Turkish Horror Cinema’s Headway Toward ‘Genre’ and Its Recent Trajectory

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 2, 258 - 287, 15.10.2024

Çağrı Yılmaz

https://doi.org/10.18094/josc.1474553

Öz

Although there were horror films in pre-2000 Turkish cinema, traces of the ‘horror genre’ were quite vague. This study discusses how horror has gradually become institutionalised and gained a generic identity in post-2000 Turkish cinema. The research is structured into two stages, encompassing qualitative and quantitative methods. The qualitative analysis points to a body of horror films that derive their content largely from a Turkish-Islamic synthesis, albeit with specific influences of foreign counterparts, and manifest a widespread consensus on recurring themes, characters, places, time, and iconographic elements. These films serve as ‘spaces of inequalities’ where class and gender dynamics are negotiated, and act as ‘ideological reinforcers’, in which blended religious-cultural myths are transferred into the realm of discourses, and in return, the discourses reconfigure the myths. The quantitative analysis shows that a growing number of films, apart from some exceptional years, follow established generic conventions, primarily due to audience interest and expectations, and, in return, motivate the audience via a sort of ‘mirror effect’: The audience is stimulated to watch them to re-experience horror myths they are familiar with in actual life. The substantial audience for these films indicates their popularity, encouraging investments from production and distribution stakeholders and fuelling increased production in the highly profitable genre. This pattern also highlights a proclivity towards monopolisation, as the quantitative findings indicate. Overall, the qualitative and quantitative findings validate the inception of a ‘horror genre’ in national cinema, indicating the establishment of ‘Turkish Horror Cinema’ in the 21st century.

Anahtar Kelimeler

Genre, Horror genre, Genre criticism, Turkish cinema, Turkish horror cinema

Türk Korku Sineması’nın ‘Tür’e Yolculuğu ve Güncel Yörüngesi

Öz

2000 öncesi Türk sinemasında korku filmleri bulunmakla birlikte bir ‘tür’ olarak korkunun izleri oldukça siliktir. Bu araştırma; korkunun, 2000 sonrası Türk sinemasında aşamalı olarak kurumsallaştığı ve türsel bir kimlik kazandığını sorunsal bir temelde tartışmaya açmaktadır. Araştırma, yeni binyılda çekilen Türk korku filmlerinin, yerli sinemada bir ‘korku türü’ oluşturduğunu ortaya koymak için nitel ve nicel, iki aşamalı olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın nitel verilerden edindiği bulgular; yabancı türdeşlerinin etkisini taşıyan ancak içeriğini büyük ölçüde Türk-İslam bireşiminden alan, yinelenen tema, karakter, mekân, zaman, ikonografik ögeler vb. üzerine geniş çapta uzlaşan bir korku filmi topluluğuna işaret etmektedir. Muhafazakâr yapısıyla bu filmler; bir yönden harmanlanmış dinsel-kültürel söylenin söylemsel alana aktarıldığı, diğer yönden ise söylemin söyleni yeniden yapılandırdığı ‘ideolojik pekiştireçler’, özellikle sınıf ve cinsiyet gibi olguların müzakere edildiği ‘eşitsizlik alanları’dır. Nicel verilerden elde edilen bulgular; bazı istisnai yıllar hariç sayısı sürekli artan filmlerin, izleyici ilgisi ve beklentisinin etkisiyle birtakım türsel uylaşımları yerleşik hale getirdiğini göstermiş, bir tür ‘aynalama etkisi’ ile izleyiciyi, gerçek yaşamda dinlediği ya da duyduğu korku söylencelerini yeniden deneyimlemek için güdülediğini düşündürmüştür. Filmlerin gördüğü ilgi izleyici sayısıyla doğrulanmış, yapım ve dağıtım paydaşlarının yüksek kazanç sağlayan türe yatırım yapmasına etki etmiş ve böylece yenilerinin çekilmesini güvencelemiştir. Bu durum, araştırmada sunulan nicel verilerin gösterdiği üzere tecimsel kaygılar taşıyan bazı yapım ve dağıtım şirketlerinin tekelleşme eğilimini de açığa vurmuştur. Sonuç olarak nitel ve nicel verilerin yorumlanmasıyla elde edilen bulgular, 2000 sonrası yerli sinemada bir ‘korku türü’nün ve ‘Türk Korku Sineması’nın varlığını imlemiştir.

