyabet hastalarına ait sağlık kayıtlarının büyük veri teknikleri ile incelenmesi (Doktora tezi, Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü). Ekim 29, 2022 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alındı Williams, M., Grajales, C., & Kurkiewicz, D. (2013). Assumptions of multiple regression: Correcting two misconceptions. Practical Assessment, Research and Evaluation, 18(11), 1-14. doi.org/10.7275/55hn-wk47. Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Detay. Yıldırım, B. (2013). Sağlık Endüstrisinin yeniden üretimi: Sağlık gazeteciliği. Ç. Şebnem (Dü.) içinde, Şövalyelik mesleği gazeteciliğin uzmanlık alanları (s. 379-438). Literatürk. Yüksel, E., Kaya, A., Koçak, A., & Aydın, S. (2010). Türkiye’de sağlık konulu yayınların analizi. Kurgu, 24(1), 17-43. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/kurgu/issue/59644/859568.