Harita Okuma ve Yorumlama Becerisinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 158 - 180, 26.05.2021

Ahmet Abbak

https://doi.org/10.53047/josse.829665

Cited By: 2

Öz

Bireylerin sosyal hayata uyumu için gerekli becerileri ve deneyimleri kazanmalarında rol oynayan derslerinden biri de sosyal bilgiler dersidir. Coğrafyanın dağılış ilkesini gösteren, bilgiyi anlamlandıran ve günlük hayatın her safhasında kullanılan haritalar, sosyal bilgiler dersinde kullanılan bir materyaldir. Haritaların nasıl okunacağı ve yorumlanacağı hem eğitim hem de iş hayatı için oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve ortaokul öğrencilerinin harita okuma ve yorumlama becerilerine yönelik görüşlerini belirlemektir. Bu araştırmada araştırmacı tarafından geliştirilen öğretmen ve öğrenci anketi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin çözümlenmesinde ise betimsel istatistik tekniklerinden frekans, yüzde ve aritmetik ortalama değerleri kullanılmıştır. Öğretmen adaylarına lisans yıllarında harita ile ilgili bilgisayar uygulamaları konusunda eğitim verilmesi gerektiği (=4,80) belirlenmiştir. Ayrıca derslerde harita okuma ve yorumlama becerisini geliştirmek için Google-Earth gibi dijital platformlardan yararlanan öğretmenlerin ortalamasının =1,65 olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilere göre sosyal bilgiler dersleri için haritalar önemlidir (=4,90), öğrenciler harita üzerindeki renklerin anlamlarını bilmektedirler (=4,19); ancak öğrencilerin taslak harita çizme konusunda problem yaşadıkları belirlenmiştir (=3,21). Öğrencilerin haritaları az da olsa telefondan, navigasyon cihazlarından, dijital platformlardan ve akıllı tahtalardan eğlenceli bir şekilde yararlandıkları görülmüştür. Ülkemizdeki öğretim programları, okul öncesinden ortaöğretime kadar harita okuma ve yorumlama becerisi yönünden zenginleştirilmelidir. Ortaokul 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki haritaların kartografik tasarımları, öğrencilerin yaşına ve biliş düzeyine uygun olarak yeniden gözden geçirilmelidir. Harita okuma ve yorumlama becerisine yönelik dijital uygulamalar, e-içerikler ve etkileşimli oyunlar hazırlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler dersi, harita okuma ve yorumlama becerisi, coğrafya

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akar, B. (2008). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin harita kullanma düzeylerinin ve harita kulla-nımına ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Akkuş, Z. ve Kuzey, M. (2018). Ortaokul öğrencilerinin harita ve yön becerilerine sahip olma ve bu becerileri yaşama aktarabilme durumları üzerine bir değerlendirme. Milli Eğitim Dergisi, 218, 201-233.
• Aykaç, N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan günümüze sosyal bilgiler programı-nın eğitim programı öğeleri açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 10(2), 406-420. /
• Baloğlu Uğurlu, N. ve Aladağ, E. (2015). Mekânsal düşünmenin Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programındaki yeri ve öğretmenlerin bu beceri hakkındaki görüşleri. Marma-ra Coğrafya Dergisi, 32, 22-42.
• Buğdaycı, İ., Bildirici I. O. ve Tarman B. (2015). 6-7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki haritaların kartografik tasarımlarının kazanımlar açısından incelenmesi. Uşak Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 143-174.
• Buğdaycı, İ., Selvi, H., Z. (2018). İlkokul öğrencileri için tasarlanan haritaların öğrenme bece-risine katkısı. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7(2), 672-684. doi:10.28948/ngumuh.444694
• Buğdaycı, İ., Selvi, H., Z. (2019). Temel Eğitim için Kartografya: İlkokul ve Ortaokul için Atlas Üretimi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 17. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı.
• Buğdaycı, İ., ve Bildirici, İ.Ö. (2009). Harita kullanımının coğrafya eğitimindeki önemi. 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, CD, Ankara
• Çelikkaya, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğretim araç-gereç ve materyallerini kul-lanma düzeyleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 73-105.
• Darakçı, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında harita kullanımı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(4), 15-31.
• Demirci, A, Barut, Y. (2015). Türkiye’de haber kanallarında harita kullanımı. Marmara Coğ-rafya Dergisi, 3(2), 1-21.
• Duman, H. (2011). Sosyal bilgiler eğitiminde harita kullanımı ve harita kullanımı konusunda öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Ekiss, G. O., Lurie, B. T., Phillips, J., & Hinde, E. (2007). The world in spatial terms: Mapma-king and map reading. Social Studies and the Young Learner, 20 (2), 7–9.
• Fesliyen, Z. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin harita beceri düzeylerine yönelik bir eylem araştırması: Kulu örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Gömleksiz, M. N., Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersinde yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1, 8-1.
• Güneş, G. ve Öztürk-Demirbaş, Ç. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının harita kullana-bilme beceri düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2145-2158.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi, kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kızılçaoğlu, A. (2007). Harita becerilerine pedagojik bir bakış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bi-limler Enstitüsü Dergisi, 18, 341-358.
• Koç, H. (2008). Coğrafya öğretim programındaki kazanımların öğrencilerin harita beceri dü-zeyleri üzerine etkisi (Yayımlanmamış doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Koç, H., Çifçi, T. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının harita okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 34, 9-20.
• M.E.B. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (4, 5, 6 ve 7. Sınıf), Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara.
• M.E.B. (2014). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeli-ği. Ankara.
• Mcclure, R.W. (1992). A conceptual model for map skills curriculum develpment based upon a cognitive field theory philosoph (Yayınlanmamış doktora tezi). Oklahoma State Uni-versity, Oklahoma.
• Oruç, Ş. ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler öğretimi alanında yapılan tez çalışmaları. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 121-132.
• Sanır, F. (2000). Coğrafya terimleri sözlüğü. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Sönmez, Ö, F. ve Aksoy, B. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin harita beceri dü-zeylerinin belirlenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1), 1905-1924.
• Şahin, B. (2012). Coğrafya öğretmenlerinin tematik haritalara yönelik görüşleri (Yayınlanma-mış Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tarman, B., Acun, İ., ve Yüksel, Z. (2010). Sosyal bilgiler eğitimi alanındaki tezlerin değer-lendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(3), 725 -746.
• Tarman, İ. (2017). Harita ve küre kullanımı eğitiminin beş yaş çocuklarının harita ve küre okuma ve yorumlama becerilerine etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Temel Eğitim Anabilim Dalı, Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı, Ankara.
• Ulusoy K., ve Gülüm K. (2009). Sosyal bilgiler dersinde tarih ve coğrafya konuları işlenirken öğretmenlerin materyal kullanma durumları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 85-99.
• Ünal, F. (2008). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersi yurdumuzun komşuları ve Türk dünyası ünitesinde geçen haritaların kullanılabilirlik düzeyi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yaylacı, Z. & Büyükalan, F., (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde öğretmen görüşüne başvurulan tezlerin tematik açıdan incelenmesi (2005-2017). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1-19. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.20xx.xx.xxxxx-xxxxxx
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seç-kin Sosyal Bilimler Yayıncılık.
• Yıldız, L. (2006). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler derslerindeki harita, grafik ve şekillerin kav-ranma düzeyi (Aksaray ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversi-tesi, Ankara.