Anahtar Kelimeler

Tür, Korku türü, Tür eleştirisi, Türk sineması, Türk korku sineması

Kaynakça

• Abisel, N. (2017). Popüler sinema ve film türleri (2. baskı). De Ki.
• Arslan, S. (2001). Yeşilçam’ın Şeytan’ı Hollywood’un the Exorcist’ini döver: Sinema, yeniden çevrim, din, kültür vs. D. Derman (Ed.), Türk film araştırmalarında yeni yönelimler-2: Türk sineması, ama hangisi? Türk sinemasına alternatif bakışlar, Türk sinemasında dönemler (s. 41-56). Bağlam Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4. baskı). Sage Publications, Inc.
• Çelik, S. (2022). Türk korku sinemasında muhafazakâr izlekler. sinecine, 13(2), 319-361. https://doi.org/10.32001/sinecine.1097404
• Dağtaş, E., Aydın, N., & Yılmaz, Ç. (2018). Sinemanın ekonomi politiği: 2016 yılı verileri üzerine bir değerlendirme. TRT Akademi, 3(5), 186-218. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/424256
• Erkan, E. (2019). Popüler dinin yeniden üretilmesinde ve yaygınlaştırılmasında Türk korku sineması. Bilimname, 37, 407-429. https://doi.org/10.28949/bilimname.472710
• Erkılıç, H., Duruel Erkılıç, S. A., & Değirmen, S. (2021). Covid-19 pandemisi ve sinema sektöründe kriz: Yapısal sorunlarla yüzleşme fırsatı. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 60, 91-125. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1534416
• Genç, A. (2020). The film distribution sector in Turkey: An assessment in the context of cinema policies [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Halis, Ş. A. (2017). Tarihsel bir karşıtlığın tezahürü: 2002 sonrası Türk korku filmlerinde bilim-din çatışması. Selçuk İletişim, 9(4), 221-237. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/273201
• Hayward, S. (2012). Sinemanın temel kavramları. (Çev. U. Kutay, M. Çavuş). Es Yayınları.
• Kırel, S. (2014). Sinemada tür kavramı ve popüler türleri anlamak üzere bir yol haritası denemesi. M. İri (Ed.), Sinema araştırmaları: Kuramlar, kavramlar, yaklaşımlar (3. baskı, s. 243-286). Derin Yayınları.
• Koçak, B. (2002). Türk sinemasında korku filmi yaratım ve üretim sorunları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. T.C. İstanbul Üniversitesi.
• Kuhn, A., & Westwell, G. (2012). A dictionary of film studies. Oxford University Press.
• Mezda, K. (2021). Covid 19 pandemisi sürecinin Türkiye’deki sinema salonlarına etkisi üzerine bir analiz. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli E-Dergisi (EGEMİA), 8, 72-90. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1539167
• Neale, S. (2018) [2003]. Türe ilişkin sorular. J. Özata Dirlikyapan (Ed.), Edebiyatta, sinemada, televizyonda tür kuramı: Temel metinler (s. 108-146). (Çev. C. Yılmaz). Doğu Batı Yayınları.
• Özpay, O. (2019). Türk korku sinemasına panoramik bir bakış ve ideolojik izdüşümleri. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 32, 551-567. https://doi.org/10.31123/akil.619243
• Özpay, O. (2020). Türkiye’de korku sineması literatürü üzerine bir değerlendirme. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18(36), 543-582. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1269658
• Ryan, M., & Kellner, D. (2016). Politik kamera: Çağdaş Hollywood sinemasının ideolojisi ve politikası (3. baskı). (Çev. E. Özsayar). Ayrıntı Yayınları.
• Scognamillo, G., & Demirhan, M. (2005). Fantastik Türk sineması (2. baskı). Kabalcı Yayınevi.
• Scognamillo, G. (2010). Türk sinema tarihi (3. basım). Kabalcı Yayınevi.
• Sezer, Tuğrul. (2015). Korku sineması ansiklopedisi: 60’lardan günümüze. Cinius Yayınları.
• Suner, A. (2006). Hayalet ev: Yeni Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. Metis.
• Şimşek Kaya, G. (2020a). Türk korku sineması kronolojisi 1. cilt (1914-2015). İzan Yayıncılık.
