Bafra Ovasında Yetiştirilen Bazı İki Sıralı Arpa (Hordeum vulgare conv. distichon) Çeşitlerinin Verim, Verim Öğeleri ile Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 0 - 0, 14.02.2017

Abdulveli Sirat

Öz

Bu araştırma, 2007-2008 ve 2008-2009 yetiştirme dönemlerinde Bafra Ovası ekolojik koşullarında Tesadüf Blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülmüş olup materyal olarak 12 adet iki sıralı arpa çeşidi (Fahrettinbey, Cumhuriyet-50, Özdemir-05, Kalaycı-97, Çıldır-02, İnce-04, Efes-98, Erciyes, Çumra-2001, Sladoran, Tarm-92 ve Tokak-157/35) kullanılmıştır. Araştırmada arpa çeşitlerinin başaklanma süresi, olgunlaşma süresi, bitki boyu, metrekarede başak sayısı, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, hasat indeksi ve tane verimi incelenmiştir. Ayrıca, kalite kriterlerinden, tane iriliği oranı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve ham protein oranı da incelenmiştir. İncelenen bütün tarımsal özellikler yönünden çeşitler arasında önemli farklar bulunmuştur. İki yıllık ortalamalar ışığında en yüksek tane verimi Fahrettinbey (623.66 kg/da), Sladoran (596.41 kg/da) ve Çumra-2001 (579.32 kg/da) çeşitlerinden, en düşük tane verimi ise Çıldır-02 (409.15 kg/da) ve Özdemir-05 (425.44 kg/da) çeşitlerinden elde edilmiştir. En yüksek 1000 tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve tane iriliği sırasıyla Fahrettinbey, Sladoran ve Çumra-2001 (49.84, 47.97 ve 47.32 g; 70.76, 70.61 ve 69.58 kg; % 92.00, 90.25 ve 90.75) çeşitleri, en yüksek ham protein oranına ise Çıldır-02 (% 11.74) ve Efes-98 (% 11.69) çeşitleri sahip olurken, en kısa bitki boyu ise Sladoran çeşidinden (96.42 cm) elde edilmiştir.