• Şimşek Kaya, G. (2020b). Türk korku sineması kronolojisi 2. cilt (2016-2017). İzan Yayıncılık.
• Şimşek Kaya, G. (2020c). Türk korku sineması kronolojisi 3. cilt (2018-2019). İzan Yayıncılık.
• Şimşek Kaya, G. (2020d). Türk korku sineması kronolojisi 4. cilt (2020-2021). İzan Yayıncılık.
• Şimşek Kaya, G. (2023). Türk sinemasında büyü. Kriter Yayınevi.
• Şimşek, G. (2016). Sinemada korku ve din: 2000 sonrası Amerikan ve Türk filmlerinde cin unsurunun çözümlemesi. Pales.
• Tutar, C. (2015). Türk korku sinemasının yapısal engelleri: Sosyo-kültürel bir bakış. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 247-274. https://doi.org/10.19145/guifd.33671
• Adams, M. (Yönetmen). (2002). Long time dead [Öldüren oyun] [Film]. Working Title Films; UK Film Council; WT2 Productions.
• Alemdar, M. (Yönetmen). (1995a). Kader diyelim [Film]. Alemdar Film.
• Alemdar, M. (Yönetmen). (1995b). Şüphenin bedeli [Film]. Alemdar Film.
• Alper, C., & Binay, M. (2022). (Yönetmen). Bergen [Film]. Orchestra Content.
• Anderson, P. W. S. (Yönetmen). (2012). Resident evil: retribution [Resident evil 5: intikam] [Film]. Constatin Film International; Davis Films/Impact Pictures (RE5).
• Arakon, A. (Yönetmen). (1949). Çığlık [Film]. Atlas Film.
• Ataman, K. (Yönetmen). (1993). Karanlık sular [Film]. Temaşa Filmcilik.
• Bakar, Ö. (Yönetmen). (2014). Azazil: düğüm [Film]. Burak Film.
• Behram, O. (Yönetmen). (2019). Bina [Film]. LucidLab.
• Çiçek, L. E. (Yönetmen). (2015). Naciye [Film]. Sonbay Sanat ve Prodüksiyon.
• Dalkıran, B. (Yönetmen). (2010). Cehennem 3d [Film]. Fono Film; Hayalet Filmevi; Oskar Film.
• Erçin, O. (Yönetmen). (1954). Ölüm saati [Film]. Barbaros Film.
• Eren, M. E., & Ertürk, T. (Yönetmen). (2010). Ada: zombilerin düğünü [Film]. Yerli Film.
• Erksan, M. (Yönetmen). (1974). Şeytan [Film]. Saner Film.
• Evrenol, C. (Yönetmen). (2015). Baskın: karabasan [Film]. Film Colony; Mo Film; XYZ Films.
• Evrenol, C. (Yönetmen). (2017). Ev kadını [Film]. Anka Film; Chantier Films; Mo Film.
• Fidan, İ. (Yönetmen). (2023). Rafadan tayfa: galaktik tayfa [Film]. ISF Film.
• Karacadağ, H. (Yönetmen). (2013a). Dabbe 4: cin çarpması [Film]. J-Plan.
• Karacadağ, H. (Yönetmen). (2013b). El-cin [Film]. J-Plan.
• Karacadağ, H. (Yönetmen). (2014). Dabbe 5: zehr-i cin [Film]. J-Plan; TAFF Pictures.
• Karacadağ, H. (Yönetmen). (2015). Dabbe 6 [Film]. TAFF Pictures.
• Karacadağ, H. (Yönetmen). (2016). Magi [Film]. J-Plan; TAFF Pictures.
• Kassovitz, M. (Yönetmen). (2003). Gothika [Gothika] [Film]. Columbia Pictures; Warnes Bros.; Dark Castle Entertainment.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2011). Musallat 2: lanet [Film]. Mia Yapım.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2016). Üç harfliler: karabüyü [Film]. Muhteşem Film; TME Films.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2017). Siccin 4 [Film]. Muhteşem Film.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2018a). Üç harfliler: beddua [Film]. TME Films; Muhteşem Film.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2018b). Siccin 5 [Film]. Muhteşem Film.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2019a). Üç harfliler: adak [Film]. TME Films; Muhteşem Film.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2019b). Siccin 6 [Film]. Muhteşem Film.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2022). Mahlûkat [Film]. Aytaç Medya; Fikri Harika Yapım; Metronom Film.
• Mestçi, A. (Yönetmen). (2023). Haile: bir aile kâbusu [Film]. Aytaç Medya.
• Muhtar, M. (Yönetmen). (1953). Drakula İstanbul’da [Film]. And Film.
• Oğuz, O. (Yönetmen). (2004). Büyü [Film]. UFP.
• Pesen, N. (Yönetmen). (1963). Kötü tohum [Film]. And Film; Pesen Film.
• Sarcan, C. (Yönetmen). (2015). Pişt [Film]. Avşar Film.
• Taylan, D., & Taylan, Y. (Yönetmen). (2004). Okul [Film]. Plato Film.
• Taylan, D., & Taylan, Y. (Yönetmen). (2006). Küçük kıyamet [Film]. Limon Yapım.
• Turalı Pak, M., & Durmaz, A. E. (Yapımcı). (2017). Sahipli [TV dizisi]. D Productions.
• Yalınkılıç, Y. (Yönetmen). (1970). Ölüler konuşmaz ki [Film]. Objektif Film.
• Box Office Türkiye. (t.y.-a). Box Office tüm zamanlar seyirci rekortmeni korku filmleri. Şubat 07, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/tum-zamanlar/turler/korku-filmleri adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-b). Box Office yerli filmler. Şubat 12, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/yerli-filmler adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-c). Box Office yıllık 2015 verileri. Mart 18, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/yerli-filmler/2015 adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-d). Box Office yıllık 2016 verileri. Mart 18, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/yerli-filmler/2016 adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-e). Box Office yıllık 2017 verileri. Mart 18, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/yerli-filmler/2017 adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-f). Box Office yıllık 2018 verileri. Mart 18, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/yerli-filmler/2018 adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-g). Box Office yıllık 2019 verileri. Mart 18, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/yerli-filmler/2019 adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-h). Box Office yıllık 2022 verileri. Mart 18, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/yerli-filmler/2022 adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-i). Box Office yıllık 2023 verileri. Mart 18, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/yerli-filmler/2023 adresinden alındı
• Box Office Türkiye. (t.y.-j). Okul. Mart 18, 2024 tarihinde https://boxofficeturkiye.com/film/okul--2004006 adresinden alındı
• CVG Mars Media. (t.y.). Kurumsal. Mart 18, 2024 tarihinde http://www.marsmedia.com.tr/kurumsal adresinden alındı
• Çilingir, S. (2006, Kasım 30). Küçük Kıyamet basın bülteni [Basın Bülteni]. https://sadibey.com/2006/11/30/kucuk-kiyamet/
• Muhteşem Film. (t.y.) Hakkımızda - Muhteşem Film. Mart 18, 2024 tarihinde http://muhtesemfilm.com/sayfa.php?id=5 adresinden alındı
• Özen Film. (t.y.). Kurumsal Özen Film hakkında. Mart 18, 2024 tarihinde https://www.ozenfilm.com.tr/kurumsal/ adresinden alındı
• TAFF Pictures. (t.y.). Hakkında. Mart 18, 2024 tarihinde https://taffpics.com/hakkinda adresinden alındı
• TME Films. (t.y.). Hakkımızda. Mart 18, 2024 tarihinde https://tmefilm.com/hakkimizda/ adresinden alındı
• UIP (United International Pictures). (t.y.). UIP hakkında. Mart 18, 2024 tarihinde https://www.uip.com.tr/about-us/ adresinden alındı
• YouTube. (2009). TME Films. Mart 18, 2024 tarihinde https://www.youtube.com/@filmgunlukleri adresinden alındı
• YouTube. (2014a). CVG Mars Dağıtım. Mart 18, 2024 tarihinde https://www.youtube.com/@CGVMARSDAGITIM/featured adresinden alındı
• YouTube. (2014b). J Plan Hasan Karacadağ. Mart 18, 2024 tarihinde https://www.youtube.com/@dabbeserisi/featured adresinden alındı
• YouTube. (2014c). TAFF Pictures. Mart 18, 2024 tarihinde https://www.youtube.com/channel/UCEz0vUNtEPYyxhM-xKhQ4EQ adresinden alındı
• YouTube. (2016). Özen Film. Mart 18, 2024 tarihinde https://www.youtube.com/@ozenfilm401 adresinden alındı
• YouTube. (2020). Muhteşem Film. Mart 18, 2024 tarihinde https://www.youtube.com/c/muhtesemfilm adresinden alındı