Kaynakça

• Açıkgöz, N., 1993. Tarımda Araştırma ve Deneme Metotları (III. Basım), Ege Üniv. Zir. Fak. Yayın No: 478, Ofset Atölyesi, Bornova/İzmir.
• Akbay, G ve S. Ünver, 1986. Tokak 157/37 (Hordeum vulgare L.) iki sıralı arpa çeşidine uygulanan farklı EMS (Ethyl Meta ve Sulphanate) dozlarının m1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerine etkileri. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, Cilt 38, s,151-163, Ankara.
• Akıncı, C., i. Gül ve M. Çölkesen, 1999. Diyarbakır koşullarında bazı arpa çeşitlerinin tane ve ot verimi ile bazı verim unsurlarının belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, s:405-410, Adana.
• Akkaya, A ve Ş. Akten, 1990. Erzurum yöresinde yetiştirilebilecek yazlık arpa çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Atatürk Üni. Zir. Fak. Der. 17: 1-4, Erzurum.
• Akman, Z., F. Yılmaz, T. Karadoğan ve K. Çarkçı, 1999. Isparta ekolojik koşullarına uygun yüksek verimli buğday çeşit ve hatlarının belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, Adana.
• Anonim, 2014. FAO production year book. food and agriculture organisation of united nations, Roma. Alıntı; http://faostat3.fao.org/compare/E, (http:// www.fao.org/organic ag/) (30.05.2016).
• Anonim, 2015. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Alıntı; http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=45 (30.05.2016).
• Baker, R.J and G. Gebeyehou, 1982. Comparative growth analysis of two spring wheats an done spring barley. Crop Sci. 22: 1225-1229.
• Bozkurt, İ., 1999. Çevre koşulların azı arpa (Hordeum vulgare L.) hat ve çeşitlerin tane verimi ve diğer bazı özelliklerinin üzerine etkisi. GOÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora tezi. Tokat.
• Çölkesen, M., 1993. Buğday ve arpada kalitenin belirlenmesi. Harran Üniv. Zir. Fak. Derg., 4(1), 115-128, Şanlıurfa.
• Düzgüneş, O., T. Kesici, O. Kavuncu ve F. Gürbüz, 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistik Metotları-II). Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 1021, Ders Kitabı, No: 295, Ankara.
• Elgün, A ve M. Certel, 1987. Tahıl ve ürünlerinde analitik kalite kontrolü. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Tarım Ürünleri Teknolojisi Bölümü, 100-104, Erzurum.
• Feil, B., 1992. Breeding progress in small grain cereals. a comparison of old and modern cultivars. Plant Breeding, 108:1-11.
• Gallebher, J. N., P.V. Biscoe and R.K. Scott, 1975. Barley and its environment, stability of grain weight. Appl. Ecol. 12, P. 563-583.
• Kandemir, N., 2004. Tokat-Kazova şartlarına uygun maltlık arpa çeģitlerinin belirlenmesi. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 2004, 21 (2), 94-100.
• Karadoğan, T., Ş. Sağdıç, K. Çarkçı ve Z. Akman, 1999. Bazı arpa çeşitlerinin Isparta ekolojik şartlarına uyum yeteneklerinin belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, 395-400, Adana.
• Karahan, T., 2005. Güneydoğu Anadolu bölgesi ekolojik koşullarında bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerin verim ve verim öğelerin belirlenmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Karahan, T ve C.O. Sabancı, 2010. Güneydoğu Anadolu ekolojik koşullarında bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin verim ve verim öğelerinin belirlenmesi. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 27(1):1-11.
• Kırtok, Y ve İ. Genç, 1979. Çukurova koşullarında arpa çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine araştırma. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yıllığı. Adana.
• Kırtok, Y., İ. Genç, M. Çökkesen, T. Yağbasanlar ve M. Kılınç, 1992. Güneydoğu Anadolu bölgesi’nde sulu koşullara uygun yemlik ve biralık arpa çaşitlrinin tespiti üzerinde araştırmalar. Çukurova Üniv. Zir. Fak., Genel Yayın No: 29, GAP yayınları No:57.
• Köycü, C., İ. Sezer, N. Bulanık ve O. Kurt, 1988. Samsun ekolojik şartlarında yetiştirilen arpanın tane verim ile bazı kalite karakterlerine N.P.K.’lı gübrelerin etkileri üzerinde bir araştırma. OMÜ. Zir. Fak. Dergisi, 3(2), 159-170, Samsun.
• Kün, E., M. Özgen ve H. Ulukan, 1992. Arpa çeşit ve hatlarının kalite özellikleri üzerinde araştırmalar. II. Arpa - Malt semineri 25-27 Mayıs 1992, 70-92, Konya.
• Loffler, C.M., T.L. Rauch and R.H. Busch, 1985. Grain and plant protein relationship in hard spring wheat. Crop Sci. 25:521-524.
• May, L., D.A. Van Sanford, C.T. Mackown and P.L. Cornelius, 1991. Genetic variation for nitrogen use in soft red x hard red winter wheat populations. Crop Sci. 31: 626-630.
• Mut, Z., 2004. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde genotip x çevre interaksiyonları ve çeşitlerin stabilitelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, OMÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Öktem, A ve M. Çölkesen, 2000. Harran Ovasında yetiştirilen iki sıralı arpa çeşitlerinde verim ve bazı agronomik karakterlerin belirlenmesi. Harran Üniv. Zir. Fak. Dergi., 4(3-4), 53-64, Şanlıurfa.
• Öztürk, A., Ö. Çağlar ve Ş. Atken, 1997. Erzurum yöresinde maltlık olarak yetiştirilebilecek arpa genotiplerinin belirlenmesi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, 70-75, Samsun.
• Öztürk, A., Ö. Çağlar ve A. Tufan, 2001. Bazı arpa çeşitlerinin erzurum koşullarına adaptasyonu. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Dergi., 32(2), Erzurum.
• Sezer, İ., 2007. Tahıl tarımının genel ilkeler. Bafra Sosyal ve Kültür Kalkınma Vakfı- BAKAV, TR.0305.02/LDI/114, Bafra Çiftçinin İhracata Yönlendirme Projesi.
• Sönmez, F., M. Ülker, N. Yılmaz, H. Ege ve R. Apak, 1996. Farklı ekim sıklıklarının bazı kışlık arpa çeşitlerinde verim ve verim öğelerine etkisi. Y.Y.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1): 133-146, 1996, Van.
• Turgut, İ., C. Konak, A. Zeybek, E. Acartürk ve R. Yılmaz, 1997. Büyük Menderes havzası sulu koşullarına uyumlu buğday çeşitlerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, 520-527 Samsun.
• Van Sanford, D. A and C. T. Mackown, 1986. Variation in nitrogen use efficiency among soft red wheat genotypes. Theor. Appl. Genet. 72: 158-163.
• Whitman, C. E., J.L. Haffield and R.J. Reginato, 1985. Effect of slope position on the microclimate growt and yield of barley. Argon. J., 77: 663-669.
• Yılmaz, H. A ve T. Dokuyucu, 1994. Kahramanmaraş koşullarına uygun ve yüksek verimli makarnalık buğday çeşitlerinin saptanması. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, 9-13, Samsun.
• Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metotları. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Yürür, N ve İ. Turgut, 1992. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin başlıca tarımsal karakterleri üzerinde araştırmalar. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 9, 107-117, Bursa.